Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 22, 31 October 1918 — HE MOOLELO KAAO NO KUAHAILO A ME Hinaaukekele KANA KAIKAMAHINE HANAUNA KA MOOLELO HOI O KA HOO KUMU ALII KIEKIE MA HAWAII NEI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KUAHAILO A ME Hinaaukekele KANA KAIKAMAHINE HANAUNA

KA MOOLELO HOI O KA HOO KUMU ALII KIEKIE MA HAWAII NEI

eoooielo kahik" ioa do Hawaiioei) • (Alnna ?h kj poiiaikHi' ko Ka VHoku.poe Ueiuheiu .muoielu)

lielu (17)

He mea pmio paha I ka tnea k&-. kau o keia m(volelo kaulnna 0 Hiuaaukekele, e huaknka pu aku i k<»ua put; hoiuheiu, iuauiUd hoi u ku kaaau uee loa aua aku imua. M<k kela haie kaapuni ai.a a liailikuiauuuiu, auie uu oia i kipa a e ika hou i koua kāikuahiue e noho mailaikn awawa kaulauH 0 Wa.ipo, ai kipehi m»u ia hoi eka hunawai ieie 0 Hiita*?e, a u ke kuiuu o kq(ia kipa ule a e e.ike i ua kaikuahioe .pwkii uei ana, uiamuii 110 ia o koua u.auau aua, e waihu no ka ike a 4iooku ia ua uiea apau a i kau. oha uuai ai, ai kona h'.ea aua oaai, uoi uo ka ike pu aua 1 koua ju)ao makua ine ka ohana apau, aiaila» pu iho u» hoi i ka honko ia o na mea apau a ua kaikuahine nei i j makeiuake ai e h«>uku ia e kona mau uiakua. Ma ia buakt'i u<j hoi «j Uailikuaiamauu, u& k&uoha pu aku uo oia i *a put u jua K<>ba}«i. U*ujakua, e baiJeie i ko iakou mau wahi i ka ia aua i maiiao wi. ni boea iike ai iak>.u me na Moku o Hilo ma Puna ika wa ho< kahi, oiai, ua hoomaopopo 00 o Haiiikulamauu, ke ano maalahi no ka heie ana eaai oko Kau me ko na K' hala, a o iakeu hoi ke kali no ka hoea o.aio na pte o kahi ioihi, oiai, ua ainke lua oia e ike iike kona inau makU'i i U iiuea iike mai o na poe huokupu ma ka aiiia a maka mo ana ika maaawa hookahi. ai iilo ai ia i mea maikai i->a uo ua aoao apau e »a mukupun; nui o Keawe. I ka hoea aua inai 0 kekahi la a e, oiai ua iilo iho la ia po i oiauawa hoorm&kauaau a nui no ko Kuua pue, a * iiuiiu aua hoi ue ka hp>jkipantii > ( ua maiihini» a.uo ka hoomiiknukau |PU uo hoi i ka lakuu mau hnawina huukupu waiwai ma ko iakou aoao»

I ka hoea aua mai o ka eu&laoia-, lāma 0 kekahi la ae«a īa Loi ua iuakaukau na mea apau uo ka hookipa aua mai i ua poe hookupu & 0 ke kaii wale aku no ka mauawa e hoea u>ai ai lakou, I kaaui ana a e 0 ka la, a ia hoi ua iie.ia uku lu aa waa e nee mai aua ma ka moaua, e hoea mai aaa kekahi ma &a aoau mai 0 Kau, a 0 sekahi hoi uu ka aoao iiiai u ua Kuuala, a ua übi pi' > ia fta uioaua kokoke mai i kahi o oa alii e noho <*n*. Ia manawa hookahi uo hoi i ike ia nku ai ita Wiiiokai mai o ka poe ma ka aiua mai. a ua ; ue t».aku ia wiii luai oka lepo ike <"> Ka helu, » e ka poo h<u tuai ;iia KiUala unai, ua uhi pu ia no hoj ke kuUpili 0 Puupk*K>a. a o ka uhi ,goa h<»i <> uh waa kt kahi .doia a ho«» i Knhi a<>au o K a he kulaua naiii maoli nu ke uuu* aku i ka uee aua mai, j ka vraa uul a 0 ku wtm liilii a u ku waa uunui a e ka waa jgukahi 510 hoi. Ua like nie ka nee aua a ka auua, manu alualu aku 0 ka Aole 1 ike ia keiu an<> mamua aku. a aole no hoi i i\te ia atso ma ia hope mui, « o k«d no paha keia i iVe ia ma-

oiuH o k«ta hookupu 1 ks hanai puaaheie a Hinauloohia.

