Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 2, 12 June 1919 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI.

{He Moolelo JKahik<? o iiawaii - ■ Kuauli) MOKUNA I N4 MAKUA-0 KE^AKAIUULA AMEKK ANO 0 KONA | HANAI IA ANA no ko'u manao hope ia olua e na kamaaina maikai, a ia i ke f • j ahiahi o ka la apopo, e kapu hqi ka i a ana o se ahi ma keia uiau kauI hal<i e ku kokoke mai nei, a o ko tolaa !i hale wale no ke a ke »»hi, a i poiolei no hoi ka makou hele ana mai a komo i ko oukou hale. Ma ka trtakou huakai e hele oiei ana, e h')ea pu mai ann kuti hanHU mua, a me lfa Hnnai alii ru> hoi a maua, a 0 no hoi me kuu Hauai alii ke ki|>a kauhaie mai Ke p< no nae feci %feiā m»u olelo ia oe e ka makuahine nar;a icp kaikaninhi.ne- ,v I W lohe ana o Kahnl,uu "f keia mau ōlelo a Kiihele, ua apouo lo.a aku Ji.oia i ke!a mau olelo, a ua hoikej>u aku la uo hoi i ka hooko iaakn o oa mea apau i kamailio ia mai īa e ka malihini kipa o ke awake"L I ka apono ar»a iuai uo o 1 ~ ' ~

ke kamaaina i keia ca.au uielo, ua ku aela o Kiihele a haawi aku la 5 ke aloha i na kaamaina, a waiho pu akn 1« oo hoi ilnko 0 ka liraa o ka Ui kaulana o i ka ho iiloria ni o kn ili o a ua kauioe aku la kd ia nei ula hulikoi mo Hilo ma ke alahele naauna,- a e kuu pau ana lioi i koaa maina lua ;>le. Aole io no i kapoo aku ka l;v c

kela ia au» uo I hele kī uihī Jlilo aiui, a hoeu ana Ueia i lto lak >u wadi ma uka o Kauuuamoa. I hakniia no a hoea keia i ko iukou wahi, e uoho kali umi uua iw ij Kiinoho, h e kttli uiai ana hoi ii ka huli hoi nku o kona kaikaiua Kiihele, » i hakalia no ia Ki/hele aj komo ke po i itok<> n ka h;»Ie, o kaj iviijau koke n»ai U ia » Kiin<»hoj i aa waiwai o k«*i Kiihele huakai imij wahine ua ka.laua Hanai alīī. j "Ua waīwai ka r u huakai, ua ka wahine ui pookeU ua k« Hanai alii a k iua, a ia kona wnhi U'»ho i Kona Akau, a o ke kaikHn t ai) ; ue ui lua ole f\ Kahaluu a>e Keolouahihi kana kane, a nona hoi kt* inoa o Makolea.'' M*? ia uiau oklo luai a Kiihele aku, na aku la oia i k;v nioolelo o kana hu&kai iuii wtvhi..n« ,no ka luUi h laua, » e lika no hoi me na wea i hoike uiua ia aku nei uia kekahi •* na helu o keia

MooMo uani o K>pakaitiula, & hitsi Iw!»!p no i k(> i»< nei boikc aan i»k*J i jka ui pui-kel;v «uHoli o keU ksūkamfthioe4 "a o kn heuiahen;a wale ,nou»« ka *oao o wnhiue h ke ]k«iki a knu»», oia ti«< ka hoolilo uaua iiHnnai k«» Alii Kaiki|>a«iu ne* u | MH»U» P he mauHwa pokt*le WAI« UO |k<« »» inwe »ku ua i ke kaii kMwahine ;i Uiua uo ks hon-o ana ! fnp kHn k»ne i ia ai. j Miunoii A>.e hoi > ka'u m«u uuili ( U?o i k.i umku&liine o keU kai- ! kaniahiut\ ».h nt 5 t«;«! hi e n«>a ka ! iii i ka k«uu keiki. E aho n > hw ia I »u»QiUH k* uel« lo;i 4 a ai poo I mouiiu *n* Ke Aln «> Maui ua ka <k«u* ktiki. 0 ka nu a kupouo wule uu ia k*kou h»UA % oi» Ekt s htttmvHki»uk-iu kefc*> U;» kn ht*U: i ! Kob* » H* l UH'H p ' r.t> nftf ia * kw* h>-»o*uun;A, *

