Ka Hoku o Hawaii, Volume XIX, Number 40, 23 February 1926 — HE MOOLELO WALOHIA NO KA U'I ELEVAIRA ALAVA RESA MOOPUNA A KA HAKU O SUTOWOLEDA o ka Home MERIVALE (No ka Pomaikai o ko ka Hoku Poe Heluhelu) [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO KA U'I ELEVAIRA ALAVA RESA MOOPUNA A KA HAKU O SUTOWOLEDA o ka Home MERIVALE (No ka Pomaikai o ko ka Hoku Poe Heluhelu)

MOKUNA XIV KA HALE KAKELA KEOK.EO Aia ma kekahi kaiaulu nani Joa o kekahi apana aina ma ka aoap akau a Eneīani kahiko, e ku aoakekahi Hale Kakela Keokeo. Ua hoopuni ia kela kakela keokeo «aa kihapai pua nani loa, ai ike ia hoi na ano pua like ole o ka honua ma ia mau kihapai. Ua manao nui ole ia ka lilo o ke <iala no ka hoonani ana i kela mau kihapai pua kaniahao, a ua lilo ia i mea makaikai ia e kekahi poe makaikai o Enelani. . Ma kahi kokoke no hoi i kela Kakela Keokeo » ku ana na hale aniani i.kukulu !a no ka maiama a na ina pua kupono o!e e ulu i ka manawa hooilo o Vr aina, % maloko hoi o Kelfe mau hale aniani e ike ia aku ana na loulu e, ulu ana me ka maikai, ai lawe ia mai hoi kela mau loulu me na pama nani wela.mai ma ka nema o Europa. Ma kekahi hale ani ani okra aku no hoi e ike ia ana na pua nani loa, ai kupono ole nae e hooulu ia ma ka ea huihui o Eneie'ni. ae ia ko lakou ulu ana e nalwnpu wela' kupono i hoomoe ia a puni kela| aniani, &e hoopumehana ia ana'; hoi ka ea o ke!a hale| aniani, a ua uiu io ae !a no ke!aj mau £ua nani me ka nani no, a ao;e no paha he kihapai ulu o na pua nani ma Enelani holo~> o koa e hoohalike aku me na hale aniani o ke Kakele Keokeo, ' I na no hoi kaua e kiei iki aku e kuu mea heluhelu maikai'ia 1 loko o kf>ia Kakela Keokeo, uaj hoonani ia oia me na hoonani: uluwehi ona lako hale nani Loa, ai ano like kona kahiko ia ana ■ oloko e like me na Hale Alii o kekahi mau i»oi kahiko loa o! Europa? Ua hele kona mau ka-j hiko hoonani oloko a"hihimanuj nani maoli no," e ike ia ana na moena veleveta nani loa i uiana noiau ia e ka poe loea )oa oka aiea hikiila, ae ike pu ia ana no hoī na paku kiiika kuuwelu i hana noiau loa ia e na lima noiau !oā o Inia, ae ike pu ia ana no hoi na o Kina maloko o na| rumiilike oie o ua Kakela Keokeo J nei. | O na moena kumukuai nui o kai aina o Tureke, e ike ia anano| maloko o kekahi o'na rumi nunui oua Kakela Keokeo nei. Aole i. minamina ia na lilo no ka hoo—! nani ana i na keena ololeo o ka \ Kakela Keokeo. | "He aneane ewalu mile maike' kapakahakai mai o ke kowā ma- : waena o Enelani me Farani, kahi| ' i ku ai ua Kakela Keokeo eei Ke ku nei keia Kakela me ka liani nui, a'he kulana hiehie maoli ".0 kona ku 'haaheo ana ma ] keia wahi o ka nina. a oia noj pahn ka men i Hlo ai i mea ma - Ka?kai ia e kekahi \k>v U'huiehu Oi -Lne a;n, a hoea" Joa yku hoi i na ( o i,uropa. Ua kau.ana iuak iiuua e ke'U kt»ktia Kcokooij makāikai i maa.o ae uxa, kahi kokoke ī kahi e ku ana ua! k Kakel Keokto nei.

