Ka Hoku o Hawaii, Volume XIV, Number 29, 16 December 1920 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKUNA XXX KA H'ULI HOI ANA MAI O KAISARA.

"I kei» manawa n:ie aka Rme. pcra-e kaiuailio nei ia Vi.nici«; uh kauiailip kokt niai !a nn o T!getiaaa, ao ka boa noai' hot 0 Ftrterooiu>a A na ka!a ° Vinicta *- keia ©au olelo i ka Emcp€ra Nero i keia uiau olelo

"E haawi ana wau i"kekahi hapa q ko'u oianawa no ka hooko ana i ka n akemake ou e ka Hmepera." O TigeHria'oia"no ka Ilamu* kū uui o ke aio alil o ka ao ka m«a Uui e hooko akn i ka makemake 0 ka Emepem, a ;he kauaka Uoi.i piha lo» kona manao ika l'ili i.» P..-teroninsa t T a hoo waopopo ]oa akt\ 1a oiā i mānao mji oka Umepera nō ka īoaa o kela kanaka ikaika a Vinicia i hoike mai ai, a ua 'ho la ua TigeUitJ i i tra io no e iaia kieo o ka l«>na ana o kela kaeaka uaika, alii'a. he mea no bui ia'uu'na e mau ai ka punahele itn.ua oke alo o ka Kmeper.i, ao kekahi kumu no p;.ha ana i ano hoohuoi ai, a ia no he n»ea mao aku o keia man ole'o a Vinicia i

kamailio mai -i, a ua kom* pu «» lioi iloko o keia Tigt-liana ke7 ano ukiuki ia Vinici i, K iki* afeu āti« tva pal)a kaua e ka n»c i hehiheln m,t keii mua aku i m mw c heea m&' ana no Vmic*a mai ka linia o keia Tigdtan«,

Mc ke aoo hoolohe ole aku nar o g.a Kmepera i kein niau olelo ano maba oi io no hoi a TigcViatia, ua hoomaa hou maiTa ik> oia i ke ka v main« «na me ka ī*o oluolu ia Vintcia i keia' wiiu fl!elō, M Ke makemake isei wau e haawj aku i ko'u lioonaaikai nut ia no kou haaw! ana mai i ke kokua oiai »vau e h«n a ana ka Htiau o yasa? t T na oe i haawi ole oiaH kau kokua la'w, i n* pah» na Uiua wau Halo n hat paha ku«ai, I|e kauaka oi-to elen iin !*ol oe; i kekmhi lUauawa ro»tnua ..ku neī, j ska, i''koU huikau ai me' ua puili koa malalo o Cbhnlo, a la ho ; ua a no ualowale akū kou mau heU helen» a u& ike mat3 o!e ia oe nia ko makou alo t-ei " harpau iho U ua I\tnepera nei, .»e iiovsui , c n' a paha n»> kekahi me.i ana i nt.tk«'makr at e kamat!iv> h m eo.u, a ua 1i!o ito hot k«i* noho ekv.tt)it h<n» ole aku o ka KmeTXT3 i mea in-lio h.<tnau ka jwe e ku ho.'pu-u aua i k.i Kme|>era ««Ea, auhea kol» wahihe opio au i h»ute i\ i ke aW»« ao ka mea tksttusi' ; o u mai r kt> Anakala oei. he wahme opto ktkala wm-i. O ka w*t;inv o;mo hot a*u i iawe mat ai gjal ka K«"o f,fa s a k-^tko | ka iohe t< Virnm s keia m*i% ©U V hvyr a ka Kn>eprra, ua pil te ta ka \\U t k.->a n\ao maka, .* u» t»*opop<* '*!• pmt »ku *< i t>» ! ; .meivra r<> kit%* mm%% !•-■ ka I.e,?e Utg!a. koke mai !« oo kom \n»ka!» TV:r

foniusa i keia |vi!lkla o kana keiti haaauma, alaila, e like «<> boi tne kona ano ma« mau i ka olelo iniua o ka ua kamaīlio koVe mai la no oia i keia mau olelo ano uhiuhi lau-mamaae. "Hc pili ka'u e kuu Haku Emepera, ua poiua ioa ia kela wahine opit e kpia kanaka opio i keia manawa. Aole auei hoi ou hoomaopopo°aku i ka pii o ka ula i kona oiau iiiaka i kou uauawa i ninau aku uei iaia. h n nau ae oe e k» Emepera iaia, ehi » la mau wahin2 oplo i maalo ae tui kona alahele 1 keia mau uiauawa īho nei? Ke ma. nso nei? Ke manao nei wau e hlki ole ana iaia e hoike mai i ka mea ōiaio. Ho koa oiaio, no o Vinieia e kuu iimept.ra aka, ma ka ninau'pili i na wuhine, aole oia i haule hope mai \h n/akaukau no ka mea piii ia lakou. E knu Haku Emepera e hookau aku oe i k« hoopai uialuna o Viuicia ma ka kono oie anfl iaia ma ka ahaaina nui a Tigclina i hoopaa mai u£i e hoomaleaukau ana ma Jcae o ka lokowai o Agaripa.''

