Ka Hoku o Hawaii, Volume XVIII, Number 21, 16 October 1924 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU

(No ka pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu) . īa manawa no i namunamu naalu ae ai kekahi poe makaai— nana iwaena iho o lakou. "E&; aole keia he wahine maoli, hej kino keia, a ua hele hoohihi paha e lawe i koi kakou Alii i ipo nana." Ua hiki i m ia kaua e kuu mea heluhelu i maikai, e kamaiiio ae no iwaena o kaua iho, ua pololei io no ke— j kahi o olelo a keia mau makaain§u)a e nu olelo nei Jakou. Ke hele a£u l«ku# yyiO|»kala-kupua nei o no ka ipuka h?.le e ai iioko 9. ka hale e maia^a £ msiya ke anaina hula k§ Aio Alii o , | "E -ke maikai, aole no ka aku i ka ai au i hoomakaukau mai nei keia hoole ana aku, aka, aole hoi he wahi e hookomo hou aku ai ia ai, oiai, ua paina mua mai nei no hoi a ua maona, Ua hai aku u.ei jio wau i ke kamaaina maikai he pololi hula ko r u, a ua hoopiha ia mai nei no hoi ma ka lohe pono ana iho nei i ka leo iea 0 ke Aiu ? o Kamawaelualeni nei, E pama jpaha oukou kamaaina, a mai ; noonoo mai oe ia'u no ka ai me Ikaia." j No ka pakela hoole loa no hoi 0 |ka malihini i ka paina pu ana me I ke kamaaina, ua kena koke ae ia no o Lohiau i kona mau Alii ,Kauai, e paina pu me ia ma keia papaaina» a paina iho ia iakou 1 , na mea i hoomakaukau ia mai e ? na A ipuupuu a ke Alii Lohiau — lipa» | 0 ka mea kupaianaha nae, ua lilo .ka ui 0 keia \yahine mahhini i ; mea hoeepa loa ia Lohian. O ka ai o ka nana 1 ka wahlne ui, mikipoi, ao ka hele no o ka maka 1 ka wahine ui kilakila e noho aku nei iluna 0 k* nua-moena, Aole loa o hiau i manao iki 0 keia wahine ui pookela ana e ike maka nei, «ia ka o Pele keia 0 ka Halealii 0 Halemaumau. ao ke ahikanana' hoi o Kilauea, No ka manao piha loa 0 Lohiau —ipo i ka hoohihi i keia wahine ui e noho hanohano aku ! nei Huna o ka nuamoena, ua hiki ! pono o!e iho la iaia ke ai pono. | ao ka hope ua haalele okoa aku la oia i na hoaai. a ua neenee maila •a kokoke i kahi o Pele 0 noho hoolai ana, a no ka hiki pono ok' no pahs iaia ko uumi iho 1 ka makemake e hoolaau o\oa nei ik>kn ona, ua kamaiilo okoa maila no oia i kana malihini i koia mau olelo, I "11* mnao hoī paha kp'u e! ikiko o'u. a he noi akul hoi oe e ka malihini i kip* nai nu 1 knu hale hula nei." j Pane mai la 110 a Feie ia Lohi- j oiai, ua *hu*&ie lumia, w k«ta iuak«tnake 0 Lohiāa ia "1 na he no i pono kau, s!aHa, e ke kam&aina kai, f hooko ta aku ana no ia:h)l kupeno» olai. \*a ulu ae no! hoi ka manao e loaa ix> hoi ka! halekipa i Kauai nei. He m<*a! noho ia no hoi 0 Puna a>na a le| ortaona i ai, si u!u av no| hol \« u.aiiao make.uake hele. fma| t Kauai nei, alaiia, ua k>aa ka halekii>a e kiisi mai K 0 ta 1 ka amt *uik M ]

