Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 28, 12 December 1918 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KA KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KA KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAU O KA Emepera Nero

Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKUNA [V HOU)PGNO 01,E K A HOAKAI A KA KENKKALA KAHIKO. I k« lobe ana « k<* K* ?th 1 k«liiko i k«U m»«» ' !►*?•'. 0» ha .w; h u !ā ol» huomaik») i * > lohē iihlk'!. a haatvi pu aKu ! » nr hoi i kou« alūha

Li uianawH pu no H>i ua k oov,a at* ia oia i kiua mau kaawn e Hapai aoa i kooa njmneJe, e h*lih ak»* iaiai ka haīe o kt Aliiko» opi >, oia hoi o Vioicia ka oiea a 1 uia i h- >0kipa ā3al«»ioa ai ?D4i ko Ua* h mie, e like i»e na iwea i ho!k« >nua is ma na helo i h«J« foa aku nH «? keia iuoolele». I ka hoea a.aa «ku 0 Kefi -rfsla aahikfi i ke hale <» ke kaunka <»p : Qj ua ano eoaena n'* kona h'i ! ; i no keia kaoaka '»pjo, 0:31, i im mile 4aua i hofikip» 1 keiā kunaka -rt»»i«> i ko laoa honte, i na no pah» no'e e h<>«a a•»?' keia pHikia iko U<i:t n<ih<» hmwe an». I 'ka ho*ft nm pku h »1 o k* K#»n*;r*la knhino. un h?«« «k 1 l.a iaia ke Kanaka opi< ( R «n.H, e īmooiaamaa kaka pahi ana ui'* m»- kek«hi o kana ra«u 'kurno''a*o knkapahi. I ka ik%ana mai <> ke kannk* opio i ke Kenerala kahS.k<», w mahamaha koke ooai la t.'o oia iai 1, a ua kauoha koke aku li no <»sa i kana kuaiu a-okakft-pnhi e ho waie aku iaia, h i Joaa ai h*. u>anawa ujaik«i nona e kanu&iiio aku

»i i ke Keoeraia .kahi.kuI hakalia no a kaanale aku kela kumu a'o £ ke kanaka opio u* kamaiiio koke }a tto ke Ke erala kftbifeo i ke kanak» epio tne :i leo huhu i ke kauaka opio, a e kamalh'o pu aku aua no boi i ka pan*Si *o*iua kanaka opio nei, i o na hana hookipa maikai i pahoia ia aku iaia ena ka home o ke Kenerala kahiko. Ua huopuiw* loa ia kaoaka o(,io no keia mau olelo a ke Keneraia k ihiko iaia, a ua niuau ooaopopu oiHi la uin i ke knmu <j keia mau olelo « kou,a hoaloha kahiko iaia. Ia u>anawa i hopkaka pooo aku ai ka Kenewla kahiko i< ke kuoiu o kela «uau olelo ana iaia, manauli o ke kaiii ia aku o i Lede Lug|a noai ka poli. »ku o ko| iaua ohaua, aeue ka ir»aop>p« ule,. o| kahi i Uwe ia aku ai, a uh aia-oao no ua Kenerala kahiko i.ei, (i]Hit,uii o ko Vinicia kipa ana aa i ko h-u* howe i hoea mai ai kela mau piiikiā i ko iaua home. I ks lohe ana o k*> kauaka i-pio, aa haikea ae la kona heieheieua, a 'm hoooiaopopo soue aku k iu> ke Kenerala kahiko, 'aoie i'<> no paha i' komo keia kanaka opio īloko aeiu hana kaili ia Lngia mai iaui home naai. Ca hele ae Ju a e iaeaa na maka o ke k«uaka opio, a koke uaai la nu ka Ln u ma koua i»au rof ka, a ua pii ikaika mai la ka ukiwena i kona ajau maka Ua wela waoli ia manawa, a ua hoc»piha ia ui kauak'a npio uei iue ka III! wela u'i «ei>» kaili ia ana aku o k» wahiue < pio me kona ho , ike uouh ote ia aku. Ua hoomaopopo! iho ta do ua kanaka opio nei, i na ] ua komo aku la 0 Lugia iioko o ka j H|jealii o Kais«r&i ahiila, ua pau