j liulin koke 1)0 i ka hele -oku, a e hele rnua.no oe i k& oaaoawa ku--1 poīw, tniih<!pc aku no hui m-uiu t hahfti aku ai ia oe* a loaa aku i kahi e loaa 'i:, oiai, ua.■hooinaopopo. w oe i kn mama o ka kaua keiki, a ina knkuu.e hel« like ana, alaila, ē haul*? hope loa ana oe i ka hope ■waa. M ■- Ika . tche *aua .0 Kiiaohe i na ōlelo a ke Kaikaiaa Kiihele, ua hooniaopop(Ho uoai !a no oia i ka aaanao nui o kela aiau oielo, a ujamua o kona pane ana aku i ulel'; ke kaikaina, via kainailie liou ujai la no o Kiihele i keia ai >u olelo. "A ia uo a mauua ka kakou huakeii hele i ka la apopo, alail», wake keiki a kaua, oiai, a hala ka ia apopj, 'alaila, n ke kii mai no ia e ka niakuakaoeo ua wahine nei, a lawe 1 kana kaikanaahiiie na ke Aliikoa nui wale o Maui, a he hana uui paha ka hoa.» ana aku e kaili,j mai i kela wahine eoai kela Alii mai o Maui, a o kekahi no hoi e lilo e ana iaia la ka inu ana i ka wai kauiana o Kahaluu, noiaila, e kuu bau.au mua e, a aia no ka o" ka k«ua Hanai aiii, a.hoea kakou i Ika wa oioiehulehu o ka la apouo.'' 1 keia lohe aua no o Kiinoh»? i I Keia mau oieio,, a no kona oianiio |imi loa no ika pono o kana hanai, iua kamailio koke tnai la i.o oia i kona pOKii Kiihele i aein mau olelo.. "Auhea infi oe.e kuu pokii, luuu)uii o kau uaau oieh i hoike m<ii j ne fka uaan ! *o nai no wm e haaieie koke no ia olua i keia iīhkhi, a loaa ae no hui wau ia olua uia ke -Kuamoo helt i ka la apop<>tei, • napah i e uoho wau a hela pu ra e oiua, e Jiiu ana paha ia i mea loh', no Kakvu. Ua luhi un oe i ka hele aiia akonei i keia J.a, a o ee hv>i c s kauu ke noho pu iho uae ka Hanai alii a kaua, a owau hoi e hele e no i oaauaua.''

; Ua lilo ihu ia ia uuau auka ka;uailio ana o u* o Kepakai■liula i mea hPiopoeo i ko Jaua -na- ; nao, ao ka liuiiu koke ae la no ia o j Kiiaohe i k(.»oa heie ao i kela po, a mahope o. ka pau ana <> ka iakou paina ahiahi ana, ua haaleie iho ia [o Kiiuoho.i feo iakou wahi, ao kona i heie aku U no ia no i kela ahiahi, ao ka mea no uae h«>i i maiKai ioa a? sana huaka'i helo o keia po, he uiahina piha ia ai kapa ia hoi 'ua ka helu o ka poe kahiko o H iwaii nei, o ka po o I Maheaiaoi. - j Ua heie ia k*»ia po holofeoa .e Kiij noho, ai ka malamaiami aua ae, |uah<«aaku ia oia i ka apana o | Kau, ā kipa kawaaina aku la oia |ma kekahi Ha'e o Honuapo, a ua j mMkhi ia oia e ua kama |a>na a malaila ou i paina ai i kou* iuaiua kakahiaka. ī ka pau a»a n > >>j k&ua paiuH aita uia ka hale Hamn j aina, ua hoomaikai aku U oia i uai kauiaaii a nona ka haie, & noi aku la i ko iakou mai iaia, oiai» wahi aua i kanmilio aku ai ia lakou "Ha huaki i «u» nui ka'u e hele uoi, a he p»uu> e h*.wa aku wau i ua K«><oa iOf4>uu> o ka napoo »na | o ka U o keiu I«.'' | Uka uira u«> h>i paha i loihi ai i keia heie «ua » KiiuQbo, * v awaeaa aku u--> o ka lua o Ptle koua hele jH«a, aole oia i LeU' >va ke alahele . uiauna I .'ia oo i' haalele a,ku ai i i|ka kuu.uaiiu-, ;>a IHM>&uau > | U Keia i kaua heW ;vua. a U ka pouo tju haia uuu kekahi wahi o ke alauui -|E waioo iki kak >u U'u o hele ar,n >1 *ua keiu UuAk «i U>.e t ae h <li ae hoi jk*kv»u i Pokli Kuhele cu<iKepakailioU ka 10-a hnuai l>una* |helo. Ia Kiinoh<> n > i luil-i aku ai t ijua iUule aku U Kiib*-!e hUui »e j kuiipoPpo, a u'aiuuli u<> hoi < k - ' j JuUi uka i>eh tu«u.a auaikeUUt t I I ai i>uoha o\a i ka h >aU a ka Uua ► |haua> Kep«X *iiiu<a. k I A»n «i? U oia a ike UtknkU ka U ao hw.akaoksu k*' ia noia i ko Uua paiun kakaU> 1 |&ka, ai k& oau «<u-\ no o k& iaum pa \iu* aua, o k* h *UV k U iu t ia o Kiih«!* i ko Uu* h«U» a aoW

nae hoj aja ke alahele a Kiinobt> i bi;lt: ak,u la, aka. oua ka «1. lipla nuiun.h, īii) ke alahele kokolie e ii»ai >oke ai, ī Kuoa. I ka, auinala o kela ia ua huea ku la ?aua oei uiauka o Kautu<»luEualu, a ia ia wahi ka Mala <naia a Ka/nohoalii kekahi o oa Alii k»iulana o J3awaii n<? j ( ife e u0 u Kepakailiuk i ka paiaku aaai o ka.uiaia iwaeau o kela uaaia ūuaia, ua olelo k >ke aku la no oia "i kona uinkuakane Kiiheie, e kii uia e ai i keia aka, ua papa uoai la ka iaia, oiai wahi & ka tuakuakane i kanuilio tiiai ai. Aole hui kaua i hele mai no ka «naia, aka f no ka wahine hoi ka 1 .... ; . • '' . .