*'E hoi kaua i ko'u hale e noho ®i. Ua lako nohoi i na mea ap,au a aole hoi he hemahema e ka ma— lihini maikai. No'u no hoi o uka, a no'u no hoi 0 kai, a nohoio Kaiiai holookoa *mf 0 ko'u wahi opu-weuweu la*m)u ia, ai hoi no hoi Ia Puna, a manao hou ae no e holo mai i Kauai nei. alaila, holo mai r.o hoi ua loaa hoi ka halekipa e kipa mai ai, ao ka hele 110 ia la a komo ana i ka hale, O ka inoa o ko'u hale, oia no 0 Halauaola," "MAIKAI wale ka hoi ka inoa 0 kou hale e ke kamaaina mai--kai, ao ka inoa no hoi 0 ko'u' hale, oia no hoi o Mauliola. A | no kau noi hoi ia r u e hoi i kou "hale i Halauaola, a no ika maikai no 0 ka inoa 0 ka hale, a no k«f maikai no hoi 0 ke noi a ke maikai, nolaila, ke ae aku nei wau i kau noi maikai e kuu kamaaina maikai lo Kama — wa<>lulani nei. He noi maikai ae howa a*ua nei wau i ka hoole aleu i ke noi maikai a ke kama— aina maika: 0 keia aina a'u i hele malihini.mai !a, Heaha lā hoi ka hewa oia noi, e kuoe hoi ha kaua i kou hale e ke kamaaina maikai." 0 kela olelo kuo'e i hoopuka ia e Pele' ma keia moolelo, ua lilo īa i *olelo no Kauai a hoea wale mai mahope. Aole ke Kauai kahiko e kamallio 1 ka huaolelo hele a hoi mai, aka, 0 ka lakou olelo maa mau mai na Kupuna mai, oia no kela hua— olelo a Pele i kamailio aku ai ia Lohlau-ipo, a ua ike ia no hoi iā olelo ma kela mele walohia a Pamohoa i kaukau aku ai i ka iwi aloha 0 kana kane. 1 Owau ka ke aleha i luaiele ai* J Ai *'kuo*e" hele ai i ke ala- | hele me ka waimaka, | Aole no hoi he wa a ku l ko hale e, Hewa e hoi wau e ka hoa fa ! e. | j Na Pele hoi ka ae, alaila, 0 ke ] ku koīee ae la no ia 0 Lohiau-ipo, i* kamailio aku la i kona mau Alii me kona mau makaainana e nana mai ana i keia mau olelo. "Ea, ua hui ka Aha 0 kesa la, ! 0 ka poe makemake no hoi |i ka lealea, e lealea aku no hoi Ipkou e like me Jko lakou makemake. Eia wau ke kuo*e nei m<? ka malihini a kakou no ko*u yrahl opu-weu^eu.'* 1 kaike ana mm 0 Loīiiau-ipo i keia wahine maīihmi* ai kona ikulana ano ui pooktia mae 1, ua komo kok>e iho la. no ke ano hoohihi iloko ona no keia wafhine ui kilakila e ku aku nei mawaho 0 ka puka 0 kela hale hula oiia» Ua pa koke mai U 110 ka leo kaKea 0 Lohiau ipo t ka e komo koke aku iloko Ua hpoko \ aku lano hoi 0 rsie j keis leo, 1 kono a ke kamaaina maika| 4 ai. [konakomo ana aku a hele loa! | aku la no hol oxa kalu a |ipo e noho inai ana» a la ( no i piha ae oloko 0 kela ( ke ala onaona, a ua 'ilo ia i ,mea| faooeehia i ke anaina 0 na Alii 0, Kauai. Va hoomaeele pu i* ae |ia no hoi o Lohiau-ipa. no ka ; I hom ana mai i keia ala kupao<a. , f Ua kuhikuki ae la ka lia*a 0, ,L)hi4U-ipo * kvkalu uua moena, £uihau maikai» ai hoonuati,ua ia, hoi i n* m<M m4k4 \\4c he nuL, a aw? kamailio ui*l r.o hoi i d kil4s;X j "HiUiiei hoi e uoho 4 e k* { aalihini» * ke a*. U e? « keU milihini l noho e k*, uī oe r;:0 puni no hoi 0 K*u&i nei \ , ka beie »* e*'a. * *olc hoi Uk*U**i me kck4u x\4uac fi e, me oe, E-s e k«* ui tu4f»o o ( , ke uoheAm4 oe* * aui| ( ka ; hdc 1, I n* hei he nve« oluc«u , ;u*£.*c £141 « kv»4 U,m«Ū 44«0 [auh*c; U oe" , ! - -• 4 »

