Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 15, 6 September 1917 — HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika" [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII

"Mai ka Hoku o ka Pakipika"

HELU 28. Iko makon pii ana no me la kon nei, a loaa ka lakou net lāau, ua pii aku la no wau no ka mauao imi no i ka laau i oi ae ka maikai, aua loaa no hoi kekahi mau iaau maikai maoii no, a ia'u _i inanao ai e oki. a i aha ia ae la haalele iho ana wau ia laau a pii aku la no i uka, a he elima paha laau a'u i manao ai e oki, a eiima no hoi ka hooko ole ana o'u i ko'u manao oki laau. Ika hope loa o ka laau a'u i manao ai e o>ki, ua hoea aku !a wau i kekahi mokulehua nui, ai luuluu no hoi i na puaiehua, ai haiamu ia no hoi e na manu iike ole, a ia'u i kokoke loa aku ai i kt?la mokulehua nui, ua ike pu akn le no hoi wau i kekahi i.ina nani maoii, aia man;.w.t lohe aku ia wau i ke o-o mai o ka mo-a, ai ka uwe mai o ka puaa, a me kuu honi pu aku no hoi i ke ala o ka puakalo, a hoomanao koke ae la wau he kpnaka no ka ko keia wahila u i hoea pono aku ai i kela wahi ua ike aku la wau he enuo hnle e ku mai ana, a pau ae la ko'u manao kanaiua nu ka noho ole ia o keia wahi e kanaka. I kuu nana pono ana aku i ke ano o kela wahi, aoie i kana mai o kahi naui launa oie mai. la'u e kiiohi ana i kela aina nani, ua hoomanao ae la ! aoie i komo ka a4 ia' u i kela manawa ioihi, a ia manawa ike aku la wau i ka waiho mai o kekahi lokowai» a ulu ae ia ka manao iloko o'u, e hele ma keia wahi e paina ai i ; ko'u wahi o i paa aku ai, a hele io j aku la no hoi wau me ka manao, io e paina malaiia, a inu oiai hoi kahi wahi a ' pa wai au e kepa kaua e." 0 kekahi mea kupauaha loa i ko'u ike ana ma keia w?hi oia ao ko'u ike ana j na i-a o ka moana kai, e au mai ana iloko o kela lokowai, oia hoi ka ia "Ea," ka Opule, a me ka olali ame ka ia Hilu, ame ka i'a moi. Ēku ana ma kae o kela lokowai kekahi kumulaau lehua, ai hele no hoi a luluu i na pra, a he ano e ae no ke ano o feela kumulaau ī kona kamalaau e ae, oiai, ua uhi paapu !oa ia ke!a kumulaau me ha lau pu no.

la'a e makaikai ana i keia uaea kamahao ma ka punawai, a ua manao hoi wau o ka mea kamabao la hoi ia, a is hof lohe aku 1h wau i ka leo 6 kekahi luahine poohina e kahea ana i keia mau olalo. *'K!a laau o uka, ka laau o kai, ka laau 0 lalo emoe e, a aole hoi he mauu e kani, a aole hoi he iole e wi kona leo, a ua kapu loa no ka hele o kuu moopuna aiii o Keamalu e auau." I kuu lohe ana i keia mau oleio, ua uanao iho la wau e ike beaha la ke uuo o keia ma,u olelo a keia mau olelo a keia luahiue, nolaila, pii ae la wau iluna o Jkela kumulaau lehua e ku aua ma kae o kela lokowai. a hakilo aku la 1 ka naanao o keia mau 'olelo a ka iuahine poohinn. r la'u uo i kau ai iluua o kekuuiuiaau iehua t a ia hoi ike aku ia wau i kekahi uuea uiaikaī loa, a ua iux»haiike aku wau i koua nani »ue ke okooko o ke ahi ianahu, ai koua kokoke ana uiai i kaui o'u e kau ana, oi&i, qh hoopuni ia aia e na auueuue elua, ae hooinaiunialu ia ana oia e ka t*heu o kekahi oianu aui, a 4U«U waht loanu oo hoi.ka mea.e « kahih ana laia, ī koua kokeke ana mai i kahi o kela kumulehua a'u « pee ana, mt: ki hn u n.ul wau i paa ai, ai haule oie ai wau iiaio uo ku i ka nant o keia wahine u'i wale ī kona hoea pono'i ana in^

