Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 10, 7 August 1919 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI.

(He Mooielo Kahiko o Hawaii Nui) ' Kuauii)

KA HOLO ANA 0 MAKOLEA E HOAO ME KAIKIPAANANHA

| lalakou e bele malie aku nei a ihiki i kekahi kio\iai kahiko,. apij | aku la he wahi ahua, a ike aku ia i lakou nei i ka weiau uaua o kela puali koa 'nui, a he 11 wale no. aiuna paha ke kaawale mawaena o lakuu me kela p:.e niua loa o keia puali koa nni. I ka wa no i ike mufi aku ai o Ki'hele me Kiinoho V keia nuilaun? oie mai o kel.i aoao, ua piha loa iho la laua i.ka masau, a ina no paha laua mahope oka liaoai a laua, ina no paha ua ao Uua i ke koa aao pu no i ka hnlo, a mamuii no paha oi;) haili w.ile aua o ]Cepakailiula- i ke ano o ko.ua ■ mau uiakua hauai, oia no kekalii kumu o kona hoihoi iii\a ia lakou mamua ona, ai hi'ii ole ai ia lakou e.holo mai ka hakaka aku.

4 *E ku luhi o maua o kela uku o . Ke.unuamoa, ao ka. hanui alu hoi a maua i luhi poooi si, e aho e ae mai oe i ko maua manan i keia la. E pepehi /nua aku uaaua ia oe a uiake, «laila, D°pehi iho no ho': mnua ia maua iho, oiai, he mne' wuewa loa hoi kou make mai i keia pue lehuleau, a Jilo oe i mea mo. hai ia iliina o ka heiau, a hoomainoiuo ia aku hoi kou io i mea'knpalu* mauo na iieia mau alii ona Kona nei, ao ko iwi ka h<>i i n«ea h.ina makau hoomaewaewa na !a-

k ju nei." _ . I keia lohe ann no o Kepakaili.i ulu i keia aiau olelo ano hohe a kotia aiau inakuakane, ua piha loa iho la oia i ka h«ihu a kamaiHo akuki kei<i maaolelo U Lma, "Ea,. e o'u aaau makuakane iwn» wan i luhi, a nana uo hoi w'vu i ao i ka oihaoa hakaka, em kn me k Y h<-«n| txma ole hoi i na ikaika o k)>kou, ao, ko olelo mai nei no ia e hn!..' Eakou. Healia iho la ka waiwai o 1 ke a'u ana i ka oihana koa?" Me keia mau olelo un lts»:\sv? aku ia,o Kepakaiiiula i na pa'i nahana ua iiiau tnakukant; t\ci # aole nae hoi o ke pai e ku ai i ka niake, aka, he eha no nae ma ia haawi ana akn i na ai :v ka ui, »; ka uwe «na o na maknakane i ka eha, ua pan* hou aku U o Kep;kniliuU ia Uiu.

"rfe mak»* lon ko ohin iVu i kt>i» la, aka, h«vkvm rtt» n«i h >i no k* ohi:i h?\na ma'kai i«*« i n i I* | ak» a ol*m i ks% «iiake i k« olin mea i )ui>i ivMu>i si. B ho'MimuaO »u> hoi ** na ni:iko«, o ka uanke ana imua o ka enoun «na ka hnkaka ana aku u he iiiak» hanohnno 'a nku, o k» make hoopili wale «ku i ka nahelt»ht !e ho , umk« waiwai ole U, uoUil.i, e ne<? iii&n imua a halawai h? slo &he a!o me na enemi. Moni-a *<? kok > i na 1h a na fce Aumakiw no hui o nn Kupuna o kako\i e haawi mai ka \ UuakiU ia kakou." Ua lilo no hor kem iua« oielo a Kepafc&iiH)la i <,u«m Uooiwu loa aku i kt? ano ho»>oUopo aiakau iwaooa o wnh: pu?»H ko» »«*«, H«> w«* |H»no m> i ka «\*a k«kau moolelo t* weh*wt>?H> iki i«u mamoa o ka hnnnli i«t «< v a o keia knwu'wawnwa o K*p*M!iuīa n>e

