Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 16, 18 September 1919 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KA KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KA KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOK.UNA XII KA HOOMAU ANA IKAIMI ANA IA LUGIA "K.e man&o nei wau keia txjua iho, e hooioli i ko'u hale e inu waina ai, ae hui pu aku hoi me ko'u hoal >ha hou ke Kaukau Aiii Peteroiuāa, oiai, aole paha wau e ike ia mai ma ke ano he hoaioha no na Kaukau alii 9 Roma <»ei, i ns. wau e hoomau uia keia haie ipu waioa knlana haahaa, »0 ka ena kemake no hoi ia o Pcter /iust« j koisoi m&u oaai ai ia'u a na,r wale iho no hui ka hoololohe wale iho no i keia wahi haahaa,"

I ka lohe ana o ka mea kuai waina, ua li!o ia i mea hoopuiwa i kena manao, oiai, o keia Kilo Helene kekahi o n& poe paa mau i ka hele i kona ha!e, oiai e waiho a;»a xua kona eke kekahi Denari, a ina hoi e haaieie io noai ana keia Ki3i/ Helena i kona hale iou w&ina, aiaila, he poho hoi sa tna kona ao i > ao kekahi no hoi ua hoomaopop > aku ia oia i ka ano aahu hou o ua Kiio nei, a me keia apana gal>i hoi e waiho aei imua o kona iūmu makā nolaiia, ua imi iho la oia i na' iuea e euau mai «i ka laka o keia Kilo i kuna wahi inu waina. .

"E kuu h'hal'oha, wahi a ka uiea kuai waiua. Ua hoomaopopo inau no wau he wa no a halawai oe me kekahi poe kiekie o ka aina nei, oiai, a ia no iloko ou kekahi ike pooaela a na akua i waīho ai, &i hakalia waie no i ka uoapawa e hoohaiawai ia ai oe me kekahi u kela poe kiekie o ka aina. Owau ka mea mua h»a e haawi aku i sta hoamaikai ia oe uo ka lilo ana o Seneea ke Akeakamai kaulaoa o Roma nei i hoahana pu me oe, a ua pooaikai pu no hoi 0« i ka lilo aua o Ptteroniusa i hoaloha r»ou, oiai, "ia no ka punahele a Kaisara."

MOKUNA'XIV. KA MAKKANA O KB KAMALII

No kek&hi mau mahope onni o ka mea i kanoailio ia ae nei ma ba mokuna i bala, aole i«>a i īkp hou ia oaai ke l Kifo Ciio, a noie no hoi he meu i lohe īh mai iaia m«i. O ke kaukau -\iiī Vinicifl, a ia no oia ke jhuli hoomano ala no ia Lugia, oiai, u;t iilo ua olelo ana i iohe ai mai kn Lede Aceta mai e pili ana i kealohu o Lugia hm, i mea hoowela loa i kona aloha no ka Led e ui o ka akau. Ua noi akn la nohoi oia ika oluolu o kona Anakalā, aole e noi iki aku i na kokua ana o| ka Kmep«ra ma itni «ua i Lede npio, oiai, ua ulu nui ka hnpohopo iioko o Vinicia no ke ola n Lugia, «'iai kela wahine nuiiami keiki e <capiltps!i ana i ka oa'i o ke K:itnHiii wahine maluna o Lngia, ai hooun&una nhane ioo i« akti hoi e ia ikuia o kela Beiie &Hi, a ua ak t ' nui ioa no hoi o Vinicia e lohe ia mai ka l no no ka pale%ana o ke!« Kanialii wahine a ka Emepew. Ua hoa in na ano euohai i\ia na Heiau o na akua o Roma no k$ kanwenae aua i ke aloha mai o na *kua Homa, «i hooj»ke!e !a ae hoi ke uk ōke Knuulīi, a ua lilo no

! hoi ke akamai kpaau o tia Kahuna

lapaau Koaua ī ioea wai wai ōle» a oa Hlo ka lakou mau laoiu lapaāu i mea waiwai oie. I ba hala ana u hcx>kflhi puie mai k» wa 5 hookau ai ka ma'i uialuoa o kela bebe aIH ua omke iho la ua bebe nei me kn -Dui.ii ka miūamiuH ia. t7a komu

hohf nu aku la ke a!o alii holouaoa !o Rouja iloko o ke kaniaauaiia no ke kapakalii i uiake. I ka wa iha nau ia ii keia kamalii, 'ua līlo ia i mn hooh«uoli nui i ka mauao o ka Eruepera Nero, ai ka Yuo ana aku o ke ola o keia kmnalii, ua komo ho honu aku Ja k& Emepen* iloku uke kumakena ehaeha, a ua hoole uia L ka iawe ana ī ka ai i waiho ia,ici>ua o kona alu. a uo ria U #»Imh kona i