Ua hoea c»ai ia na kaiknahine o Uaiiikulamauu mai k» alaheie uiai Uiio wai, a nv«a boi aa iuoa o iiuKie» Kanakea. au)f Kolo&uiea boe» pu <uai k iw boi Oā

euakaaiaaoa t»e ka lak<m uiau waiwai huokupu, a huea pu inai 1» no hoi oa poe hookupu o Haeuakua. Na Kuhala, a me ko Kona ihu nu h»i« aa hoahu ia iho la roa n > pu-i ka h<»«hu «na o ka waiwai. he euno nu Lui moku a he eono no hui puu. Ia mauaw* pu uu hui i pahUa iu ae ai kekuhi lono bou, e bui a•» na id<4u eono » i puuwaiwui Mw*.. * o aa hiku ia o oa puuw*iw»i huukupu, a ua ol«ii> ia na k«i# «nt>uielo o ijinaauktae!e. « ktU tnku o ka puuwaiwai, ua hiki oie ke ai ia e ka pt e i hiki euai keia puuwaiwai. a ua ku uialie ia puuwaiwai, a Jiio i lepo tne ka pohakn, « oia oe ka ka puu o Puuohau e ku m% k»i o Kunnwaena a hoea waie - nu i keia ia- 0 ka oleio aua do, i» ak kahiko. i X M kQ «na o na puuwiiwai ehiku, ai kti ike aaa hui o ua Maku.H o HvlikulaaQanu ua uaakaukau na uiea apau, Ud kamaiUo uaai| la laua i ka laua keiki i keia uuau; ole'o. j ' Ea. uk ike pu a e ht ne kakou, apau i ka uiakaukau ana o ua tuea apau, e like no fiyi uue ka uuakeoaake o ko Kaikuahiue Haku, ao ka wea waie uu i koe, oia nu ka hiki mai o ua kaikuahine ueio'u ia nei, nolaila, e kii paha oe i ko kaikuahine a hele mai hoi e ike i na puu o ka waiwai hookupu a nana hoi e hoike mai i ka mea e hana aku ai. no keia puuwaiwai nui.»'

I ka iohe ai>a o Haiiikuiamauu i keia man olelo a mau mekua, ua ae noaikai aku la keia a me ka hoike pu ake uo hoi i ua makua.i kekahi ia a e 00 iaua e hoea mai ai imua 0 «e alo 0 na wakua m ka ohaiia i ikoakoa mai ? a o ka wa uo hoi ia e hoomaopop'.* ia,.ai ua. mea e har.a iu aku ai i ua pouwuiwai.

Ilele akv» la o Hailikulamiuiu, fti kona o)aoiao iki uua aku i»u uiai kahi aku o na kauuka» ualuii «e ia no oia i ko<i« kia/ uiaau, a u kona leie aku ia uo ia oie kt» »»wiwi nui, a hoea au» ieia i k» j»»ii u Koakea, a hoomaha iki Ja keia, me ka naua pu aku i ka hOiue o kej Kuikuahine Haku ona, oit>i, e jripioj uuau aua uo o« a.uueuue ma ke| kumu o ka wai o Lfiilawe, 4 ia no hoi malalo iho o kela «rai kaulaua,, ka houiē u kona Kaikuahiue Haku] kahi i noho ai. Lele hou aku laj keia me kona kino ooanu no & kau, aua iluua o ke kumulehua punaheie, a kei.a kaikuahiue, a 0 kahi uo hoi, e kui lehua mau ai n» mauu r;o ua, kaikuahine haku nei oia uei. Ike aku la no keia i na waLi wanu punahele a u« kaikuahiue nei* e kui pua lehua ina; &urt eu. a maia auo keia i iho ai, eia uo ua kaikuahine nei ke hiamoe uei» o ka mea maa mau uo ia i ko lakou nuho aua. i na e hiamoe 0 Hiuaaukekele i ke & o e hele »ina ua mau wahi inauu uei e kui pua iehna, ai lei hoohiwahiwa hoi no ko l&ua Hukuwahine, ai kona mauawa e ala mai ai alaila, e papahi aku ana ua mau wahi manu uei i ka iei lehua i kahiko hoouani uu ko laua hakuwahipe, « o ka iuo» do hoi 0 keia mau wahi mauu» uia no 0 liwi me Oo na jpaakahili hoohanuhauo o ka ui kauUua 0 Hiilawe. ai uaiu Uui o "Maikai Waipio he alolua ua pali."

