Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 1, 31 May 1917 — HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI [Illegible] MOOLELO HOONAUE O KA [Illegible] HAWAII "Mai ka [Illegible] o ka Pakipika" [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika"

(He mau mua)

I bo ia ntjSpoiaaba iki ana, ua noonoo e-paina houa aina rrianao ih(j la keia e kaheā SfyqpKoha kupunawahiue ia Hina, n'iPWk. t>oōuna i kekahi mea kana :nau mea'pww'.'a ii manawa i hoopuiwa iiPilppiek i ka h.»ea ana mai he wa||fflff?ki kuapuu uulen, ae nae ua' wahi keiki kuapuu nei. o ka moopuna kap«i i He wahi kii«o uuku no ke keia wahi 1 oia r.o puha ka mea i >uapnu iauia o ke alo & Hawaii nei, ■<»iaihe oehaa kona imua o 'ē ae. I ka ike ana aku i keia wahi kanaka ku ana ma ks j paepae o o koiia liale. I k« lha ana" o Keamalu i i kuapnu, ua makeni(ik^ : ' J la o Keamalu e lilo keia kttapuu i hoa noho nona, iio liui, ai hoa heie »m\ e manao* akti ' kahea aku la nei e komo paina, a ia ai aa wāhi keski la i kekahi kahili kau ana ma kek<ibi wahio ka aina o*~Keamaio. a nee aku la keia ma kahi e waiho ana n» mea a-ia Keainalu i hoomakāukau ia e Kaupuaumoana, a ia nianawa nio hoi o Keamalu i nee mai ai no kahi o oa mea a-i, a koi mai la i kahi keiki kuapuu 6 paina pu iaua, oiai, aole i hookapu ia ka ai pu ana o ke kane me ka wahine i ke'au o Keamalu, āka, na hoole aku la kahi keiki, a ua olelo aku la no ia Keamaln, aia no hoi a pau kana paina ana, alaila, paina ak« no hoi oia i ria koena mea a-i e koe iho ana. I keia maūawa a ke Aliiwahine o Paliuli e paina an*, aia no ua wahi kuapuu iaei ke ka)ii!i ala i ! ka a-i ana a ke ālii, a ia mānawn i ninau mai ai 0 Keamalo 1 na wahi keiki neī. ,4 E kahi keiki kamahao, nohea i kon wahi i h<>ea raai ai, a heahu! kau huakai o ka hele ana Ik manawa i hoao'ai kahi keiki e hoopuniponi i ke Aliiwahine o Palinli, a oa manao no ua wahi keiki koapuu nei, e naio iho aua no la kona āno i kē alii'wahine, aole uo nae oia i hoomaopop.) he mau niaka kiaLflp ko Keamahi, a oia no koua kupnnawahiae ma'na nui wale, oia no hoi o Hina i ke alo o Paliuli. Mamua nae o ka paue aua o kahi keiki i ka ninau a tia pane koke mai la no o JCsamalu, aole oee pane mai keiki knpāinnha, aka, e ! a-i hiu& <h v mamu« o ke kamailio ana, a mai hoi Ike kahiH ia'u, ae kahiii aku hoi j *wau i kau a-i *nd, e like hoi uie Ikau kahili sna iho tiet i ka'u pa--1 iaa an«- ? Vh hooie :ikn !?| kahi ke\ki i ke t kahili ir>si o Keailna!u i kana paHna_i»na. oiai, Wahl a ua wahi keHki maalea nei. % *E ono oio ana | bni kaHi a\ ke han& mai oe pela, a fin* he makemake tioi k<>u e paina i wau a maona, alnila e hookuu mai i no h«»i oe iā*u e plaina me ko kaIhili olei ka'u ana. M ! Ha liio kHa miu r>ielo a katri" koapoM i moa n.a'k>\i i ka imanno o a ua imoknn io ia m> oia i kahi kuapau holu|hoh>» nae iki ana hoi koua, Ihanu* « p&lua oiā uie ka hoopill-