oohn ai ~]e 1 kekahi al. I* uaau ia no boi oa piha ka Halealii i na Kaukau alii nae na Senatoa harsohano o Roma, aka. ua hoole ka Btnepera i ka haawi aua eoai i aoai»a ike i kek»hi o lakou. Ua kahea ia ae ia ka Aha Senate o Boa)&, a ua hooholo ia e ua hoa o ke Beuate, he o)ek> hooholo lokahi e hooiiio ana i ke i make i ikua aumakua no Homa, a ua hookaawale ia kekahi kuaahu ho< epaha nona, a oa koho ia kekahi mau kahua i mea uaohai ooā kona inoa. Ua t)ooholo pu ia ae la ke kukulu iao na kii maba)a ma kekahi mau wahi o Heiau hoomana no ya kamaalii bebe nei i make, aua iilo keia kumakena o ka Emepera i maa kauo pu mai i na makaainana 0 Eom t e knnikau pu oie ia no kana mea aloha i make aku ia. He wa kaoikau loa keia o Roma holo okoa i kela inau la.

Iloko o keia manawa e komo holookoa oēi o Roniā iloko 6 keia kanikau aha no ke kauiaalii i liala aku ma kela aoao oka irake, ūa ane Komo mai !a «e ano hopohopo iloko o ke Kāukau alii PeterooiuBa, oiai, mamuii o kana hele atsa inaua 0 k« Ēmepera a noi aku ho ka lawe ia ma o ke Aliiwahioe •> ka akau I ka haie alii, ai liio aku hoi i mea noho pu me kana keiki hanauna Vioicia, a ua kamailio ia ae )a mā ka hūnahuna ole ia iho, i make bebe alii aiamuli o kekahi hana ano hoomanamana i h<»ohana ia aku maluna ona, oia hoi ua hoounauna ia aku kekahi uhane ino e kekahi mea maiuna o ua kamaiii āla, a oia ka ke koma o ka hiki ole i ke akamai 4» na kahuna iapapu ō Roma ke hana i-kekahi hana mainua o Kela keiki mai. īa hianawa ua hooma- 1 ope po loa iho Peteroniusa i ka poin >*e hoohuli ole ia ka manao'o ka Ēmepera kekahi ano okoa, a« hoi hou aku ai kona mau oaanao malona o kona ano hakumele, oiai, oia no ka uiea ano nawaliwali o kela Kmepera Ner>>, he ake nui loa o;a i «a mahaloio inai no kana nmi mele 1 hatctt ai, Ua hauoli iho la o Peteroniusa n<> ka nalowale aooe ana o Logia, oiai, i na no oia e noho ana ma ke alo alii i kela mau la, aole loa e neie kona mohai ia ma ke kuaahu o kekaiii nkoa Roma<

Mamuii o *eia /naiowale honua ana o Lugi», ua hoopakele pu oia i kona mau Kahu hanai, oia hoi ke Keneraia Alus» aine ka I>ede Pomo. ponia, a m oaanawa po no hoi ua hov)iuaopopo pu iho la oia i kooa piiikia ke puni aku o Nero i ka oianao hoonaaoaiuaiia o na poe hi. iinai o k« alo aiii ia mea.Oka hana kopono waie iaia iu a.aoawa ka bo€a koke ak« ieuua p kn Emepera, a hoohuii i kona inan»'» uoa kekahi alaheie e poina oia i rek manao hooinanamana o kekahi poe 0 ki>na alo alii. hoeaioakui» ne oia i ke alo alii, a ua ninaninau aku la i koKuhi poe i kamaaitiit iaia 1 ke kulana kanikau o ka Duieprta, |O ka mea wale uo i hoike ia uaaī j »i»sa no kela hookeai o ka Ehneper*. !a boi he wnhi hoakaaka pIH \ |ka niuau Ua hoo« j umopopo uo u i k« *uo ipili i k**ia ninau hoonaanamaua. | oīs», \th k.nonilio mu« no mea inu'K- Km?P€ra, » «a imua

mai no ka Emepera f i kona manao]