na Alii o Kona. 0 keia Alii e alakai nei i keia puali koa nai, he atii no oia i kaulana i ka ikaika me kei » «a hoike ia mai 110 ia" niea imua o Kepakailiula e na wahi ka a«kt i noho pu ai uae ia,_ 'a uaj ulu ae no ka manao iloko o Kepakailiula, a ia a hui Uua 'oa ke kahua kaua, «laila, e noi■aku*:i:i i ua Alii Kahooalii uei, o. lauu no ke hakuka uiua loa> ae nana.umi hoi ka lehulehu i ka laua hakakn ana, ua paa ia uianao ileko o Kepakuiliula e. noi ia Kahuoaiii pela. He kanaka kino nui no hoi o Kahooalii, f*f> Kepakaiiiula. u k'i nui ku-| pono ae nei no, ae lilu io ani no i paba fert ike mai o ke Aiii Kahoo-j alii i fee kioo o Kepakaīliuia i uaeanona e paukiki uiai ai i ka a.e i kela manao o ke keiki .malihi.ni.. E uaua akū nae hoi ka ruea, heluhelu ika holopono oia inanao oka knua. koa. Ika ike ana mai no o ke Alii Kahooalīi i keia keiki ui peokela, ai aahu ia hoi i kona a n hu alii kiekie, aole no ia i lilo 5 mea kuino unai oka menao alohe iloKo o ua

a!ii nei, aka, ua pane mai la oi« me ka ieo makona, oiai, ua pih?» Io» oia i ka inaiiva no na hana hoonaaikola a keia keiki kolohe i kana malaneaia i luhi ai. '*E ia u:r keiki kolohe nei i kuu, malamaia hana -ka ikaika j kena la, alailn, ai hou ika oiaia a Kahoo&lii i luhi ai, ai h;.pā ka ikaika i kena la, alaila, e lilo ana kino i mea kupelu man<>

"Ka? no no ka ikaika ki u;p:i i bana ai peh), aole p tha «£-kol<?he i ko mala maia i na he ikaika ole.

Aole e huli ana ka aumakua, ha-1 kaka mahope ou e ke Ahi pi, oiai, he hana ino kau i ke kana&a. Kai' no paha i kanu oe i ka maia me na kanaka, a pala la hni ka maia, aialla, hookahi la hoi ka ai pu ana me ka poe 1 lubi pu uie oe, eia ka howluhi oe i na kanaka a ulu ka maia a hua ka maia, alaila; na ka mnnu ihe !a o ka nnhelehēle e ai ka luhi o ka hana ana, at) ka oie* fii !oa aku o kau hana lapuale loa e I keia alii aloha ole, oka uake o ke kanaka i'ka ai i ka tuefl no ann i lnhi pu ai, He kupanaha ma->!i no ke ano o kau hana, ai keia la nae hoi ike ia na mea ikaika o kaua O ka'u no nae e noi aku nei ia oe, o kaoa oo ke hakak'a mua ae nana' mai hoi na pu«!i kob o kaua, al owai !a o kaua kn mea e lanakila! an»i, oe paha kā mea i like no ke|

kolana me kekahi o fc*n man fen«iUniHiH i knmi fti, "he no! prtm«ia w«lp iho hō a he ehaka, a pin rto j kuu Ifl«u kau», ao ka hnli pii no ia i k« hauna laan a ka'iii."''*" I ka iohe »ua •> kf Alii KnhAoi alii i keia mali ohlo hoon«iVkluk| ! ro«oli ā'"Kepakai'i!i»ilA inio; wla pii ik«ikrt !« kotm huh\», » u« muo ! haalulu kona kuu> no ka pi?»» !oaf \ka huhu k\ »«ki, a; ua ike aku U no o Kepakaiu!» i !se r«o h»a!utw o ke kiiio oua AHi nei »i ka nau ho» o ua kui ih> ka huhu welf» i ka ia nei ooau olelo.

Ma»uu« o ke kaa.niliu an& aiai' 0 «« \lii Kahooalii oei, u» k»mailio bou «ka U no keia »na ke ho*vn»ttkioki i U i alii kino i,\ti n«i 0 Kona, ai liaeii nnna e piha loa ai i ka huhn a kana maka lihe. 1 K Auh«»a mfti e ke Alii k*uu «naia o keia wahi, ke h»H>roaox>ot>o e •ku aei no Whu t ko hnaluīu ano I «akau a he ala ua loaa * ako \a no 06 i kt fhu o kuu h»n ka\)g, m ka haalulu no ia o ke kuienmah laa ote o na Kona, Mea p*hs ke toaa »ku ik» īhioima ihe a ka w ikaika « Kaunuawoa; alait?, e huii pu ana "ke'"kumu-naU oln -*a oi« i kahi hajv«pa o ks ?ojy>, ka hoi nm aioha o ka tvw oV \ k* ?a i k* ws n ni> h'»i a ae oir i ko kaua h*kns> ku p*kaln i kona aUHa, he k« o oe a k* Alii kino nui ikaik* i U\ a« .k»>uki ? ak*.. ana \ ? fcsīka