Ipa ole i'a c. ko<ia aianao. I kt pau.ana p ka.pauia ana a kahi kg iki, oa hoomaka naa'i la o Keamak e hoala hou i n*- niaau i ninai raua ia aei nei, oia hei kahi o koua wahi i heie mai ai, ao ke kumi paha o kona hele ana (Dai. E lik< no hoi ine i hoike mua is ae nei, na pane aku la owai koi inoa e kahi keiki malihini? wahi s Keaaialu i uinau hou aku ai. "O Pukoula ko'u inoa." H< maamakua no oae paha kou e kah keiki e ola mai nei wani » ke aii i nina» ako ai. Ae wahi a kah keiki me ke ano hoolalau nae Mai kai mai anei kou hele a'na ma uei, oiai, oia kahi o kanaka a'u i iohe ai i ko'u kupunawahine? Ae, wahi no hoi a kahi keiki maaīea, He mau makua no ko'u a ua lawe ia mai nae wau a haalele ia i ka nahele nei, ae iini hoi wau i hoa noho, ai hoa paaiii no hoi no ? u. A ina no e loaa ole oe ia'a. ;;o ko'u auwanahele iho !a no ia i ka nahele nei, a hiki paha i ko'u wa e tnake ai i keia ulu nahele hihinea i Hja laau. Ua a neane ae nei e elna o'u anahulu o ka-auwanahele ana i ka naliele nei, a ikē waii'.i ka pio mau o ke anuenue i keia wahi, a hoomanao wale ae la no wau, eia t aha he alii ko keia nahele, ao ko'u hahai roai nei no ia i ke anueuue, ae pomaikai ana ka hoi wau i kou ltvaa ana ia'n. 0 keia mau olelo apau a k-nhi ieiki kuapuu, ho mau plelo ano ūaio ole wale no ia, oia-.i, ua make:nake ole kela wahi keiki e hoike iku i kona ano, a me kona mea lana i hookuu mai e lilo i mea kahili no ka \?i nani o Paiiuii. () ka moolelo pololei o keia wahi eeiki kuapuu, oia no keia e hoike a aku nei i ka n>ea heluhelu 1 ka mooiela nani o Keamalu, Ok«ia arahi keiki kuapuu, oia no kahi keki eepa a Makaln. a he mea pili JT) hoi i na kupuna o Keamalu. [ ka hanan ana o Keamalu, ~ ua mai la na Mat:aHi he kaikanahine no hoi, oia o Hapaiam**"ueue, ao kona muli mai oia keia p?alii peiki kuapuu» a nona hoi ka inoa i hoike mua ia ae nei, oia bioi o Pukoola. Ua lawe o Makalii i keia wahi keiki eepa ana i ka iani, i ua manao e hoo i ke koko lapu o Maka!ii t ai ka hoomaopopo ina o Makalii, aole e hanau keiki ana o Ku ine Kukaol>ialaka, lōlaila, nā hoihoi hou ia mai la m wahi keiki kuapuu nei i hoa aoho no Keamalu ke alnwahine o ka ii'i pookela o Paliuli. 1 ka hoea Btia o Keamalu ma i ka hale alii maoli o Keamalu, a ua pipio iho la no na anuenue mawaho o ka hakala o ka hale, a ua komo aku la no hoi o KeamaTu iloko, a kahea pu mai ta uo i kona wahi hoa kūapiui, e komo pu aku no iloko o kona halo kapu. I'a komo aku la no ua wahi kuupuu nei, a ia no hoi na wahī manu o liwi nae 00, e hoomakaukau aua i kahi inoe o Keainalu, ae aiakaukau ana no hoi e wehe i ka pau kapu o a mainua a« nae o ka hana ana o na inann i ka lana apana hana, ua kahea aku U o Keamalu i kona kupuuawihine ia Hina. "E Hina o, Kupmia uei He malihini ka'u la ua Uiki aiai, & eia ia iloko o kuu UaW kapu." 0 raai la o Hin&, a kamaiHo mai la no hoi ma ka uiuau "lleaha k<j ano o kau uialikiai Jiuu iei moopuua/' He maiihini kaao kma, ao Uookipa aua wau iaia* Ua pono au«i ia e kuu kupuua\»aUiue? A ia- uiauawa i pan« uaai ai o Hiua ma ke uide uo keia uialiUini n ta.ua uioopuua. 1 Aoi« Mna b« kanaka e. i 0 ka muii k»ua o Hapaiaiu«i* I i 1 Uauau i,ka iani iiuuav . | 0 ko kaikuuaue uo iu, j Ua ka-pu» a ua laa olua ho alil.

