Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 8, 24 July 1919 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKUNA XII KA HOOxMAU ANA I KA IMI ANA IA LUGIA "Aha hoi oe e pauuiki ioa rnr» kau mnu oielo e kuu Vinicip, oiai, ua hiki no iau e boolawa ««u '■ na n,ea a'u i kiioaailio aiua «ku nei. (Ja maoawa uana ae la oia i kana jxi i u kauwa wahiiie ui pookeia, oiai laua e ku poaioai ana ma kaki a laua e noho ana). E nana ae ce i keia maii ui pookelaeku poai m»u nei rnn ko'u home nei, a he iwhu ui hoi i kuk;> waie ia uuai e «ekahi poe, ai makeuaake ia hoi e paiiai *a tnai ine na kauwa keiKi kai«e ekolu,>ka, aole

loa wau i a«aku iamau uiaoae kuai oia poe iehuleho, ai ole i na inan »" kuapo paha okekahi poe LVak'\waie mai i keia mau ui pookeia. A >le n paha e loaa k<» .Uu..-.- .-iel uk&.-'("u Koma hoiokoa nei. Eia o Euniee ui makamaka h<>u o konā ua makaukau Joa wan e haawi aku ī*ia ma kou home ne lilo hoi oia i mea hooluoiu mai i kou mai |iva i 'keia

manawn, oiai, he mau liuia kuna i maa 1 ka looai palanehe ana i ka ī/iea luhi oka manao uae ke kiuo ; E lawe aku iaia i keia uuanawā". I ka lohe aoa o Ēuniee i keia aianao haawi o koua haku iaia ia Vi«icia, ua ano haikea ae la koua heleheieaa, » ua heknu ihī» la ka maUma ona, oiai aole loa ola makeuiake iki e haainle i ka h me o kona haku mua. I ka lehe ana no hoi o Virticia i keia mau olelo « kona Anakala i&ia, ua puliki ae ia oia i kona poo we kona uiuu liuia, a me heala he mea o ka eha nui <> ke poo, a ua ku pu ae la iluna a kamailii» uiai la me ka leo ano ahiu.

"Aoie, aoie loa no; Aule w&u i aaakemake iaia e hoouna ia aku [ ko'u bc»me, aole loa o'u luakewake e hoouua ia aku kekahi Uiea i ko'a hale, Ke hoomaikai aku n<'i wau ia oe e kuu Aiiakala, a me ka hoike na aku no . nae ia ue, e i»ii hoomauawanui »ku ana wao i;t Lugia nia na wahi ap&u o keia kulanakauhale. E oUiuiu hoi oe e kaueha aku i'kekahi o kuu tiiau kauwa nei e lawe aoai i kaloka liou no'u kekahi uhi pv>o e hoonaio ia ae ai knu uaau m.-ika. Ē aku a:H no wau mana wahi apau, » ae loa aku Oia kela āoao o kh Muiwai o Tiab, a jU:> uo paha ia he uiea no'u e halawai pu aku ai me Urusa ke kauwa ii'inaheie „ Lug ; a ,! . Ua kai.oha io ae la o Peteron : ns§. i kekahi o kela tuau kanwa e ku koke oiai ana o kii kok<» aku i «a me* a ke kaoaka opii! Viaici i i,npi tnai ai- I ka U»«» u .« tnai no o kela tnau m»A an< i ai, h* wa no ia l haawi koke hku «i a Vinim i kon« : m«nao aloha hope ; kona Aimkak, a tm ka »\gna -hou ōh akū i kH* kauiw waWhe o* Kuniee» na U \ »K'le ih » U o*a i k% houie o kona Atmk*'»a, 1 ka hal« 4n« alto o Viiueiā, nole B0 in i Hlo i kutnu « hoo(wn ai Q