neie aua aiai o keia aiaheie io a> a eia hoi oe ke liPwhihia e uaai nei qo ie kaua, liouuuanawaoui ia ka uuo o ka (uaia, a hooko ia ka make naake <) kou niau Oiakuakane naua oe i L iuhi alajla» ai aku ka maia uaahope." Ua keia mau <-ielo a Kiiheie i mea .maikai.i ka uianao o. Kepaka* iliula, a ua hele aku ia no laua nei t a ika hiki aua no i Kdhi e puH:a aki ai iwaho o keU uluuiaia, ua ike iik.u -ia o KeuakhNiuU • b p Ih , kapul« li»a. l! <> .Kfkahi :na; na)«, a ua hki ole ih<i 1« i„;„ ke uiui hou īho i ka ono m«h>, a t> Kona manawa 1:0 ia i olel > ai?o hi J >a iHnkiiokane i sen •n-iu .. 'l'a U*le iuai l:» na h i wa >uo p*W'UH ole ika >i,», * j., ;1 u , he in»k.y iuai k'' inea natv< n. i • :uaia uiaiu, al.iila, 'ne »k > . ti •] kn'u, a iia ko iiiaua i< ikn u

u{*j hoi e hoike ow 1 ia n • ikaik», a o kekiihi > h h'.'ah ia ka «aiwHi o keia uiau ;»ht.i ī» e p-iia knpul niHi n.ei, 3 e lil a aoa paha i niPa hnlele? wuie i>i hoi iiaUii a ai w ile ia snai n,» p, i»a manu, a o ke. kanaka ka hn u uea t)i aku mamua o ka man>i, ± h*»wa iho la ka h>i <>ia ke ai i * hon aūai oe i «ii ikn nmia, ana ka ikai'ra 1 hoike ka hewa me ka hewa <>!»» > leeiH ai atn ika maia 0 ktMa ;n 'a -naia nu«. Ke m&nao nei nn h u wau, aole no hoi paha e ahewa w.ile mai ana ka mea naua keia mala uaaia i ka ai ia o kekahi ahui uiaia, oiai, e koe aku ana 110 hoi i ka mea ivoa* k«ia mala eoaia ka aui o keia maia maia "

Me keia euau a Kepakailiaia, ua aku la oia i kekahi 1 hele a **ala loa, ;i hooaiaka aku !a nooia eai i kela ahui ho)ookoa t a«o ka Is»wa ole no koua 000 maui i ke!« ahui qaaift hookahl, D8 ialau hou aku la no oia i kekMhi ahoi mah hoo, a ur olelo ia he eha ahoi maia i pau i ka ai ia e Kepakailiula i kela ai hookahi an&. iUa kuhu opu laholio n<> ka opu o *e Keiki ui o ka uka iuiu o ivsuuuao)oa.)

Ua hjki ole no i« Kepakailiula ke «i hau «ku i k& elimA o ka ahui maia» aj o ko.m olel > mai la uo ia i k* uiak.uakMW e ilu> laua uo kai o ;W»hi i kayn ia o Kapalaa- ; W* t abe wahi uo e pili pu IBOK ia A ia i keia j fwhi he puvirtwai auau« a o ka aunu iho U uo u -■> ua KepakaiUaia nei» >* kahiku i.»o la inia iho i koua kAniko Hke t»o »ni me ua K«ii s hio kup *u < au kah'A > o _ aiuh» o|* h >'• k* hu u»» i k*. aj «» A ** r*hu «UH b i 1 it« sa cu«i K>ko uj-u o k* >o «« * i li "»!uu i* h i i os tU M»p.»o» oia fpt h » -> k* «iI *■* p u -ni,* o »ni «ma >> j& f P**Ai i ioN n»a k- !>» * =Si % ua auoj»»*t <h* «ku jh k* la ia »« • naw*. i* o k'» la»a kaU 'ho U . - •* a »ih» nioljhul*» v 'o l*V| aku ia lauh u*i u-.» Kxh tu » j Aoi* i ®wu, Ms '*O< U* hxh>> i b i««tu uviiV U Miunau >" k» » « * hoao iK ika «na .« ka iialaw b'U a.;a -k • ! \h-~ v j K-.v K<*>o p* | v ! v*, ?vx ka 1\ -o ua \* iSU* ; ' Opukah*U _ _ _