Ka Hoku o Hawaii, Volume XIX, Number 50, 4 May 1926 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU

(No ka pomaikai o ko ka Hoieu poe heluhelu)

Ao ka manawa iho la' no hoi ia i malie koke ihrf aj kela Ino nui, malie iho la fka makani, a pau ae 1a hoi ka haule koikoi ana Ō fia pakaua latii pili. I ka tnao ana ae o'Tca fuo n«i, «a atio

kokoke m e kapoo aku ka la mao aku o Lehua f ae hoomaka mai hoi na eheu o ka pouli e hali* maluna o ka honwa. ! Ike iho la o Hiiaka i na io e napoo e ana ka' ta } a uhi io k.a pouti, ala?ila, aole e loaa ana lia laua ke kbo me ka tihatie 0 ! Lohiau-ipo. īa manawa i huli ! niai o Hiiaka a kamailio mui la I i kana aikane ia Wahineomao i keia mftu olelo' s 'He hookahi o kaua pilikia nui i koe, oia ka uhi e inai o ka; pouli a hiki pono ole aku kaua i kahi e waiho aei ke kino 0 Lohiau ke kane hoi a kakou, a hiki i>u ole hoi ia' ti e loaā aku kona uhane. Nolaila, o kahi pono ia'u e hana i'keia manawa, Ad kuu kahea kaukau ae i ke 'Eaile'unane Lao kakon, a ina hoi no kona malīu mai, alaila, loaa ka hoi ke kino ia kaua ke imi ak", a manāo punolioiwaū e l«aa pu ana no hoi kahi a kela mau wahine moo i huna ai i kona uhāne." I neia i nana aku aī o Hiiaka i ke komohana, a ike maopopo aku la oia e : hoomalea io aku ana no o "La" e lho aku mao akn o ka "Mole Olu o a ina no kona iho aku ma kela aoao, alaiia, pau ka hiki iaia e kaukau aku i ke aloha o ua kaikuiiane La «eiolakou. 0 ko«a hapai k«ke aku la iio ia i keia kau i ua kaikunei o lakou i keia mau olelo ano kakau aloha. Kiui hiki i Kauai i kou aina I ko'a makaiwa © Halawa, Paia Kona i ©u kioo afcua nui e Hiiaka, H Ka~la hoi e, K ka •nohi a i ka lani, No'a hoi kau. wahi aloha, g kau malie hoi oe, 1 ko muli o Hea e, Pau no keia ka« a Hiiaka i kau kau aloha aKU i ke kaikunane La o Ukou, o ke kau malie ih« Ia no ia o ka la ma kela kulana a Hnaka i ike mua ai, a haawi mai la ] mn-— nawa no Hiiaka ma e mu ai i fce kino me ka uhaue o Lohiau. Ia manawa no hoio Hiiaka i huli mai a kamailio maHa i ke aikane Wa- - kineomao i keia mau oielo. £ kii kaua i ke kino me ka uhane o ke kaue a kakou, ke taikunaue ' 'La" o kak*u e haawi mai aua i walii 'mauawa waikai uo kaua e imi aku ei. A ia no a loaa kiuo uie koua uh»ue iA kaua Uaakk uiai ke kaitvunaue "La" o kakou i koua wahi kwu, , miiī la. ,A ioua nae ke kiuo me ( ,ka uu«iuc kauu, uu<ilu, V Uoi ;vku | aua kau4 ilgko o ku pouli i keU, kaU;iko ick a A°- v ' iuK; j koi piiikU uia, u;i 10.%a iho ( i# kt«oty k«r ksr?t"a 44 ( kau« iipi i su :;;a,i u«i i k<- kai |oa, <u hooiu*uawatuu iho nei ,me k<4a uum waliine kupueu iue o| ,&£ia#ali o Kee. 1 oa kaua e [akuio aua a i ikv maij ;u_.<ūX luao J OfO laua nei pii eka U ug ia* a, i k- »vaha ai kc\ ««a iL . he, |iw u i wale.

noka mea i 'ike ia aku ana e lsu&. ia manawa no hoi o Hiiaka i pāeaea āku&i i keia'kau: Kuu kaneKuu kane hoi e, Kuu kane i ka lauahea, ! Lau hai'hal pua o Kolokini, t Aiihea anā hoi oe e? | Eiahoi wau o Hiiaka-i-ka-poli-

• o-Pele. Ika hookiana ae o Hiiaka i keia paeaeā ana i keia kau, aiaila lohe aku fia iaua i kekahi leo punaiwele mai loko lilo mai o kela ana, a lohe aku la hoi laua i kekahi mau olelo o kekahi kau i paeaea ia mai e kā uhane o Lohiau. Eia ua melē nei i paeaea ia mai ia laua: Kuu wahine, Kun wahi-ne hoi-a, Eia wau Ia i ka hihia a ka ahā-