! Peteroniusa i kela manao ona q | hoouna ia Bunice i ka bome <j i Vinicia, ua huli -ae-la o'a a kaeuailiu aku la i keia noau olelo 5 kana kauwa wahme Euniee. "E Euneie, e hele oo « hoomaemae ia oe ibo, ae auau hoi ilok».-o ka wai Vabine, a kahiko 'a i.e iho, iloko o kn aalio maikui, ae poni pu no hoi ia oe iho i na iaoea aala, ai kou inakaukau aua e hui aku oe i ka home o kuu keiki hanaiina I ka iohe ana no o Euuiee i keia mau olelo a kona haku Peteroni* sa, ua kukuli koke nmi la (ia ma na i waewae o ko'ia hfc'*n, a 'ne na liuia e puliki ana o kona uma'una ua iionoi uaai. la. n>e ua waiiuaka helelei, aole kona hakn e hai.a aiai i kela hana lokoino tna ka hookaftwale ana aku iaia mai ka home aku o kona baku Peteroi)iusa. Ua oi kona pono e hana i na hBna haabaa ai>au,ma ke alo o kona bsku uiamua o kona hookaawale ia ana aku ni£.i kona alo aku, Ua noi mai la me ka leo aloha e ahoulii aku kona haku iaia ma ku hoonoho ana no iaiae hana i na mea apaū a. kona haku i inakemaKe ai, a ina no paha he hana ia e h >olnhi ia ai oia nia na ano apau I na iio i manao kona haku aioha e hili inau ia oia i ka uwepa i kela me keia la, e ae oloolu aku ana rio ia i?i manao o kona haku, mamua hoi o kmia hookaawale ia ak« mai ka home aku o kona haku ana i manao nui loa ai." Me keia ano imua o kon» Haku PeterOniusa, Ua liioe okoa iho la oia mamua o ke alo o «<ona haku, a ua liio no hoi keia mau olelo me keia hana a ua kauwa kuspaa wahine 'oei a ke Kau«MO Aiii ; PeteroniuBa i uuea h >opahaul)cto loa i ka uianao o

ua Kaukau alii uei, « ua ua.ia iho ia oia i*,teo ak t paha:>hao- ma'iii r kei» ui poeikela e /noe aea ma kona lomi wawae. He me< keia i ike ōle ia ma Koioa mamiin, o ka hoao ana o kekahi kauwa wahine o hoole i ka olelo kauoha a kona haku, a e ae mai ka e hili ia oia i ke Kaula'-i kela me keia la, e lise me ka mak«mak<3 o koua haku, a ua ae e lawe i keia ma.u heopai apau, mamua ae hoi o >«o>ia' Tio'bkaaw?ilh i>> «ku mhi ka home akn o ko a h:iku Ua hoopaha->hvo loa ia ka manao oKa Haku Pfter'mnisa,

•a n<» mahiiWa ua hiki ole iai« ? k:to>- iHo oa«i i -kekahi mau Mahoyt iho nae o koiia floho hanmu «na, u.i' ano pii ae la ke ano naakue ōia konn uiau maka, a ulu

mai I» ka manao Hoko ona, i na oia e ae wale »ku i keia kauwa kuapHa wt»h n« an», alaila, e lilo aku ana i idt»« hiniana no na kauwa e ae ma kona he me, a o ka p tu ia o ko lakau manao hoohanohni.o i iia, t liU» h n ka h«toum)u «tia ma koua home i meg waiwai ole He tnea pono e holopono (»Ie keia manao hoole o keia kauwa ku«pair ui Helene, oiāi o kei» wahioe ojio ui ionua o kona alo, he kuapaa ia i loaa mai iaia tne kekahi kumuknāi kiekie loa, a o kē p >okela no hoi "> tea m iwaena o kana mau 'kauwi wahine, a koe paha o Irasa kekahi kauwa wahine punahele loa i oh Hakn Pelwmiuaa nei, & tua kahi olelo nna ae no hoi, oia no paha konH wahine noho kapae ia uiau ia ma kona home, oiat, <.ia no kekahi o na hana o na Kauknu \lii Rom»> ia <»!hu la. Mahupe iho o kooa nana ant ia Eoniee ina na hmunakuo, uh «• lel > iht» la no oia me fe« le > uho oolea i ua kauwa wahine ne' ē kii ]»e i'una, a kat»«ilio aku la i keia j mau iaia ! kii koke ako t»e ia Xiretias4, !a e hoi pu nmi o|»»a maaneil k* j lohe ana nu «» Kuuiee i keia kauolia ; ā koua haku Roma, ua ku ne la uia i iH* uht haalu.u o kona kin<% a |p«k« h*;i īu tuui keU keouH aku I ko-na haKo V ana, a he!» »feu Ha imi i k<»t« mea i (uakem;'ke ia |e Ana h ku. O km kanaka «o hji jaua e het« ni'i « uia. Oia u.i ka tuea | hih uwep * iwaeua o n* poe 0 ka

