Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 29, 18 December 1919 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero

Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKL'KA XVII. KA MOOLALA PEPKHI K A NAKA ' "Ke aloha pu ne» ..nei oe i fc<«u mau hoa Hoah»uau o na kane aie na kaikuahioe pu iloko o Keia manaoio hilinai 0 kakuu'' i)

"Ae,. ke aioha pu r,ei nj wau ia lakou apiiU, a ua makhuk iu hoi e hana i jka hana kokua i ko kakoo poe iloko 0 keia noannoio huokahi," wahi a ua Nunui nei ka leo pauleie oiaio i kn mea an.a e kaoiailio ana. "Aiaiia, o ka'n aiau uoomaikai pu ana me o® e ttuu hoahanau al >ha ae, kau m»' hoi ka malu 0 ko kaua Haku .uaaluna i, u." wani a ua Kilo Helene nei me ka maalea nui.

"E kau pu eoai no hoi ka maluhi« u koua aiona mainna >u e kuu makfta maikai," wahi a Uraban-< 1 kamailio aku ai uue ka Iho aalie. Ua kamailio aku k* Nunui Urabnna me ka manao oiaio, a'ia, ke ike nei no uei nae kaua i ka hohonn uiaoli 0 ka manao maalea o keia KIIO Helene piha i ka manao hookamani

Mabope o keia mao olelo i kamailio ia mawaena o laua, noho hamau iho la laua no no kekahi tnanawa f ae piha ana hoi keia me keia o laua i na manao iloko o laua. Ke kahe malie ae la ka wai o ka muliwai, a ke nana aku nei.no o Ciio me ke ano hookohukohu ano hilinai akua io, a o ua uinnawa no hoi a iaua e kamailio nei ma kela kae o ka muliwai, e pahola maiaai iho ana ka malamala o ka mahina, a oa molaelae uoaoli no na

mea apau, a me ia ano konane maikai o ka mahina, ua hoomakfi mai la ua Kilo Helene n<d e kamailio me ka leo malie i ka mea pili i ka make ana o Kristo, a me na hana ino 1 hana ia aku maluna onn ma ka aimi onn i kuoiaKāia ai, pili pu ana hoi i ke aioha ole o k« mea naua i kumakaia aku, a uie kona uiau pilikia nui oea kela manawa oua i kumakaia ia ai. He mau nlelo ano walohia no keia a ua Kilo Helenu nei e kamailio nei imua o keia Nunui, a ua llīo iho la kela noau wehewehe i ko Kristo ma'ie aua i mea hoopa ;nari ka manao ke kanaka Nunui e nohonoa ma ka| aoao 0 Cilo, ai ka hope lon o kela man olelo a O'lo, ua nwe maoli iho !k kt kanakn nunr/i, ai ka hoea ana o Tia nlalo walohia * Cilo i iahi o ka kan ia ana o Kr)Btt> iluna >> ka laau ke», a me ki. hana ho >mainoino a na koa Roaia iaia.aokaoi loa hoi o ke ano walohia o kela hiohionn, oia no ka loaa ole ana o keksbi mea kokua i ka Hoela i« manawa, ku ai hoi ra« kooA aoao a paH' aku i kela n.au haua aloha ole na koa R>»m«, 1 me oh haua hoiuo a na luduio i ke Keikihipt< ( a aote iho ta uhp he me» hokua i ke Keikihipa !t »ki> oia m»U ehaeha. I mauawa uo a ua Kilo maalea hla e kamallio nei i keia uiau olelo, a ,ia no oi* k« leha oiala ala kona mau maka maalēa i ke keaaka

nunoi um koim «• hi , h uh tko nku U no oia \ *», hobcl« ana ae o n*

helehelena an(» ahiu o im kinaka n©i, a ike pu &ko la no hoi ola ika aab> o ke kui o ke kanakn nunnī, a fue k« naka haalula ana o kona kino no ka pihapaha i ka huhu uo kela mau hana ano hoohaahaa i ke Keiiiihipa, a tne ala «na ka honaiaopopo aku i na nanaiiu n keia kanaka kino nui, ni knhiko in k<.na

i mau lala me ka ikaika nui. ina oia liliiila i keia noanawa e han& ia ana | kela m au hnna hoohaahaa i kona Haku, alaila, e kooao ana oia e hoopai i kela poe nana i hana hoomaewaewn ka Haku ana i aloha nu ai, Ke houmaopopo loa nei o Ciio i ka hooto i* okana mea e nui nei e hooko ia aku e k'eia kanaka ano naoupn,

"K Urab*na, ua *)(>otflaopi)pi> no *oei ue ia u>e» o luda t watii a ua Kilo Heīeoe nei i ninau aku ai oae ka awiwi. '

"Ae, ae, na hoomaopopo no wan i kona mooleio, a oia no ka aaea i kaawe iaia lho npahope iho o hi)i)a kumakaia ana 1 ke Keikinipa ake Akua, wah'. a ka Nuwui mt> ka leo ano honwahawHha.

