Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 47, 23 February 1859 — He wahi kamailio no ka Baka. [ARTICLE]

He wahi kamailio no ka Baka.

No Amerika Hema ia laau. O ko laila poe kamaaina ka poe i ike mua i ke puhi ana oka baka. la lakou o Yoli ka inoa o ua laau la. I ka makalliki 1560, ike no na Paniolo, (ko Sepania) i ka baka ma ka aina o Tobako, a lawe no lakou ma Europa. Noiaila kona inoa no ka' aina o Tobako, aia no ia aina ma Amenika Hema. O Walela Ralei ka inoa o ka mea nanu i lawe mua i keia laau ma Henlania.

Ma ka makahiki 1585, i ke kau o ke alii wahine o Elisabeta, lawe no o Ralei i mau pahu baka ma; Hehlania. Ua ike no ia ike puhi ana o ku baka, i kana noho ana ma Auienka No kona walea ike pulii paka, mahui ioa ia, aole hiki ke haalele ; a no kona hilahila i ke puhi baka ma ke alo o kanaka, waiho malu aku oia i kona mau pahu baka ma kona wuhi keena e noho ai, a puhi malu. He wahi kanaka no koua, nana e lawe mai i-ka bia, he mea inu nona, I kekahi la, poina iho la ia ia kona wahi ipu baka, a komo mai ua'kanaka ia me ka bia, loaa ia ia o Ralfei e puhi ana i ka baka. ike aku la ia i ka uwahi noloko mai o kona wuha, houlei aku la ia i ka bia ma ka maka o kona haku ; a holo aku ia e kahea ana. Ua pau i ke ahi o Halei, ua pau i ke ahi o Ralei ! e holo mui oukou e kinai i ke ahi, aia no ke ahi ma kona waha, noloko mai o kona kino ! E wiki oukou o pau ia i ke ahi ! Pela no na kanaka o Hawaii nei, i ka hiki ana mai ona haule puhi baka. Ua manao maoli no lakou he ahi noloko mai o ke kmo.

Eia ka munao o na kahuna lapaau ka baka. He mea niake ka baka. 1 mai ia kekahi, “ua lawe au i hookahi kulu o ka aila baka a kuu aku iMa ke alelo o kekahi popoki, aole emo kupaka wale io ia uei a make koke ika minule hoOkuhi.” Lawe kekahi i ke kuikele me ka lopi a hoomau i ka lopi me ka aila haka, alaila hookomo i ka iopi me ke kuikele i ka io o kekahi holoholona, a moke koke i na minule ehiku. O ke alii o ka poe Tureke, a o ke alii o ka poe Peresia kekahi, i papa ikaika aku i ka baka; kau aku la laua i kanawai no ka baka. Eia ke kanawai. “O ka poe a pau i lawe i ka baka, ua pili lakou i ke kanawai, o ka mako loa ka uku.”

O lakoha ke alii o Beritania, hooikaika loa oia e haalele kona poe kanaka i ka haka. Palapala ikaika aku kela e ao ana ia lakou e haalele; a nui kana mau palapala e hoike ana no ke ino loa oka haka. Penei kekahi olelo o kana palapala. “O ke puhi baka, he mea ino loa ia; He inoino ke nana’ku; he ino pilopilo i ka ihu; he ino i ka lolo', he kumu mai oke ake mama ; ao ka uahi eleele pilau i hemo ae, ua like me ka uahi ino o ka lua ahi hohonu.” He mea pono i na hoahanau eknleaia o Hawaii nei ke nana i keia moolelo maluna a noonoo. Na J A. K., i kope. Keei, Kona H, Hawaii, 21, 1859.