kona manaohnia hnokn ja n kona Hiii 10 k« wahlne npin I fea ws i hOi'puka »ku ai ke Ken?r*lti Kahiko i in>»a o kona Makuikane ■fiotib«n«u, r»ja hofo P*-teroni'ina, oa Wffit loa ne la k« mnnao o k" kanaka opj", a kuho k<?ke ih- 1a no uia, ua hma apuhi in '>!« e kr>n«t M«kti*k*?ie £lo*h»r»au. ana t.*>iH )a aku Im kii ?Vii}iiji€-» . u <> la\v - «tn» no p»ha k*fia Anakaln '>nn i ka LugU i wahine 'nan», » i ol* e ioui min p;ihii oi« i punaheh» h«'U inia» (j kn »1d o Nern, mi kn hnawi «ii'i «ku i <ceia L«ie LugiH no ka potuai xai o Nero H tleali : - He < hanr ' koiko u> ko keia k*nakn npio, a hej ohana waiwai no hoi. 0 n keia ka- i n.ik.i opio Roma, oia no ks ho< ili,ia o r-a waiw ii nui o k«.rM uhm«. He Ohana hnnheo no hoj inn ko l ikoe* kulana, &ole loa lako j e p>ina ana i na hnna ano «piki i haiia ia aku i kekahi <} lakoi. Ua ili iu 1 keh» <iiau nU'i iluna o keia kuuuka °pio, a i kuiia iuhe mw 1 ua luea apai/ '* pili anr i ka lawe kai!i in hoh aku o ka Wahine opio niai kn lio ne aku •• ke Kei;erai» kahiko, ua hoo ku*» ! Uli uiaoli kuim uu"ii>.o maikai no ke-

kttiu <»ian«i*a, *t i kt» Uupa (<»»-. n«e uh kauihlilu iiial fa O'h we «;t leo pt»u.« i** Kfn€r«i?i khb 1

' Eke Kenerai«» fc hoi 'oe 1 ko ««ioa hooae, a« hoike aku <« i ka Lcde Pomopia, i nn n<> o Pel»*» jniu»a k<» o ioaku\k«ne p<itioi, e hoO'k«u.ftii» no »iu i t« ti> opn'i ei'mh* oaiuna aim, i nn w haoa <m i kek*hi hana hooepaewaewH ilun» "< ka ■tede Lvgīn. K £hoj jjjia «e a kali mai olua ia'u. Ke hoopan akn nei w.i 1 ia oe e kuu Keoerala, oo!e loa

e lih> au o Lngin i *oo Auak.< ! a, a aole ho hoi ika E<«epera Ner«- B lohe aku £na uo oiua umi a'u aku ilokn o ka Hīiinawa poiole/'

Me kei« nau <lelo ua h<H»kuu nki) U iiM « »<(} K«u«ra)'a 'fc«hik»i».' a ua h'Ktni«k«ukau k<ike ino !a i " oia iaia jh<» «o ka hele am e imi j ka e&pii piii i k» wahioe opio <>»a i nni Ha ai.

H»i ako U ke Ken*r.tla 'ūoe ke ano manaolana iki, 0j.4i v , oa ih<»la »»ia, aole i'o no i ike ke kan«ka>ipio i keia hana kaili a ka Anakala 1 t<a TU*d*; l,».;gia, a ua ho«>nia>>popo pu iho la 1.0 h<>i ua Keiter«la nei. tna ke aro 0 uh hana

&me na o'e?o a kt kanaka opio I Eoma, Oa a)oh.a keiH kana' a o;>io i |ka laua nanai, a i na i'o'uo. e kaaiwale'ana ka J>ede Lugia, he kulana ko'iko'i ) f o U'» ka lawe o keta ka- : waiwai, a < hana k<>'ik.o'i hoi o Bousa ika laua hausi i wahiue iiana, a he kulana uaaikai oiaoli uo ia i ka manao o ua Kenerala n«i, 0 ka ua Kenerala kahiko nei oo nae i m ikemake loa ai, ola no ka hojkuu ia tn«i o ka Lede opio, a \tr-.ah;-pe o kona hookuu ia aua mai, a i ua tnanao keia kanaka opio e hele ae e imi i ke aloha o ka laoa hanai ah»bn; alaila, he mea hiki uo ia ke hooponopono ia uaawaena o na opio elua. O ka mea uui wale no ka pakele mai o ka Lede opio aiai ka lima mai o Kaisara, a i ole ia mai ka P nakala tcai o ke kanak» opio • Vinicia. ' ! Ika hoea ana aku oke Kener&la kahiko i kona bo ne. e kall mai ana Ine ka Lede Pouioponi* me ka iii.i niii, e lohe aku oia i kek»bi lono Imaikai no ka iau.a hanai aloha- Ua hoiKeaku la ua Kenerala kahi«o nei ' kanfc wahiue i ka m wJelo piha 0 kana huaka'i heie, ame kona hoj ike pu ai'u 110 oa olelo hope a ke kaoaka opio iaia, laMnanaw > pu no jhoi i hoike aku ai ua*Keneralī kajhiko nei i ka Lede Pomoponia, t o |ka mea ana i ho lua af, Ino ka mea pili i ke aloha o ke kanaka opio Vinicia i ka laua* hanai.

a ua <(i4nao no hoi oia i na i*c 6pavi ana* kei i pilikia, a hoihui hoa is ujai ka !aua hauui aluha i Jko lpua ho.iie, uiaiU, e lil-» awa ua Ke-, neraU kahiko nei i uiea kokua i kt kanaka <>pio, n<» ka uni ana i ka lima maemae o ka laua Uauai,' a