!" Ma keia kamai'.io a*a m*i no n keia kanaka riunui. ua hoooaaupopo loa aku la n6 ua Kilo Helene nei, i ke »no keikoi neaoli 0 ke ano hoowahawaha iloko 0 ka leo o keia kanaka nui, a ina Daha e maopopo iaia ke §no komakaia pn o keia aie« e ka'nailio nei iaia, alaila, e lilo ana oia i ilo ileko 0 ka lima weliweH o keia kanak» kino nui, a ua aho haalulu ae !a ke kino o ua Kilo nei. nka, no ka naanawa wale no nae hoo.nanao ana ae o Kilo nei i iaia mea, ak», ma v uli no o ka manao makee dala iloko ona, a ine ka makao pu hoi Ika make 5 ke Kaukf»n Aiii Hooia Vinicia, aa kapae ae la oia i ka tnanao' makao ilokoonā, a ua bof.paa iho !a no i kona manao e hoolilo i keia kanaka kino n'"i, [ anea nana ē hooko ai 5 kona man 0 pepehi kanaki».

"I na ao!e oia i kaawe iaia iho f e halawni oia me kekahi o na Kristiano ma i? hope mai, a tne ko lakou hoomaopopo i kana hana kumakaia i ke Kbikihipa, aiaila. heaha !a kft lakoo e hana ai no keia mea kumakaia, nole anei hoi lakou e h'ookau i kh ho"pai maiuna o ke poo o ka mea kumakaia"?

"I na io e haiawai la'kou me ia mahope mai, owai anei ka mea iwaena oia poe e hoōkar ole aku i ka hoophi maluna o ka mea kumakaia"? wabi a ka Nunui Urabana e kamailio aku ai me ka leo koikoi.

"O ka maln pu me oe e ke kauwa maikai a ke Keikihipa. He oiaio no ps*ha ka mea i ao ia mai ia kakou, e huikala aku i ka mea i hana ino mai ia kakou, aka, aule no kpkou ke kuleana e huikala aku i ka mes i hana hewa aku i ke KeĪKihipa a ke Akua. Ma ka mea { hoomaopopo ia, ua houhua mai no ka moo naheae i kana mau keiki, a pela no kekahi pc»e i hahai ai i && makalua o luda, ae like no hoi me ka lūda i hana ai, ma fea komaKaia ana aku i ka Hoola i ka lima 1 na ludaio, a haawi pu ia aku lu-i ua Hoola nei iloko o ka liiua o ka'pōe Roma, a oela no hoi kek.ihi mee e noho nei iwaena o kakou, a he mea hoi e aahu ana i ka aahu hipa, aka, maloko nae he iliohae oia e uiakemake ana e haehae i ka maluhia o ka noho :ina o na pua hipa o ke Keiklhipa a ke Akua, a mamuli oia haua kumukaia o keia mea e maa* loalo i(ei iwaena o kakou, e hiopoino hou ia ni na ohana hipa o ka Hoola oke ao nei." l T a kamailio ia keia mau olelo e keia Kilo Helene roe ka maalea nui, ae Hlo ai hoi i mea hoopuiwa loa aku i ka manao o keia Kanaka Nuuui.

X ka lohe k> ai'a uo o aa noiiuinei j keia uu»u *lelo a ke tvi!o uiaHki«, ua iko ia aku lu ke ane p'iiw* uj«oK u kouH U«l«b<>leu* t ;* *olt» no n*f p«tm i piha jviho t<m kv>n« ike ho<>u)aupcpo i i.e anu uiaoU o ktl* ui*u i Wq a kt;iH Kilo amHleH, i» h uiAiiawi uo Ua Kilo

