Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 35, 1 December 1858 — MOKUNA II. [ARTICLE]

MOKUNA II.

Nolio iho la ia a uwe aku la ka makena, a lolie iu, alaila nimiu aku la ia, “ Healia kela mea e uwe mai la? *‘Me make.” Oka uwe no ia la, a pau ae uo ka uwe ana, kanu iho la no. Olelo aku la ia, “ Kanu ola noU’ Ololo mai la-lakou, “ Aole, ua inake loa no. Ka uwe- iiiai no ia la a pau ae n« ka uwe ana, kuiiu aku no.” Alaila, olelo akii lā ia, “ Minamina ino kanuka i ko kanu ola ia, he ola ae no kona la, aole i inake.” Ninau aku la kanaka, “ Peliea o ola’i ?” Olelo aku lā ia, “ I wahi puaa inaikai, i ka niuku, o ka uku

ia ike kaliuiia ola ae." Ae mai la na kanaka, alaila kii aku lu lakou i puaa, a waiho mai la irnua o kona alo, alaila oleio aku la ia i ka inea nuna i hali mai ka puaa, “ O hoi a ka mai, hoala aku, hoauau aku, hoomaha.na aku nei i ke ahi, hanai aku i ka ai, o ke ola ae no ia.” Alaila, hoi aku la ia, a hoala aku la il.una, a hoauau aku la, a hoomahanā aku lu, ahanai i ka ai, o ke ola iho In no ia. A pau ia, \ie uwe hou, a lohe aku la na kanaka i ke ola ana o keiā kanaka, hali mai lukou i puau a waiho māi la imua o ke kahuna, a olelo aku ia ke kahuna e like me kela niamua. Pela no piā i lapnnu ai.aloaa mal la kona waiwai a nui loa. t Hele aku la hoi o Kaniaknnuiahailono a hiki iluna o Waipio maluna ae, luki aku la ra ua hala kona kaikuaana o Kamakaokiikoae ika mahiai. Ninau aku la ia ike kiai hale, “ Auhea na’Iii o keia walii?” ; Olelo inai la ia, “ Aia i uka ika mahiai.” Olelo alAi Ia o Kumaknnuiahailono, “ Aole la hoi e pono ke kii?” Alai|a kii aku la ke kanakn ia Kamakaokukoae. a hoi inai la ia (Kamakaokuaole nae ia i hoi mua nfāi e ike ia Kamakanuiahailono, hele niua ia e hoomakaukau i na mea ai ua Kaiiiakaiiuiahailoiio. Hoomakaukau i ka ai a makaukau, hali nmi la la Kainakaniiiahailona, aka, aole ia i ai aku i ka ai, no ka mea, aole ia i ai i ka ai mai kona hele aua mai a hik.ii kela nmnawa, nolaila aole ia iai aku i kela ui. Ano kona

ai ole ana i ka ai. olelo aku la o Knmakaokukoae, “ Pehea mai kou pono? Aole ou ai mai i ka ai; Hoomakaiikau āku nei mākou i

ai nau, aole ou ai inai.” Olelo mai !a o Kamukanuiahailono, “ He makemuke nue oukou eaiau i ka ai?” Ae mai la lakou, “Ae hoi paha.” Alaila olelo aku la o Kahiukanuiahailono, “ K hana i wahi hale no’u, a i wahi heiau ko ke Akua, a paa, alaila ai au.” Olelo aku la o Kamakaokukoae, “ Heaha la hoi 5” Hana iho la lakou i hale ame kahi heiau, a paa ka hale a tnc ka huiau, hai aku la lakou ia Kamaknnuiahailono, “Ua paa ka 'hale.” Oleio mai la ia. “ I inau puaa, i elima.” Alaila hali mai la lakou ina puaa eliiiia, haawi mai la i inau kanaka. A po iho la kalua iho la lako.u i ka puaa a knu aku la iluna o ka heiau* a ao ae la, nana aku la o Kamakaokukoae, ua knu ia ka pu a iluna o ka heiau me ke ope ole ia i ka lauhulu a paa, nolaila huhu ai o Kamakaokukoue. I kela maonwa, ina he puaa kau iluna o ka heiau, e ope i ka lauhulu a paa; aka, i ka Kamakanuiahailono, pepehi ao a'make, kaulana’e no i ka la, a i ke ala ana ae o Kamakaoleukoae, ike aku la ia, ua kaulaiia ka puaa i ka la, alaila huhu iho la. no ka mea, aole i hana ia pela i ka wa kahiko. Penei ka lakou hana i ka puaa no ka heiau, he ope '' i ka lauhulu a paa, alaila kau a,ku iluna oka heiau; aka, ia Kamakanuiahailono, kau ia ae ka puaa ika la. Nolaila, huhu loa o Kamakaokukoae ia Kamakanuiahailono, kue