O ka mt* non* koia Kakok Keokeo, >i# k&naka ia mai ka ai*a mai o H*negaria, a He kai - kamahine kaaa i like aku kona u'i me ka maUmsilarna upapalu o ka mahina i k* pu kala«. j o Ma - healani. Ua hooplna ia kona Ilale Ka--Ikela me n4 ki*a khuiohu, a ho u ale no nae mai na aina e inui o Eurōpft, £ āole hoi he kft— naka kauwa a a/ahine kaū'wa paha na Enelani i ho. 0 ka me« punahele loa i keia kaikamahiae a ua kanaka Hune— gari» nei, oia no ka hololio mau i ka manawa kakahiaka lo a a, 3i ka manawa hoi e mai ai ke alaula .nani o ke kakahiaka, a mamua hoi o ka o ana mai o na Kukana o ka la maluna o ka ili o ka honua. ua hikl aku ta no ua kaikam&hine nei i ka Ha!e Ka--kela Keokeo mai kana huakai holo !io aku o ke kakahiaka po— Iniponi. E ike mau ia ana keia |ano holo lio o ke kakahiaka poniiponi i na kakahiaka apau o ka |pule holookoa, a koe wale no ! paha ke kakahiaka o ka la Hoano 0 ke Akua, oiai, he kaikamahine no oia e ike ia ana kona hele ana 1 ke kakahiaka nui o ka la Hoano jo ke Akua ma ka Luakini Kato - i lika e ku kokoke mai ana ma 'kekahi wahi o kela wahi e ku !ana ka Haie Kakela Keokeo. f Ua olelo ia no keia kalkama 1 ' hine a ka ona nona k'eia Kakēl# ! Keokeo, e holo lio ana oia a hoea Si ke kahaone kokoke loa mai i ua phale Kakela Keokeo nei, ae holo ihaaheo ana hoi nialuna o kona lio i hulupala. Ama keist * one kaha--1 kai oia e holo ai me ka nani maoli, aua lilo hoi 1 mea nune nui ia ke ano o keia "kaikamahine u'i" me kona lio hulupala e "kainepu ai i ke one o Wailua nel." 1 kekahi manawa no hoi ua holo mama *e oia mehe puahiohio o ke kau hooilo, a ma-j muli o kona holo mama loa a'na \ kekahi manawa o ke kakahiaka. nui loa. Ua kapa ia aku oia e kekahi poe i hoomaopopo iaia. l "O ka hoohololio i ka wehena o| ke aiaula kakahiaka." O kekahi ona mea maa mauj loa i keia *'U'i hololio o ka wehena o ke alaula," mamua o ka eili ana mai oka ika īlikai, e hoea, ana oia i ke Kakela a paina kakahiak'a me kona hulu makua. Ua like oia me ka manu nunu lawe lau oliva o ke kakahiaka poniponi, ae hoihoi aku ana i ka Hale Kakela Keokeo i ka "ulawena o kona mau papalina," ai kipehi ia mai hol e na hau huihui o ke kakahiaka .po— niponi. " E ukali mau ana no hoi mahope ■ oua 4 *Ui hololio nei oka wehej ana o Ue alaula," heJ|anaka ii uhi ia kona maka i ka ao ike ole ia aku ai kona "hele— helena e kek&hi mea okoa ae, a koe wale no paha kona hakuwahine ana e ukali mau' ai mahope ona. * O na poe kanaka k'akaikahi no hoi e noho ana ma na wahi kokoke mai i kahi o keia Kakela Keokeo( ua ulu ae no lloko a lukou na.manao hoohu& keia "holo!ioo«aIio hulupaia,*' a ua lilo hoi i mea na sakc;u e hoowawa mau ai i ke.ano o keiapoe e noho nei ma keia Kakela Keokeo f Koopuni ia me na kihapai nani joa. Mamuli o na manao ho^huoi. wa!c o na e.noho anu Vj k:\hi o ku ana ,o keia Kakela. Keokeo. ua hookaulana wale ia akn 1 a kokahi mo«>U>lo haku walti e kekahi poe, ae Laya ana o keia Dna o keia Kakela Keokeo/Ue.j ahi oia no kekahi hui powa, a ual na&lele "ku la oia i keia noho] powa ana, a ua kuaī a !Ho nial !i :ftta kda Knkc*& e fcckulijj Dliana Kaukau Alii o ae \