nei r uhi »e ni i fe<->na poo i ke kihi o Von» k»>loka, a hiomaka ih v lfl e hoonweuwe ka'imaha, ae honpnka hou nr> hoi i keia mau OMO ano noaalea. "Anwe i»o hoi 00, e ke Kauwn a ke Akna oi;u:>1 Auwo no hm nuk.ou e na poe Kfisttano n na kany one na wahino, n>> ka pne hoi i hilinai oiaio i ke Keikihipa a !>e Akun, ua ieuniakaia anei nokou e ka me» kn* naaknia e hnlnhoi.i nei iwaena o oukou?" Ia mnnawa aoho hamau iho la uaj Kiio maalea nei no kekaln' manawa ana hamau no hei na mea apau i kokoke ana : kel 1 w ihi, loae e ak« ana no nae ka halolu o ka poe haKU kna-paliioa nia kahi mamao ! aku, ae liahe ewe malie aua hoi ka wai o ka »ouliwai rae ka rnal?e loa, ai loko o keia hamnu 0 na mea apau, na ninau mMĪ Ia fce Kanaka Nunui i kēia ninau~i ke Kilo ai nin«u ia hoi me ka leo loa. ''E ka Makmi maikai, heaha ke ano o keia mea kumakaia t Vn..a mau" o ka hilinai hoo-

kahi?' , "la manawa i wehe hoo ae ai oa Kilo Heiene nei i kona poo, a nana

mai la me na maka i piha i ka wai-

maka o ka -inaalea i ke Kanaka Nnnui, a kamailio mai la me ka maalea noi i keia mau olelo. Owai keia kumakaia nui an e ninau mai nei. He keiki oia i hahai mahope o ka mieheu o luduy &ht keiki hoi o ka make, ahf kanaka hoi e maa loalo nei iwaena o na Hoahanaa Kristiano, ae hoao ana hoi e hoo-

liio iaia iho i Hiumana na ke Kei-

kihipa, a oiai nae o kona ano omio, he iliohae oia iloko o ka aahu h'pa. Ke imi riei oia i na mea e hiki ai iaiie» # mfti i aku ia Kaisar« i ka mea pili f Via poe Kristaino, ae hoao ana hoi e pek« pekW aku i ke AIH Kaisara, ua hoole I;>h keia poe KriStiano i ka hilinai ana aku ia Kaisara, ma kon» ano he akua pu,

ai kopoho no hoi i ka poe o Rotna » hoomHna aku i«ia. He kue ia manao i ka hiliuai hoe.mana o na poe KrietianW. Aole wale hoi oia kana e hoike malo hei i ka Ecnepera, aka t ke hoike malu nei oia o keia poe Kristian6, he poe keia e hoonaalu ana i na laanmake iloko o n? punawai inu oka poe Roth», a he poe hoi e pepehi oialu aha inn keiki liilii, a hoolapalapa ia lakou i tneft *ai ma ko lakou mau ahaaina malo, a ke hoao hei hoi tua na ano apau e ipnhi malu i ke kolanakeuhale kaa(lana o Roma nei.

H hoomanao oe e kuu hoahanau o ka hilinai hookahi, he mau la wale no \ koe a pih* pono ka haha a keia mea kumak >ia, a oia ka manawa e oni mai ai nr» koa Koma, a h<.p« i n« wahihe, ho poe elemakole !« me na poē apan e noho nei iloko io ka hilinai Hoomana Kmliano, ā

uhao akiī ia lakou iloko o ka iislepaahao, ae hanai ia 'a'* \i paha k'ekahi poē o lakou i na holoholona hihia, ae pt»hi ola ia aku paha kekahi poe 0 lakon i ke ahi, r kekahi poe oi"« ko l.«kon oiau helenee kuai ««;♦»« ik nku tni> ke aho kauwa-knapaa O' ka mea' i honlala la nfi -e kota m«m't a īiui*. a ina e toaa ole ke'<! \hi i e hookau ftkv, \ ka h.>oiiai iialuna r l;eīa maiuo Imla, e like no h>i .u? ka . i loaa oi« Kua o iuea hoopai aku i kein lud* alail*, ehia ka hoi weo aloha. o ka mai o kein poino weHweli nut!una <• nn 'ohana lehuleliu o Ha ph 1 e hiliuai ' , . ! . I uei i ke KeiUihiua » ke Akua. 0 |a j mea w«le no e pakeie ai ita hoahpnau Kamt »no, oia no ka ioaao kekahi mea nana i hvokaP aku • ia

hoopai mahma -> kei« au>R "ku-

inakaia'* u'aaiua ae o k<. ua hovitc! anā aku i kana eiiau luua kutuja-, kni« * tu« ia e ho «iwk^k' i* »i uh iuwihMiau KikrlstiAt»,o k!hjutehu <t k*k<>u RoniH M j Av>lc I :p.iu» j *