!oa aku la ia ia, aka, ua Inna mai ka hale a

me ua kannka nona, noho wale iho no ia me Un makainaka ole a hiki i ku wa i uwe ai ka

ihakma, alaila hele aku la ia e hoolohe aku ika uwe ana. Hele aku la iu ma kahi kaa- . ' _j wale, ninau aku >la ia, Heaha keia meā e uwe mai nei ?” I mai la na kanaku, “He meu make. I\a uwe mai no iu la, a paii ae ni) ka uwe ana, kanu aku no.” Alaila, olelo uku la iu, “ Aole ia i make la,*ina *e kii ia aku ke kahuna Iji|mau !a, ola ae iio, aia ia iluna i 'kahi o rnakou. T ’ Alaila holo aku la ku olelo a hiki i kahi o kii. inea i mnke, olelo nku lu lakou, “'Aia ka ke kahuna lapaau nana e iapaau la ola, Pela mai nei ke kanuka i olelo niai nei lie puiia nae ka uku e haawi aku ai i ua kahuna la, i kahi. o makou kahi i noho ai.” Alaila hali aku la lakou ika puaa a haawi aku lā ia ia. 1 ka wa i pau ai ka olelo ana a lakou mainua, hoi e aku Ia.ua kahuna la niamua, a noho inuā i ka hale, a mahope hiki aku la ka [fuaa, a uinau aku ln ia, “He puaa aha ua?” Olelo aku la ke kanaka, “ He puau ha ke kahuna lapaau.” Olelo.aku la ia, “ E hoi oe aka māi, hoala āku iluna, hanai āku i ka ai, o ke ola no ia.” Alaila lioi aku ia kanaka a haua iho la pela, alaiia ola io ae la no. Pela n« ia i hanai i na mai he nui loa, a uui !oa ka wuiwai o ia nei, a haawi aku la na na kaikuaana, a hiiahila iho la lakou; aole nae !akoui ikehe kaikaina no lakou. A mahope hele aku laJakou i Hamakua i Koapapaa, iioho iho la iluila, noho no hoi keia iluna ae o Waipio, uie ka iioola i na mea mai. A noho lapaau no keia hia keia āoao a o ke aikane ma kola aoao, o kanaka no e noho ana iwaena o laua, o Milu koua inoa. Ona kanaka a pau a Kamakanuiahailono i hoola’i, hele aku la lakou a i» Milu, hai aku la lakou me ka olelo aku “ Me“e ke kanaka mana, « ine ke nkainai, he hoola kana i na inai, aole lapaau iki.” Alaila olelo mai la o Milu, “ I inanu no hoi puha ia la i ka aihue ole ia ’ku o kana; inn hoi paha ia e aihue ia’ku t |na la, āole hoi pālia tma mana. A pāu ia olelo ana peia, aluila manuo iho la ia e kii aku i na mea a pau a Kamnkanuiahailono. Houluulu oia i na kanaka a pau mai kai a uka o Waipio, a pihā o kai o Waipio, noho lukou a ka po, kii aku la lakou e hao i ka waiwai a me ka puaa, ame na liale, a me na kanaka n pau, aole kekahi mea koe iki, o kona hale noho a me ia wale no koe, aole i lawuia. Ai ke auinoe, moe iho la iā, a hoolono ia a ka inoa kuakahi, aole kani; a i ka nioa kualua, aole kani; a i ka moa puwalu, aole kāni, a wehe mai la ka uluula o ke ao a mnlainalama loa ae !a, a nana aku la ia, aole hnle iki, aole iyoa, aole knnaka, pau loa na mea a pau. Aiaila ku iho la ia ine kanianāo e hele aku i imi aku i kona mau kaikuaana. Ku no ia a liele aku la e imi i kona mau kaikuaana, heie aku la ia ma Hamakua a loaa aku la knna mau kaikuaana ma Koapapaa i Hamakua, a ike mai la koim poe kaikuaanā, olelo lakou,A*‘0 ua kanaka nei a kakou i haaiele aku nei, ai ao lu ke hele inai nei.” [Jiolc i pav, e hoomau akv no.\