"Aole.loa wau e hana i-ela i keia ICoa opio o Roma, ak» 4 e k'""io aku i ana uo wau i.\m e hoea ae i kela' ahaaina pi wai a kakou, a ke kau-| oha nei wau i* oe e Tigelina t e hoo-| lako oe a mnhuahua i na pua wahine ma kela »h«aina o kakou! ai hikt ai lioi i keia mau neui' katie opto e uhni hele 5 ua nene auwai o ] Roma nei." Me keia mau olelo ua luoke ae 1a ua I\nu*i>er<i nei i ka lakaaka no kona manau u * ukaniai maoli'kana nuu olelo p.me ia Petej ronius i. "Kkuu Ivmeptra maik.u, e hooko ia ana kau Waii kauoha apm loa i kela manawa o ke!a ahaina pi f wai au e kuu Hr<ku. E boea io ana no ilaila oa nene ahiu o Ronu nei, i Le hnna imi io no ka poe i maa i ka Inwe 1 ka palekaua ke alualu ' ana i k*?la mau uene auwai o Roma Ihaaheo t ei.'' Ua kamailio ia t kela mau e'ek? e Tigelina me ke ' ano hooio, a i:a Ulo nae ia pam- * ' raea hoihoi ole no ka "Hmepe 'niai, he mea uam. i makemake uk 'ka hoao ana o k« kahi o kma un iu ' punaht-Ie e ho.oioi .<»: i koni akaImai olelo i ka manawa a ka KneIpeia i" manao ai o kaua mau uleio -ka oi o ke i»kamat. ' -T.» luhi maoli wau i k.t uoho i i Koou nei \ iresa mau It. Aole uo Iwau e nohō hooiuhi hi'u ma ka !noho ana i kei.i kul.tnak.tuh.ale, u ■ uoho w.j?e no w?u mamul: o ka leo ■kauoha oke nkua wahine \\tSata. «He makemake loa wau e he!e i' ! An«uina, ae hanu hoi i ka ea tno|haīa, t'a he!e wau a ane hiki puuo| ! ole ae ke hanu Ja iiei, mamuli o ke| ■ ano luiki o na alauui o keja ku- '!. < n.i&.,r i h;» , e Kia no ke pa kolol'o I nvJ nei i k3*u llaleain uei na ta 'poh'polona o keia kulanak.uihal^, haiki. I iS i no hoi paha he hiki tj hta,akp. ; ke hoouna mai i oi»i *. intiu !a, ;i hoohi-010 hou iaj !ktva kul «nakuuhale 1;o'ookoa, !i l o i hana na'u e hookaulana āi ia*n k'* SEttku!u hou ana aku iaj Homa. Na'u e tooike aku i k'a ho* j nua liolookoa i ke ano i> ke kukolu ana i ke kt)lanak«\iha!e maikai, ae h!o ai hoi la Ku! a\iakauhr.!e 1 JCa •>..it.t!a \ nokallouua "U Ka\N«ta k« ttmepeiit t wah: a. j kamas!io ano k«batiuha j ai. Aoie «ueioe t l>\uke ouai la. i kou manio e ulhpA hoīookea ia u. Ilom.i tui Aole aT«ei eka Eiae.] peia maik.i!"? | " Ae, Ua !\?he t»«i la «e bo: oe 4 a«V jxua,- & Ikj.li» ! i!,c !» k-|®a«ao o kau aiuau hw-ii| an» aia' u'u 1 ke!a u.uiH " Wahi: s k* Nttc : k=taia;V.v fku! *i «i ka auo ukiuki uo kc!«! auiau '' | ,% Ao!e atv*t hoi he akua t &«o«|xr«, *i h*a<v» u rm ia kuk aua a oe e ua tkua 8 t\ „:uA t !'* ati v īa a[ T gr!im 1 |