Ua booraapapo li)a iho.la o Hina, ua loaa oaai o Pukoula kalii-kailian, afboouna ia niai hoi i noho .no oiai» ua.. ike noo Makalii aole t loua hou ana ke ke?ki i na makua o Keainalu, a he meha .i;tha hui ka noho ana o ke aliiwahine u'i o Paliuli, nolaila, hoouna mai la oia I lana , wahi. keiki kioo eepa, i hoa aoho i hoi no keia kaikauiahine ana, oia;, he makua no keia Makaiii u'o .ka inoolelo 1 puuwal. I ia inakaukau ana o ko i Kaemalu waiji e moe ai» ai.kuu ia infti h6i na paukn «walu; oia hoi ke kapamee hulu Ou v ai kapa ia hoi mahope mai lie .Ihuula, ai kii wa nae o Keamalu, u.< kapa ia *"na pauku ewalu. M Ua hooiuu ia keia kapa moe o Kuamalu 'i na uiea ala 0 kanahele, a ua puni ojoko o ka hale o Keaniaiu i ke ula o keia mau mea ala. I ka makaukau pono ana o kahi mi-e o Keamulu, ua kuhikuhi aku la o Keamalu i kahi e. uioe ai u kona wahi kaikunane kuapuu, oia boi a ia ma kela kala o kahale a ua ae mai la no ua wahi keiki kuapu« nei, a hoi aku la m, hui oia w& kona kalii e moe ai. Ua hoi aku Ia hoi o Keamaiu e moe ma kona hikiee, ai po hoi i ke ala o na mea ala o ke au kahiko o IJawaii nēi, aia.rai.nawa no hoi ua. wnhi manu kiai kiuo u Keamalu 1 wehe ae iaia i kona mau pili ili 4 a ia manawa uo i h&ule aku la keia hiaujo€, a-i& manawa i uhi iki mai ai ka im*. 'ehulehu, a ia manawa i pua aku ai ka nan; o ka u'i o Keamalu, oia hoi "ka a"ō ka "ula l" koua ili. āT ua lilo ae Ia kona iiale me he hale ala e a ia an.a e ke ahi. I ka puka ana mai o Ku iwaho o ko laua hale i ke auinoe, ai nana mai ka hana e a aku ana ka haie o ke kaikamahine haku ana. a ua hoopuiwa loa ia kona manap, a ua holo„ aku la oia a hoala.aku la i kana wahine. "iiia aei e inoe nei e, e a)a ae paha ce, aia ka haie o ka Lei kaikamahine a kau» ia ke a ia aiai la e ke ahi, e hele ae kaua e kokua 1 ke kaikamahine haku o.kaua." La liio keia. j|oala aua a Ku i k.ana wahine i mea hoonaukiukiia Kukaohialaka, a ua pane uiai la oia me ka iieo ano ukiuki. ' 'Heaha hoi keia hoala au o ke auuioe, aoie anei uo hoi oe i hoooiauao i ka olelo a ka makuahiae Hiaa o kaua, no ka u ia o ka halt o ke kaikauiahine a kaua, a aaaaiuli hoi oka pu-a o kona naiii uie he oko* oko ahi ali. Aole i pau ka haU o ke h&ku o kaua i ke ahi, aka, o ka a kela a ka ili aku kaikamahiue haka a kaua, a ua hiki ole e liuua ia ka uluweua o,koua u'i e ka hale una» ao ke ili wale no ka luea e hoouhi ia iho ai kela okooko wahiue u'i o ka k%u* lei kaikauiahlhe." > t T a lilo io ae la keia uoau eueio wahiue i uiea e 10 ai o Ku i ua olelo a koua euakuahonowai iala. uiauiua iku o k# hanau ia aua uial o Keauialu* a io uei oia I ka u'i pov)kaia 0 kani\ i kt!a po, ao kp nui o keia pua o ka u*i 1 kela manawa. oU »io kela auau ana i keU lokowai palmohao i ka «ka wh! o P.tHuh. a nve be ala ua hw>i!i noi ia mai Ja k?ē ~ pono o Keamalu i kek po. T ka wa e- kaaw&le'aku sī kona kapa aahn ana mai kona ili aku, oia ka wa <Toi loa aku ai ka pu-a *na o ka w!*wena oka b»)e, ai ka vra e kii aku ai na \vahi mann kiai ti&o o na u i nei o Paiiuii a lux?uhi mai U i kela Ahuuk, a maluna o kotja kma, aUila, kUAliHii ibo ana ka weua »1« o ka «*i o ka ili o Keamalu. ik« ao ioa aua a«, a ala mai la o Ke-iuia'u mai ka aua, aia . hoi ua hoe* mai U uiauu NUuuo ni pvu Uaua, ao k& wa; o !t* lthtta, ok Iho U «rai e boloi la »> a* maka o