"Ao]e paha ia he ninau kupouo ole, a he hana uiaikai ao hoi ma ko'u aoao ka hai aku i ka haina maikai o kau niuau, oiai, aole h.oi ia he niuau e poino ai wau ka malihiui mai i ka aina o Kama— waelualanijnei. Kia no paha ka pane ma ko'u aoao. Ua pololei no oe i kamailio mai 'nei t aole io no wau no aka, , aia ko u home la i ka aina kaulana °»^ una ' l ke onaono, at kokoke ana hoi ko U wahi noho i ka 1 'hi — kina a ka la i Haehae.'' Ae, no Puna io ka oe no ka aina awa-lau a ka manu, ao ka aina hoi i puia i ke ala polo— hinano. Aloha no ia a ka onaona i iuakaha ai. Hoohihi io no ka manao i ka awa-lau a kamanu. 0 ke ala paha ia la ke kupaoa ala makou oei i ke aTp onaonā. He noho waie ae nei ao hoi i ka aina o Kamawaelualani, ao ka mua loh % keia o ka hoakoakoa ia ana mai o na ala like ole, a ke honi nei ike ala o kupaoa, kc kupalii. ka lehua, h.a olapa, ka maile, ka awapiha, a me na lau ala no apau o kuahiwi, Aole hoi o ke ala o k£ hala me ka no, oiai, he mau ala no hoi ia i kamaaina ia Haena nei." I ka ]Dau ana no o kela tp,3." olelo a Lohiau-ipo, o ko&a k3h. pa aku la no la i kaua inau Aipuu, ai kona mau ai;jdo makau — kau,_ e hoomakankau koke uiai i na, mea ai kupouo na ka maiihini, ua mihi iho la o I<ohiau-;poi kona. lilo wale i ke kakaolelo wale me malihini, a aolj= uae i kono aku 5 ka malihini e paina, He manawa pokole waie no ua makaukau makaukau mai ia na mm %m m iioi ka ilio kalaa i hoomomona niaikai ia t ka puaa kalua paa. ka puaa iaaku ao t ka moa hoi kakale ia iloko o ka iw>kea, ai hoouioa ia hoi me ua pohaku wela, ai |kapa ia paha e kā poe kahiko ke "hakul pohoku wela. Na ia lawalu no hoi i wahi ilawalu i& me ka maemae, ao ka ouo ae no hoi e f a aie ka uwala kokoke i ka puei I ltM»sk«nkaa ana o mea apan, ua kono koke "-niaī 1a tso ke Ahi Lohian.ipo ? fca malīhini* the kda w&ti olelo kono eiaikai, | ,"E kjj3a iioi o aw*kea, e palna ae kakou. ae i hoopiha aku hoi ka lua oka iaa— īina, a !a lioi a|piha eāoko, |liooiiawe!e o!?lo akn *hoi kamaaiua •me ka iwalihini, l'a hewa loa | wan ? ke kamanio wak aku ae: no eumua, aok i ao ka , hooo-.lia ak>; « ka |K OiUOili ao ua< ki mal-.KUp c ,k;\U »u\ 5 ke oīai» u.a I'.lo hoi mauao ika i I uiaka u,c mAih — ( huvV, a poiua iha la ka i akv. K kala ;a mai uo iuc Ka*.na4«A »3 U I wau e Ai iīie oukou, .ua uiiu wAoa hele uui i ua m M kaa; o * .»• ka k© huU aoelo t w*i «ei s ko'u euu |e iku makt! k* me* r.osu kcis \h**m ht»U e ke WA«k* ; .. *>k e'u poioi. 1«. Ikt. hf h«u ko*ft ai 1 ansi wo i Ka lee huU. hwnsvM\a •:* XV AU !s. a W I w&hi a kk. ai e kooo hem akn U A.^ >** ?t* a-, -V, h* ō \tk V{k 4U , U *ī % !.♦ kSj? IiMM ;M »0 h.M «* i *tu l» ! >,« hu-a, % . W V J-,u * o !%t *t K-i * p*-a* I* f k? || uf . } <Me 1 %