t* kela kumnlaau, ua lele uiai ] la he elua mau wahi uianu, he iiwi i kekahi, a he o'u no hoi kekahi, a i wehe ae la r kona pau e paa ana, a i waihoi w;al§ ae ka kona kiuo nāni,| a ia manawa i lele aku ai oia ilokoi o ka lokowai, a ia manawa i ike huui aku ai no wau ia mea kupanahn, oia hoi ka holo ana mui o kela i-a *'Ea" a anaanai ae la ika ili ula o ka u'i o ua ains hiwahiwa uei i ka imaka o ki lehuā, ai ka pau ana o [konk auau, ana, alaila, hoi mai la oia a moe iho Ia ke alo i'alo a T ia 'manawa no kekahi ia e iho, oia ka opule, ua lele ae la ug wahi i-a nei a inu ae la ika wai o ka ili o ua aliiwahine nei o ka u'i ai ka pau ana hoi_o ka moe _ana ilalu ke alo. oia iho !. nvj ka wa i huli ae ai ke. alu iluna, a ike iho la w»u ia: Ohuohu piha maikai iluna Waialeale, Kahiko na'ni na wai a ke al.ua, Paliahu e waiho ae iu.i e, 0 ua lau makani o Waiuieu-a, Ua naui m»i la i ka ua pali loa, Maikai ke kipu ka wai ahulu, | Ka waiula a ka ua malama, j 1 hoopiha pono ia e ka makani, Ula ka nahele ka !au oka iaau, I puako ulaia e ka .ua o ke kiu, I i ke kula o Manuenaena, lie nani wale no i ka nahele o „ Maluleia. Ka makani ua kiu eelekoa, Ua iio? maka lehua i ka nahele, He aa mala pua molpe i ka 'mai* kai, . Lamalnnia ku la i ka ue, ula, Ai olelo ia no ne ka maikai, ■He maikai, he nani,:e waiho ae nei-a. la'u e makaikai ana i keia u'i. o Paliuli, aia hoi ike aku la wau i kona wah! kina, oia hoi he uJi nahu ia ma kona uha ukau, ao kahi kina wale no ia a'u i ike ai.

Ia manawa no hoi wau i ako ae ai i kekahi'pua lehua a hoolei ihō la ilunā ona, a i kona pa ana i ka pua lehua a-I a ka manu, ua ka,huhu ae Ia oia me ke ala ana ae ilunB, a hoopuka ae la i keia uiau ulelo la. "Kahuhu, he ken ka hoi keia a kahi manu kolohe, ako mai anei hoi paha oe i ka pua o kuu kumulehua kapu a'u hoi i hoohiki u, aole mea nana e leī mua keia pualehua, a lei akn i ka a i o ka makou kane o Aiwohikupua." I kuu lohe ana i kou inoa, ua lana ae 5a ko'u manao, "i na no hoi e like we kela ka wahine o ka imi ana me ka lahi, a kakou hoi i au mai nei i keia raai> kai loa, alaila, ua makepono no hoi ka luhi o ka imi wahine ana mai'. ~T T a hele wau mahope mai a hookipa ia e na tnakua 0 kela wahine u'i, a oia ko'u aK-a 1 lohe ai o Keamalu ka inoa o kela u'i o ka waonahele o na manu, a o Paliuli ka inoa o kela wahi nani. Hooaumoe wau ilaila, ai keia kakahiaka hoi mai nei wau me ka toanao e hui me oe, a hoike aku ia oe e kuu hanai alii no keia wahine o'i kiekie a>u ike naaka ai, a ua hoi pu mai nei wau me na mea ai i haawi ia oaai e kela uuau aiii nou e ke alii, ai kuu loaa ana ae nei hoi i kahi o lakou nei t uu pau ioa aku nei i ka hao ia, a ua p;v\i loa nuu nei no paha i ka a-i 5a e lakou nei ma ae." T ka lohe ftna o Aiwohikunua, hoomanao koke iho la no oia, o ta wahioe no keia ant) e imi nei, oiai, ioa oia i hoike iki i kahi kahu ua nahu ia e ia ka,uha akau o kela wahihe, a o kana 'hoaUona no ia e loaa kfe!» wahine iaia. Ua kona koke ae la no o Aiwohikupua e kii ia ke koena o kela nia'i inea ai, ai ike pouo aku ai hoi oia kekahi mau hooiaio o ka olelo a kona- wahi kahu, ai ke kii ia ana aku nae, ua pau ka hapanui i ka a-i hookano ia e kekahi mau alii iho no o lakou, a ua iohe no nae lasou i ka hoike aua aku o ua wahi kahu uei, ua kana hanai alii ui«u mea ai, a mamoH o k?la hana a r>a alii niunu, ua hookau ia ka iHx>p«i maiuna o lakou» ow hoi i ka lilo o ko iakou mau aina ke iun aku i Kauai ii kekahi poe e »ku, ao ka hapauui !uo ua€ i kona wahl kahu pnnāheU*. ! (Aoloipau.)