Ka Hae Hawaii, Volume 4, Number 19, 10 August 1859 — HAAWINA V. [ARTICLE]

HAAWINA V.

JVb ka oihana Makai oloko o ke Āupum. Pauku 257. £ honohoia eke Alii mamuli o ke koho ana o ke Kuiuna Kaiaiaina, kekahi kanaka noho noiau, a e kapaia oia ka Luna MaSn*Bpkie o ke Aupuni, a e noho no ia ma haalnwlhana oiai ko ka Moi makemake, ke hoopauia i kela manawa keia m|^HR| t ma ka hoakaka ana o ka Aha Kiekie hana kipe, a hana kolohe e ae, a no kona kupono ole i ka oihana. E nohp paa oia a e malama i kona . keena oihana ma kahi e noho ai o na poo o ke Aupuni. Pauku 268. Mamua o kona hapai ana i kana oihana, e haawi aku ka Luna Makai Kiekie t ke Kuhina Knlaiaina, i paiapala hoopaa me na hope kppono i k« «nanao o ua Kuhina nei, no na dala eiima tausani, no kona hooko oiaio ana i na palapala kauoha a pau, i hooiliia ia ia e na Ahahookolokolo o keia Aupuni; no kooa hoike pololei ana, a uku ana i na uku- hoopai, a me na dala e ae a pau i ohiia e ta; no koaa malama paa ana i na kanaka hoopaahaoia a pau, i haawi ponu i» ta ta e malama; a no kana hana pololei ana i na hana a pau t pili i kana oihana, me ke kolohe ole a me ka paewaewa ole, a e olu wale no oia i oa koina ku i ke Kanawai. Pauku 259. Oka palapala hoopaa i haawiia e ka Luna Makai Kiekie o ke Aupuni, no kana hana pono ana t kana oihaoa, e waihoia a e kakau kopeia ma ke keena Oihana o ke Kuhioa Kalaiaina, a e manaoia ke kope o ia palapala hoopaa, e hooiaioia e ke

Kuhina Kalaiaina malalo o ke si)a o kana oihana, he mea hoike kupono kc hoikeia imua o kekahi Ahahookolokolo. Ina i hakiia kekahi olelo o ka palapala hoopaa, e hiki no i kekahi mea i poino malaila, e hoomaka i ka hoopii ma ka palapala hoopaa, ma kona a no kona pomaikai iho, a e loaa ia ia ka uku poho e hooholoia’i mamnli o ke Knnawai, rae na koina 0 ka hookolokolo ana; a e hiki no ke hoopuka i ka palapala ohi waiwai no ia mea; a ina 1 ko ole ka aoao hoopii ma ia hihia, e hiki no ke hooholo i ka olelo hooholo no ka aoiyo i hoopiiia, kue i ka mea nana i hoopii; aole hoi e hooiliia ka uku ana i na koina maluna o ke Aupuni Hawaii. Mahope o ka hooholo ana i kekahi oielo hooholo no ka haki ana i ua palapala hoopaa nei, e waihoia ia i pono mau no kela mea keia mea i poino ma kona hakiia ana, aia a hoopauia he dala Hoopai, a e hanaia na hoopii a pau e like me ka mea i hoakakaia mamua ae nei. E hoomakaia ka hoopii ana ma ua palapala hoopaa nei, maloko o aa makahiki elua mahope iho o ka puka ana mai o ke kumu hoopii, aole mahope o ia manawa; koe nae na pono o na keiki opio, na wahine me na kanaka pupule ke hoopii iakou maioko o ka makahiki hookahi, mahope iho'o ka pau ana o ko lakou pilikia. Pauku 260. Na ka Luna Makai Kiekie e malama mau i ka inalu o ke Aupuni; e malama a e nana i na hale hoopaa lawehaia, na hale paahao, me na haleao; e malama paa i na kanaka a pau i hoopaaia malaila; e hooko i na palapala kauoha hana, me na kauoha a pau ku i ke Kanawai i hooiliia ia ia e ke Alii, e kekahi Luuakanawai, Ahahookolokolo, Kuhina, a Kiaaina paha; e hopu i ka poe e mahuka ana mai ka lima aku o ke Kaaawai, me ka poe hana karaima, a me na mea a pau i haki i na Kanawai; a e hana hoi oia i na hana e ae a pau e hooiliia maluna ona raa na Kanawai. Pauku.&>!. £ hiki no i ka luna makai kiekie, me ka ae mai o na Kiaaina, e hoonoho i hope nona ma kela moku keia moku Kiaaina o ke aupuni, a e kapaia um hope nei, ka makai nui o ia moku Kiaaina; a e hiki no ka Luna Makai Kiekie me kona mau hope, e kauoha aku i oa Luua Makai me na koa, e I kokua mai ia lakou ma ka honko aha i ka lakou'mau hana. Pauku 262. O kela makai nui keia makai nui, mamua o kona hapai aha i kana oihana, e haawi cftiu oia i ka Luna Makai Kiekie, i hoopaa me oa hope kupono i ka mapao o ka iuna makai kiekie, no na dala elua tausani, no kooa kokua mau ana t ka malu a me na kanaWai o ke aupuui; no kona h<foko pono aoa i na palapala katoha hana a pau i hooiiiia ia ia e hooko; no kona hoike pololei ana a uku pololei ana i na uku hoopai, a roe na daia a pau i ohila’i e ia; no kona malama paa ana i na mea a pau e hoopaaia i haāwi ponoia i nana e malama; a no kana hana pono ana, | me ke kolohe ole a me ke paewaewa ole, t I na hana a pau t pili i kana oihana; a o ohi wale no oia i na koina a ke kanawai i haawi ai no kana oihana. E waihoia a e kakau kope ia na palnpala hoopaa a na makai nut, ma ke Keena Oihana o ke Kuhina Kaiaiaina, a o naoleloa pau a ka pauku 259. e pili ana i ka palapalahoopaa a ka luna makai kiekie,,« pili like iamau olelo i ita palapala hoopaa o kona n»u hope. Pauku 263. £ noho na makai oui ma ka lakou oihana, oiai ka makemake o ka luna ! makai kiekie; aka, e hiki nae i ka Ahahookolokolo Kiekie, a me oa Ahahookelokolo