U Uaiiikuiaiuauu e kau aua Uuua 0 kela kunulehuapuua hele « koua kaikuaUiue, ua hwuiaka pu ibu ia uo b«» keia e kui lei ieUua pu uo k # kaikuahiue, uiai, aole boi kt»ia i u>ak*a>ake e b«»ala aku i k« kaikuahiue uie ka p&a ole u kaua lei i«bua*

lĀa pa« ara 0. ka Hailikulamanu iei iebua % o koua iha Ui,uu U wai keW kumulehua uie ka iei lehua tua koua Uuia, a kouao aku la iioko o ka hale e inoe «na o koua kaikuahine haku, s k ala aku la 1 ka hiaowe kapu o ke kaikuahiue.

(Ma a e ia ua kaikuahiae, uei a huui ui«i la i ke kaikuuaae, a mabaui«U» p*-' la uo hoi i koua

k&ikuuaue baku aua i hiiiimi aai tt ** fi kuu k«ikuahide a)t»b«i, p«liM k*u liuaka'i? wahi a k« kuiku&hio* i kamaiiio uaai ai rue ka ic 4 ohohi*.

Hwike aku la o HailikulAouaaa i kuua k«ikuHbiue i ua oae» «imu ant i han« Hi, a roe ka uui ona tnea 1 houUku i», a n.e ka hoea «koako*. ttJia o k« iehuiehu, » aia lakou k# kuii iuai i« uo kuua hiki «ku. Hoike pu aku la no h«>i i ke kuno o koua h<mt> h«»u ana ma> U i Waipio, nu n> kii ana uiai iaia e hele e lk«

i ua iuakna me ua haaau naua q iaua. * tuo ka lehulehu o uaalii am aa makaaiaanii. >( Ua oaakaukau Wea auau, a e kali waie ana no o ko kaua hoea aku i k« alo o na makua o kau*, noiuila, e hoomakaukau koke k»uj a hele aku uo ka huaka'i ike makua. n - ' 4 , , I ka iohe aua o ke kaikuahina i keia uiau oleio apau a kekaikuuane ai ka makaukau uo ka hooko ia o kana oiau mea aoau i kauoha ai, ua hoopiha ia oia i ka h«uoli, 10 koua mmawa 00 ia i kahea aku «4 i kuna Kupuoawahine ia Hiuauluohia, ai ka hoea aua uiai o ke «upu* i>awahiu« ( ua moe iho U ma ua wawiM o kaoa uiuopuua, a e huike «*«* wu ikooa uiaua*> hoohauohiao i kaua uioopuua i iei alohaai.

' 'Henim ka makemake o knu i«i iMoapuna i kahea a e nei i kom Kupumiwahiue? Ua ik« oo oe • kuu Lei Mmpoiu, ouamea apau «u e ai, u ina aia iluko o ko'u maoa ka houko ia oia raea, e hiki no ia oe ke hiiinai mai e hooko ia ana ia uuea au i makemaka ai* M

"£ heie aoa wa e ike i ko aaao keiki* a o kuu oaau uaakua hui a'o i ike uie ai aaauaua a o ka'u e make* «uak« oei e ui aku ia ue. pehea la WiU e hele ai, a ma ke aao hea la wau e hoea aku ai imua a iaua khi u'u haoaumua. a me ka iehuleha uiakaaiuaua e kali mai Ja. n

(Aole i paa