nolio āna k!eia Ha!cu o keia Kakela Keokeo me ka lako waiwai - nui o kēla kanāka ho! o nkali maa | nef o kela 'tu'i hololio o| ke kakahiaka poniponi," oia noj ka Lntanefa o nar AHi pov/a nei. 0 keia olelo i hoowawa wale ia aole no he mau kahua e hikv af ke hooiaio ia~X e t a nlari °^ 0, aka, he mea maa maa no nae. iā i kekkhi poe', J o ka haku aku nd i na s moHblo haku xvale nd? na moolelo hdku wale no ka mea a lakou i maopopo ole ai. I kekahi'la, me heiala mawa--'eua paKā o'ka hora 8' me ka hora 9 o kekahi kakahiaka, ua ilee ia 'aku !a katjo hulupala me ka ū'i hooholo, !;6 o **ka wehe-na o ke alāula** e ftolo se "ana me ka hie!hie nui, ae'holo pololei ana hoi no r loko o kā aī ūk'ali'"ia aku !no hoi e kela kanakai kino kila — 'kila i uhi kona maka j ka uhi — maka.' I Ueia holo ana oua lio Ihu'apala nfei, ua kuu pau' aku la Ika "hooholo lio oka wehe aha o l ke alaula ika mama holo oua lio hulupala nei," a ua haalele loa ia mai la ke kanaka ukali mahope !oa, a aole loa hoi he manawa i I loaaakuai'ka hookokoke aku o !ua hololio ukali nei i ka meheu o j Ika lio hulupala. j [ Ua hoad aku la ke kanaka !ukali iloko o ka uhi maka, e onou jpoo aku i ka ikaika holo o kona' 1 lio, aka, aole loa i loaa ka hoo — i 'kokoke aku 5 ka lio o ka u'i e ! holo ala maluna oka lio hulu^ — j ! pala. Hala ae la kekahi mau ihora o kela la, a ke aui aku la ka f ma ke komohana o Alehioha? kahiko. (Oia ka inoa kahiko o ' lEnelam' ) Aole no i loaa aku ka| 1 wahine omo. Ke hoomaka mai la j ke ano ahiahi loa, ae hohola ae ana paha ka uhi &ai a ka malu Q j ka po malūna o ka aina, a aole | loa no i loaa iki aku ka ui hooholo i po oka (io'hulupala. O kamuaj joa keia o !ca ike ia ana o keia' kaawale pkk, hakuwahine o ua naka ukali nei, aua hoao ikaika loa oia e ike aku ika lio hulupa-' me kona **mea nana e hooholo j ana," aka, aole loa i halawai mai ia kulana me ia- ■ E kuu .nsa heluhelu maikai oj keia nanea kamahae, e waiho ae | kaua i ke kamailio ana no kaj ' 'ukaii o ka ui hoohololio o ka wehe anaoko alaula," aeka-> ( mailio ae ksua no keia holo na--aupo ana o ua ui nei me ka hoo;jv kuu pau aua i ka holo o kona lio hulupala. I k«ia hoio ana o ua ui hololio »«i o ke.-.kpk&hiaka, ua hookuu aku la oia i .ka hoio o kona lio ma ka hema mai o jko iaua haie Ka-~ keia anae ka maopopo ole no iaia kt?ia hoio ana me ka puahia uui. I koiia h >ea ana i kekahi huina aianui o na mana alanui ekoiu. He hookahi onela mau aianui e hoio ana i ke komohana, ah« hookahi hoi e liolo aua i ka Hikiua-henia, ao ke alanui- nui hoi e holo ana no ia i ka hema. ' 0 ka hora 12 pon«i ia o ke awakea i koha manawa i Ho.a ai i kahi o keia mau mana alaiiui, a mai ka Haie Kakeia Keokeo nuu\ ua iike paha ka mamao me 40 imle. Ama ka hoomaopopo iho oua teāe nei o ka iio huhipala, me he ala ua apeane no o ekolu hora o kona hoio ana a hoea iho ia i keia txtapa pakolu o ,pa alauui Ma poo oua mau alauui mauakoiu u«i, ua kakau iaiho la ua, papa kuhtkahi # .,ae hoike aua.. Uoi uie aeia mau olelo.'. Aianu i^e i k? kouiohaiui» e hoea «ku aui* ia i Wale Aianui Uoi y hoia ana i ka hikina-hema, e hoe«t aku aiia ia aianui i Mt ie— vi<a liome» Alauui hoi e hoio po!olei nna i ka home, e hv>ea aku ia aUnui i Kulaiukuuluile nui o LaUau*