'manao paha e Hlo ia mau oteto kei ke? ana { mea no ka Etnep"ra c tna« : tiato ak« a! iala k akt, o ka mea ! kupaiuaha nae, ua Varaaitio aku !a oia me ke ano holhoi ote ta Tig?!tna i kei* maw ole!o, tne ka pme ole «tk« hoi no kana nimu pf7l ikē ano akua o Kaissir«. ! M Ke manaolena nei wau e holo-j Ipono toa kau mau hoo!ata ana mi ka ahaaina pi-wai tna ka Lokowai o Agerip», a mahope oia ahaalna * hele akh ana wau i AneHma," Ua moe iho !a ,iw maka o ka Etnepera Nero, a mai ano hana o ka Emepera ua hoike nia ; ia oi;i keta poe e hoopimi ana i koua mui a!ii, ua makemnke oia e waho malie aktr iaia e hoouluolu. I ka ike an* o keta poe 'e kt: kokoke ana ma kona wahi oioe, ua haatelc pak.:hi iho ta taKou 1 kel:t keeua, a hoi akn !a no ko lako>i wahi ponoi. I ka haaleli- mia iho 0 Vrtero>.iusa me Vitficia i' ka Hatt*atii, iva kamailio 3kn la o Peteroniusa ia Vinieia i keia mau o?elo pili noket a kono a ka Emepera iaia. ' kuu Vinicia maikai, u;» kono ia mai ta oe eka Emēpera no kcta

paina pi-wai a ka Rmej>era e haaW 5 ] ana, a na hoopanēe st« īa n XJouumi: Keleawe i kana huakai hv!i; tnaksik&T no na aina e, a he mea 1 pono loa ia oe e hoomamao o!t aku I ia oe iho mai ka lanna ana aku] imua o kt? alo alii. Ke oi-inao ' nowail e liīo ena'kela aha.Hin īua] hann ia nna ma ke!a wahi' I mea | nou, e hoopoina aku ai i ke!a ho'o-: mana kohn ote u kela Kriht>. nno. Ua lilo ka honua i:t k iku'i i' keia la, a ua lanakili hoi o &omaj maluna oke hmma hoioOkoa, a Ji e Jmea pono no ho: ] j kakeu e kumo pu ilok(< o na hau'-li leale» " ke uu ! nei. M «.■ r>i*na o |Jpeso, he UKa Ipono e k.tmrt pu oe iloko o ka hahai J an:t i nā pnn nme'ahiu e hookuu ia !i»e ana iloko o kelu lokowai kapu o Agcripa. ī n;i no ho: 'paha aok kela Hooniana o pee h«bēua, I tia !a hoi aia la iloko o kou hale i keia la. K hoao hou oe e iui' hou i kekahi qiu;i tuea pi|i i keU hoomann, a ina hv hiki m oe e hooiaīo mai ia'u kuu Auakala, jole kela hooniana he euemai kue i k e Joln !i a!»», ae ia i mv.i 'n.i kau-i e kaniai!j;o huu' ai. !k mej oiajy uo pdha ua luua maikai lua, niiii keU poe id i kela wa wu i, bar!e al iloko o kolakou oiiiulioiu,' ri u=» l'Mo no hoi pii!ja ia i niea uou| e noonou maikai ia ai hkuu, :;ule. j nae ia « hoolilo ai ia ee iho ; pio tu i |kela miuan hiliuui uthuw t kw.a, ,poe. |£c kauaka liLki olu- ke maaalu] ; av r.u- ka hoohiu ok ,u m.ii, oLi. uaj |hiK.ntia «a mai kuu uuu h.leluleua ( i iiK kilak'U, a u* . Moa o Roma i keia : ua j ■ «ahine i oki ia e ka lakou nuu, Jkane, a aule e uele ka hjch:hi m,a 4 ' •- kekahi c kela ;we ia oe e *ūu! Vi'nici.i,*11 A! Ua, e liio aua pah# keia J,'oe j w*hine i oki ia mii ka ,luk«u uiau. Vrsne ( m,m, i uk» tjvcūli Li:a uia» laj oe v kuu Auakala uiaika:," ■ j io uo e ktj,u YiaUta a iu uu : io -u ko Ukoa Ls..o„. , ih hua au * m.ti u,*u ; ua ttiatuvjs j h h&U *ka, e hoeuwua* u*t. yc. e k'.iu Vir.icu» iU 4 a ku uj |m»« ttūkahiki nnoau/u k« 'wa kupnno Bv< t llūi.a, *k», e h.'o, !m«n*b t kuu V?>iivi.i, *h*H ini aku ko*ts mnu ui*k<ih:s.\, 'm ,mns o ks wv! >'«.> S\ip. r.o ;jo IV aka, o oe iu'p e \i 1 |m«k»hiki kupO' « iu' u ta«,u! »»no hana eta no M kck*h ljv' mr« f ae no Kk*h: lUke e jko'n e*t ' Mk*. o\ akv; ke*u* |r Vtt?ic.a X*\ a!oh]t «ku v\au ; 4>«ke fceU*Kht, i : e k.' kt{ J ®ki. *<-*e om hotKt s!a n>. j u mu, J 'MIo tx* k« h«ko a ka k* ' ! . ' f r; • h.%ku in'.au, »i t u*c* u^;, ,11 'le o ko'u vU 4:u. a:* ew hiW ( t. ikuu «mki l\< v.\t* ta4 *.«• , : , ,!