hiliuai ole i ano haiia oia auo, aka, une/ ua iioopuni ia ka Emepera tne ua poe hilinai ia ano hana hoouoaaamana, ai keiu kfluijja*ba o ka aianao, aole e 'nele ka hoohnll ia o koua uiaUao lana. uiiihnpe oīa &iii«ai klau manamana H.e. niuau key\ ub ke o:a iu i ka nolaihi, &oo.holo iho la n<j o PeteroniUßa e koujo iloko o Ka lua iionu, ue 'i k» umiuuii o "lliuinml Keleaw^' 1 ae hoohuii hou fiiai i konā hilinai maluna iho <> ko laua Doh 0 hoalohii aua I .ka hoea ana aku o Peleron}usa i'noa q ka Smepera ua hoe-* rpi*a ihu- n.aa Roma, a he' mar Senatoa no U-i kekahi i ae ia aku la e hui Emepera, aole nae la hui aoa noke knka ana i kekahi mau ninau plli i ka pon > o ka. lahui kanaka, al ka Aupuni kaalant lnn o RonaS» &k|, o. ka makemake o ka Eoiepera ma,

k&la hui a»ia, oia no ka holkeike mai i kaaa hana pili kana Kamaalii aloha hw ia k!>i»n ola e fea make Ua komo »ku |i o Peteroniu»a i ka ma'.-awa' a ua Emepera nei e baprn ma| ana i kekahi ipu lehu a o kona poo ponoi, ai k'wia {nanawa nae i ike mai ai ia iw poina iho la »ia i ua ipulehu ua huii mai la oia me m rn£ka holili o*ka maina 0 kaiiailio mai.ia 1 keia m&u olelo ano hoahewa ī k<i;ia hoaloha kahiko, .! "Eheu! Ae pono noe hookau ia ka make ana o ke. KatytiHlii ma.ka. ipuka o Uou hale, • 1 ai> nau i.w«;Ue mua aeka ipuka e. Uonao «O'ii nhane ino iioko o ke oU *»m <> mea aloha» a. na ia uhane ino j apahu ae 5 ke ola pookela aua o ka Kamaalii mai ke a!o aku 0 ka poe i aloha oiaio iaia. Auwe no lioi wau ka mea poino ma fca puni w«le ana ako i ua olelo pahele 0 ka mt>a a',u 1 manao wale ai he hoaloha oia no'u. Ēhea, ehe u hoi waue"! Me ia leo kahea ano hiena oka Emepera, ua hooholo koke iho la 110 o PeteroniuBa no kana uie& e hai a koke «ku ai,"a mamua hi i o gd kr Euoepbra hoopuka ana i kekahi kauoha 00 kona hopu koke ia, oiai, ua hoomaopopo koke iho la no o Peteroniusa, ua h(iopil:a ia 'ka manao 0 ka Emepera me na olelo hoopihapiha kue iiaia, ao kp mea kupoho wale no iaia 0 ka hoohaiia | aku i kona akamai, ae haule wale ai

kela mau bana peUapekn iaia. Ua uee koke aku la <«ia. 'a tatau aku la i kekahi kaei kihka nani e leiia aua eka Eaiepera, a roe ia lei kilika nani o ka Emepen», ua pani aku !a oia i ke'wah.a o ka Ēmepera, a ia manawa pu no hoi ua kaaniliō pu aku la'oia i keia maU olelu. ka Haki; nui o Rouia nei, ei,a 0 Roma iloko o ke kanikau pn oi» 3 oe iloko o keia wa iahaeha o ko \ kou Hnku» aka, aole iloko o kou kanikuu ko Roqaa j;>ouQaik.u akn, ,01 ka Rom|j e uwalo nei ia oe ]e j ea&lauaa'oe i ka ko nani a na akujij 1 mai.U oe, a ! he oiakaua i« i haaWi ia mai e na akua uo ka pomaikai o .Hom.a .'hol(|okoa E ao kanaka , tnai oe l £a *uakana popkela a akua ia baav|i mai ai ia oe." 0 ka poe e naua aiai ana i keU hana n ke Kaukau Aln Rotna Pet«s- - mhoi ha h 13o;\ la ljk.oo i keia hane a Petei\>«iuiīa n hiki ole i kekahi o lakou e kaniaiUo kuke umi, *<> ka ljJu}eptra no hpi kekahi i lioopahaoh&u ia i keia hana ano hoohnahaa a kt»ia Kankau A'li Roma i kvma Tsmepji?ra. Mamun ni > oka hiki ana i k \ e k<jiwailio \bai «e j>ab aku paha i« t«rv>mu»a tu»i keia paui i {wdh», tja kf maiho kole aftn h nl> ua Kaukan AHi Kouia ori i wian | Aole i|pAU t