; w»h! anankan.aill»! aku ai i wahine "E kuu P"Uioprui» al'»h«, tna kuu rpana f ' an* he kaßafea opie ku pono !of» kela i ktnr na k.i hanai al'ihli a kaua, a ht a;i » ko'i. ko'i lo* tio hoi ke!a «io a 1 haule o!«- Iho no h*»ī ko lakuu koko > 0 ka oann* I h >ea m«i ai na K«i8;!ro. Kf tuj!taa<>hn» nei wki ? k«>ku t pu aua l>e la'a m ka h«®«i atia I k-i kuua unu k.ik>- n o.na m& k?i fto»->o ke kanaka poiu R Aole /?rtni !tui pela e kuu P->fijo,>onitt

jaloha?" | Iku iwi»t una o kana nalnne i | keia nasu olelo. ua uiinoaka u; J la ( uift i Aua kaue aii'h», a kau.aiiiei tuai iu u>e ka le > ano akwakn. "E kuu Aluaa aloh». ua Kubi wnu ua pau !a kuu noonoo ana no ia tuau uoea. a oo ka hoao a:ia i u>oa !io /- pilipili kaue a wahiue hui mawaeua o kekahi oaau opio M;i knu waoao e kuu Aluaa awle loa <■> Vik.icin e iiiinhila ika lavve aia ia Lugia i wahine n ■ koui* hu.ne. oiai, mai loko aiai oke nok'» •> ua M<>i oka Akau i pulei no'»i keii LeJe ui, a ua a'o ia jtc hji i na ano uiaikai W <> ke-au.» wahine nia ka b» r ne, a he home h-Mi»*herua o!'- ko ka Opio Viiiicit'ke.li|o i» in .l«'o o ka Logia hi;oponf>pori'< h n .* *

Ua nohu »ho_ ia ua iuhu Mi-kua hanai nei o Lugia, a e kali aku a ia hoi upe ka hoomaoawinui ii' ka U>he in aiai j kekahi iuao n<> ks iaua mea aJoha. Hala āe la kt- iwakea uia U. ao.le ».o he lono i iioea ma>. & i ka uhi ar& mai o ke ah alii ua lohe īa aku U ke kike ant aiai 0 ka o ka puka pa o waiio ii>a # a ua b>>una koke ia aku la kekahi .kaiuwā ,».i> ka wehe koke ana i ka puka, a hookipa mai i ka uini nooa keia ;.na- 0 ka manao i um koke iloko opa Makua han ti o Lugia, eia. Ia ka laua ke h'nho ia mai nei 0 ka uiea uue 1 mmiua<.'pop'j ia aku„ he Elele lawe leka tai iawe mai i kekuhi leka, a i ka loaa ana mai o kela ieka ilbk« o k& lima o ke Keneral;«, u i wehewehe ae la ( ia i kela owili !tka, n m bo maopop<) ako la no kand wahine i ke ano iiaalolu o ka īiwa o ua Ketterala nei, a ia m:u.'awa ua Keuerala n«i i haawi mai a\ i ka owili palapala iluko o ka īima 0 kana wahine, a noi tuai la iaia nana e heluhelu aku ua leka liei, Ua ialan aku la ka L?de Puinoponla 1 kelaowili palapala, a heluheiu aku i keia mau olelo.

"O Maeuaa Vinicia ia Auluaa Palauliaa. Aloha uui no. 0 ka uiea i halawai toai uie ka uli»a kaikamahine hanai, oa haluwai uo ia ma ka luakemake o Kaiaara, a o ka imea hiki wale no ia ka<ou ke hana aku, oia «.o ke kulftu aua aku tne kuhnahaa iinua o ka aiakeaiake " &a Eiiiepeia. 0 «laua me kuu Anakala ke kulou ue» aiuui iu,up oka oja«e-

uoake o Ki^isara. ,,

Ika pau ana o ka heluhe' u ia aiia o keia leka, ui noho iiamau iho la ke me ka Ltjde P ;cuoponia no kekahi mauawa loihi, me ie kamailio ole«ku o kekahi 1 ke«kahi. E aee aku ana kakōu n<< kekahi Mokuna hou o ko kakou :uoglelo 0 ke noi wale no ma ka aoao o ka mea "Unuhi Moolelo," ua! pii loa ae nel ka pepa e pai ia ne| no kakou w#haolelo, aoie auei Uoi e oiuolu ioai ka *\Mea h?lubeiu woolelo e noho aie ana i ke O'a o jttina uupepa, e hommua-) uaaī hoi i ke ola o kana Hokn, a i hiki ai hoi e uku ia aku ua li!o e ka uupepa f He leo uwalo keia i na Oiwi Hiwaii aaauao kaulike a,pau. L. H. . ] (Aoie i pau)

Ma ke koho..Kiaaina ana aaui uei oua Mokuaina Ue 3i o liuipuu, he 22 mau Kiaaioa fjepuhalika i kulio ia 4 ahe 9 wale Kiaaina 'Detubkalaka \ ki.'ho He hoike no keia i ka la;)aki!a l|iwahiwa 6 na Eepuhalika uu kuaj kau koho barots tnat nei. 1