Kaapuni, ke hoopau aku ia iakou i kela manawa keia manawa. Pauku 264. E hiki no i oa makai qui, me ka ae mai o ka luna makai kiekie, ke hoonoho i mau kope no lakōu ma ko lakou mau moku, a maiuna o na makai nui ka hewa me ka hewa ole o ka hana ana a ko lakou mau hnpe ma ka lakou oihana, a e hiki no i na makai nui ke koi aku i ko lakou mau hope i palapala hoopaa, e pale aku ai i ke poho. Pauku 265. E uku ponoia ka luna makai kiekie a me na mnkai nui no ka iakou hana, he uku makahiki, e like me ka mea a ka Ahaolelo e hooholo ai, i kela manawa i keia manawa; e haawiia nae ka uku, no ka hopu ana i na luina mahuka, i na makai nui. Pauku 266. Na na Kiaaina e hoonoho i poe makai no ko lakou mau moku iho, e noho malalo o ka luna makai kiekie me kona mau hope, aka, e hiki nae I ke Kiaaina, Luna Makai Kiekie, a i kekahi iunakanawai o ka Ahakakau, a o ka Ahahoomalu paha, ke hoopau aku ia lakou i kela manawa keia manawa. Pauku 267. Oka nui o na makai hana māu, aole oi aku i keia : No ka mokupuni o Oahu, hook&hi haneri; no ka mokupuni o Maui, me na mokupuni e pili ana, hookahi hanei i; no ka mokupuni o Hawaii, hookahi haneni; ano na mokupuni o Kauai me Niihau, he kanaha; aka hoi, aole e manaoia tna kekahi olelo a keiā pauku, ua hiki ole i na Kiaaina e koho i poe makai e, ehana me ka uku 6le i ka jva e kau mai ana ka pilikia nuL O ka uku o na niakai hana mau, ke olo ia e hoakakaia ma ke kanawai, e hooholoia e ka Luna Makai Kiekie, e kuka pa ana me ke Kiaaina a me ka Makai Nui, o ka mokupuni kahi e neho ai na makai. Pauku 268. Ina oka iuna makai kiekie, a o kekahi makai nui, a hope makai nui a makai paha, ka mea hoopii a o ka mea i hoopiiia paha, alaila, aole e hiki ia ia ke bana ma kekahi palapala kauoha hapa ma ia hihia; a e hiki no i ka ahahookolokolo ke koho i kekahi kanaka ku i ka wa, i pani hakahaka no ua luna la, nana e hooko i na palapala kauoha haiia, a muluna ona ka hewa me ka hewa ole o kana hāna ana. Pauku 269. Ina i make. a ina pahaj hoopauia ka luna makai kiekie, e mau no kanoho ana o kooa mau hope, ko oh? lakou i hoopau e ia, aia a kohoia ka luoa makai kiekie hou. Pauku 270. Oka luna makai kiekie, ao kekahi hope paha ona, ke hoopauia oia, a ina pafal ua hiki mai ka manawa e pau ai ke kau makahikl o ka luna makai kiekie, uahikinae ia ia ke hooko i na palapala kauoha hana a pau e waiho ana ma kona iima ia manawa; a na ka luna makai kiekie e haawl aku i kona pani hakahaka, na kanaka a pau i hoopaaia e waiho ana ma kona lima i ka wa i hoopauia’i oia, a,i ka wa paha i pau ai kona kau makahiki; a i me« e hiki ai ia ia ke hana pela, e malama aia i ka poe i hoopaaia ma kona lima, ’ a kohoia a makaukau kona pani hakahoka e like me ka olelo a ke kanawai.