h<>me o Peteroniosa, a nana >v-i. e kaū ka 'hoopai o hh maawe uwpa ilunan be kua o n« kHUwa » ka hakii e makemake ai e hoi'kai: i ka hoiipni. ' Ika hneii ana mai o na k u.wa Tiretiasa ne[ imua o Peteroim:aa,; ua kamaiiio aku la Jton&.hakti 'nia i mau oMo kauoha, "K lawe oe ia Euniee ke kp.uwa ' Helene, a'hookau ako maluna onn i ka hoopai o iwakalua uwepa j mal'una o kona kun, eia nae e I >na oe i keia hana oae ka "hookiio < )o aku i ke aMna malnna o konfi I!i lahilahi, oiai, i na e hekau aku kahi alina iluna ona e lilo' U i J hooualowale 5 ka ui o kona.ili, alaila, e huokan uu ia aku no Tj(* ?a alina ilunii o k>u kna e kun r i iretiasa. E hoolohe loa oe i keia rau olelo a'u. M I ka pau ana no o keia >n*u uMo i kana kauwa Tiretiasa» ua penhi ako la kona iima ia Eunfce e hf<!iai aku mahope o k£ kaawa llili y , kona home, a i ka hala aoa aku im hoi o laua, ua ku la tia . Hnk'u I Peteroniusa uei e hoi aku ilok-o o kona keena heluhelu buke, a . h..; maka iho ia e laweiawe i kaua h iua maā'niiiu, oia hoi ke kakau rn« maluna o keka-hi mau pepa <iak>ii> i haTia ia mai ka ka!u-!ia mai o ka Muliwai o Nile, me ka manao e ho >-1 li];ji kela manawa i manawa kakau nona. Ika hala ana o kekahi mau Oiinute o kona hoao ana e hana tr tluna o bnke ana e makem.?fct ana e kakau, ua hoomaopopo iho 'u oia Ika hiki ole loa iaia e h»oH a manawa, oiai, ua lilo Ka nai-w?:)e honua atna o Lugia a.ne na olelo l; i a kan» kauwa wahine Euniee i w a honpohill i k.ona nooiieo maik*,. tJa lilo pu 'mi h'oi keU aia'i ,o te Kamaalii wahine a ka E<nepera i mea hoonaluea wale mai i kona man!JO, oiai. wahi aua i noonoo ae ai, i na io oo e uiake ana kela Kamaalif t alaila, e lilo huh ia \ ;nea hoohehena mai S na inana*» o ka Etnepera Neru, a e lilo paha kooa noi ana i ka Emfcpera no kn 'lawē ia mat o f,ugia mai ka h »me mai o kona mau Kahilianai, i mea na.ua Emepera nei e hboi!i āi i ke kumu o ka poino o k«oa bebe kaikanmhiue maluoa o kela w:\hine epio, a

i hooili i* ana <> kela poino umInna o Lugia kn i.i o ka mahu, alaila, aole aaei hof e ala !oai ka manaō iloko <> ka E'r)ep< r<i, mamuli o k&na mau nolana ī hoea ai keīa

ui oka akan iuiua o ke alu alii, « !ilo hōi ia h<>-a aaa i mea poin° n«» ke oU o ki- Kamaalii wahine. Aole anei e lilo kfc nuinao iioouaaiiaaiaiiii oka Eiuebera i (!«ea hoala ia * hnli kue eaai iaia. He mau tnea keia i ala h-; \uāt loko nuai o kona'oianao, a luaOiuli oia niau'manao h, lauwili ana o kona rtianao, ii* hiki ōle l<•» iha iaia e kakaa i kek»h ; :u>ao o keia huke «na e kakau'ana. l\aht a koke aku la nia i k.uia mau kauwn e kii noke luai n kanpha akvi la e ! hi*.tmik.'mk)»u ke ln kona wai :<u:di, no kona helo vtkn e ! :uiau, a e hov.unata)ae hoiiaia'iho, a heie aku oia «; ninan ao ka "un'i pili i k.i !i>xM o K:unaali wahine Oa h »oko ia aku !a keii» a UH Haku Uo'nauei. ui k;t mAau ««u'ana o n« np.u, u:v 'heh Aku'la ua !f:tka'U ",n;i nei no 'kah 'aunu ' kona ho(tie, h niauuiao k< ,! H hwa a»ia »k\) i' kahi o keta Wah auaw, ua ike ; vki\ )n o?a ia < ku pvl m,»i «n.* uio im k«uwa e 'ae v kouA homo, a ;he heleheK na ! ane h»u< li nv> k* h:rtlii atsa m v kona mau ui*';a. Ua nana pu al* la hoi oia i ke hilt kua o j* »uj home, a nole oia i ike »k« inik, ? mauiuU oiH ijie o!e <um i jsets knua, ua hu'.i 'a oU e k*u& «wu k*aw t i K<he< !i i» l£m)ks» * nuua o kom *!o. ! Aoh? i p.ui j