k.i nul o ka poe uaahope ou. E lilt> wale nna ke oia o kefeahi poe kanaii.i i moe puu uou e 'ke Alii uhanui <j na Kona nei, Ei« wuu la na mukuukau e... liukaka pakahi me y oe e feei« Alii haua lokuino i im kaunkn o ua Kona Ke iolie ia uei keLi mau olelo a laua e,|iji Uapauui o n;t kuuakii m.a hope o tia Alii Kah nidlii nej, a ma ia Dutu r i>lelo ih> hoi a ke k,anaka opio wi r wo tjle. uy kuili uaai la oia i ka .«anao i» kela lehulahu koa o ua Alli, Kahojahi uei,. a he oiea '.iiaopnpe ,loa e hiki ole ana i ua Alii nei. ke hoole i ka aa imkaka a ke kauaka c»pio ui uaalihuu iaia, a na ka piha huhu loa i na oīelo huonau|kiuli} a Kepakailiula 1 hiki pouo ai iaia e pane koke tuai uiaunua iho. I ka pau aua auae o t kela olelo hope ake koa kaulana o, Kaunuamoa i ka uka iuiu o Llilo» ua nee koke uiai la ua alii nei iuaua me ka hele o ua helehelena a enaena i ka hulni, a ia nianawa pu no hoi i paue iiiai oia i na olelo auo huhu ia Kepakailiula. Kakani ka hoi ka w*ha o m

»atna liolo pali o Hilo, he makehewa wale ke kauiailio hoopau koalaala wale ana, nee uiai imua a ku he alo a he alo, aule hoi ka pee ri)fii niahope o pa olelo iaeua hila[hila ole o kamaliK Ive ae aku nei | wau i kau aa hakaka o kaua waie i no, ai keia la nae hoi e hoi kino wailua |iku ai ko uhane i kou wahi me ke aloha. He hewa ka oe ika hana i ku hana maikai a loaa no hoi ka halekipa o na Kooa uei, aq!e nae oe \ hatia i ka hiuva malIkai, aka, hana .iho . «xei oe i na

haaa hōonaaikola i ka luhi o hai, a pehea hi oe e innuao ai e hulo ana Ka auūiakua hasaba mahupe ou, °iai, he kauaka opio aihue oe a I koluhe' wale i ko hai lu>rV. I3a «*acpopo tio ia ce e ke keiki h'okaoo, g j kahi ifefiikfi uo o ke papai uia kona niho, ai keia la nae e uhai ia ana e h'u ko'iLau wahi niho ai waiu, ai j hiki hi.u uleja oe eai i ko waiwai ;ūhue.*' Me kela uiau ulelo ano wela ]no hoi u»a kona aoao ua nee io mai la no ua Alii 'Kahooalii nei ieuua e [halawai me Kepakailiula, ai ukali |pu ia .mai no hoi oia e kaua aiea |piia !ajp ilie. Ko ka uo, 0 Kepakailiula e hana aku i n» hana hoonaukiuki loa i ua AIH Kahooalji nei, a mamua iki iho o ko Inua tilele ana i na ikaika kaua o laua, b>» kaiuailio iki aku la no o Kepakiiiliula 5 ua \lii Kahooalii nei, oiai, ua hooaiaopop.? loa o Kepakailiiila, i ke ano huhu koke o keia Al'īi o Kon«, "Kahuhu, hoike e aiai nei uo kou ikaika ole i kiuohi, oia!» he kauaka! kiiu> nui oe ao kau uiau ihe u:\e, he knpono o!e i kou kino uui, <? naua inai i kn lanU ihe a ka ika--1 ik; , niuHii ka ihe * hook»hi no mukuihe Kila i kō puka ht»opAU pilikia, a hiki ho« ote oe i ka hele e Iu i ka ai Ehia ka hoi tueA aloha o ka puni a ulu» m« ko wahine, ka ho' olua e &i pu hoa ana." 1 keia nrt»i«awa a Kepakai-

Hula i ;kauiaUi«> «e ;ii i na mea pili i ka kapi 'he, na hoomaopopo io twai la m» »A koa o ua Alii nei i » unui io no o na t<*«« ihe 1 a opio msl.ih\ni,-a u* llib inlho U «© i* i nie« n«uA ?.kv\ o i keknhu Aoie i p«u.

Ooh\mbws, Ohio Tv*ki 4 >6 - ICi« ku ;iuns Aup«fsi u kt*iH k»- i'ui «>th i tst ku nn; « n •»- o» i> «i i «i , ktttwu*u*t v» »;«* •*.<?& *i, oiai, un h<vw<M"i> l h i« i niHU !a h W V ** o ! ~ i, , Ir* «, * »)■*, u 5 -* jvl Ain* o ona vom *, \ kiinwi h.v- -* i m p<v i* ll