aha, ; I ka weweli o na pali, | Komo mai hoi lia, x i Kihmai ana oe ia T u la, I ka lohe ana o laua nei .i "keia leo punaiwele o ka uhane oho— hiau, alaila, o ke komo mua aku la no iao Hiiaka, a ukali koke aku la no hoi o Wahineomao mahope oke aikane. Ia lauā nei no hoi i komo aku ai iloko o ūa ana nei, he keu no hoi »ka nani oloko o ke!a ana. E ku mai ana na nu-a moeua makalii (Pawehe 0 Niihau) ae ana no hoi na "kuina paap&u kalukalu i hele a kupaoa ike ala o ka laua'e, ai muimuia hoi i na mea ala apau o ka Hawaii. E waiho pu ana no hoi na Ahuula nani o na waihooluu like o'e, a pela no hoi na luhiehu like ole e like me, ka maa mau no hoi o ke alo o na Aliinui, ahe mau hoonani like ole hoi o k«la me keia ano. A noho īāua nei iīuna o ka nua-moena, alaila, ike aku la laua nei i ka waiho mai o kekahi puolo nui, ai kukaa ia a paa pono 1 ka ahuula nui- ~ Ma ko Hiiakaano 'ike papalua no hoi, otelo aku Ia oia ia neomao i keia mau olelo. v'Aia na iwi o ke kane a kakou īiokookela "ahumana" kahi i ope ia ai. Ao ka uhane koe. Me he ala ua ike no paha keia raau wahine moo kolohe, e make ana no laua ia'u, nolaila, ua ahai laua a hunakele aku la i kona uhane ma kahi paha a laua i manao ai aole e loaa ia'u ke imi aku. Eia paha iloko aku nei o keia ana, ae noho oe maa nei a kiai i ka iwi o ke kane a kakou, ae komo ae hoi wau iloko e imi aku ai i kona uhane, O ko Hiiaka haalele iho la no ia ia Wahineomao i kela wahi i hooiualua ia me na kahiko nani o ka noho ana, a komo aku la oia iioko ioa o ua ana nei. I kona hoea ana aku iloko loa o ua ana nei, ua aku la o Hiiaka i keia kau. E Lohiau i ka pali o Kee, Eia hoi wau o Hii, 0 Hii-i.ka-pdi-o-ko-ipo, A he ipo aloha hoi oe na'u, Auhea ana hoi oe-e 1 ke kuu ana iho no o keia kau a Hiiaka I oaeaea aku aī, ua iplie aku la oia i ka Jeo punai-wele o Lohiau e hea mai ana i&ia n,Kkeia mau olelo. mai! mai hoi e Hii iloko nei!! Ua ioaa wau ia oe* Eia wsr la iloko o ka puniu kalii i hoouoho iik ai." liookoio aku. ia a Hiiaka maj , «alu .uūī o ka 100 i pae mai ai> a hoea ioa ota maloko kekahi wahi kuono maloko ioa, a ia uianawa i ike aku ai pia i kekahi wahl puniu uuku i hoaha ia* ai b.aku ia hoi owaho uie ka huiu ok a r.a uianu o K&u&i* i« mauawa pu i aku ai i ka puoaalihiliki auuanue miduua , ; o ua w ahi puuiu ne i. — ii;o la o Uuaka,. o ks, r ■■ --

puaiu kela i hoopaa ia ai kā uhane o ke kane e Kalanamainuu ma. la manawa no o Hiiaka i laia aku ai i ua wahi puniu »ei„ huh hoi mai la oia no waho kahi e noho kiai nei o Wahine— omao i ka pu-a-iwi o Lohiau. ka hui ana aku no o Hiiaka m Wahineomao mawaho o ka keen mua o ua ana nei, oia ,no k manawa i uhi koke mai ai ka pouli aaki i kela pali o Kee. Ua iilo nae keia pouii i niea ol® ia Hiiaka, oiai, ua loaa iho hoi na mea i imi ia mai ai.

Ia manawa no o Hiiaka i ka— hea ae ai i kona wāhi Kahu Pau-o-pala'e, ai ke o ana mai © ua wahi Kahu pokii nei o Hiiaka. ua kamailio aku la o Hiiaka i keia mau olelo iaia. B Pau-o,:paia'e hoi e, eia mai kekinoiwio ke kane a kakou. Owiii ia ae hoi a paa i ka pala'e me ka lau-ae ala o ka pali, a hoihoi maikai aku hoi oe iialo me ka maikai. Na maua no hoi ia e imi aku i ko maua alahele e hoea aku ai ilalo. A hoea oe ilalo, aiaila, hoihoi ioa aku no oe i ka pu a-iwi o ke kane a kakou iloko 0 kahi hale lau-ki o, kakou." I hakalia no a pau kela mau oieio ā Hiiaka, ua paa koke ae la no ka ope iwi o Lohiau i ka wahi 'ia i ka pua lauae ai ka pala-e no 1 hoi, a nalo koke aku la no ma ia Hiiaka ma. I ka hala ana aku o ka pua iwi i wahi ia i ka ahuula mai kela ana aku, ua huli ae la 0 Wahineomao a kamailio aku la 1 ke aikane Hiiaka.

"Pehea ana la kaua e hiki aku ilalo? Aole paha e ike ia aku ana ke alanui a kaua i pii mai i-nei, oiai, ua uhi mai la hoi ka i pouli panopano o ka po." Ia manawa no hoi o Hiiaka i I kamailio mai ai ia Wahineomao | nie ke ano aka pu i keia mau (olelo. ''Nokeaha hoi kaua e hiki ole aku ilalo? O ko poina koke iho la no ka paha ia i ko'u ike lele pali. Aole ka paha ou hoomanao i kuu Jele ana i ka pali ma Laupahoenoe, a'u hoi i lele mahaoi wale aku ai a kāu ana iluna o ka waa o Pahululawaia-nui-okekai, ailele mahaoi hoi wau tio ko ofto hoi i ka poke-uhu. Aole e hiki hou ia Wahineomaa. ke pane aku i keia mau olelo a Hiiaka, oiai, ua ike ioihio ln b,q oia ua poiolei o Hliaka, aois kai hewa mamuli o kona hoopoina wale} ke kulana eleu loa o kana aikane i hahai nīāi ai, al hooko ai hoi i kona ono i po—■ ke-uhu a ka lawaia nui o Lau— pahoehoe» a noaa hoi ka ieoa i hoike ia ae la o Hiiaka. Hoopau loa ae la o Wahinwmao ,i kona manao kanalua, a haawi aku iaia iho malalo o ke alakai ana a kaoa aikane hoomanawanui iaia.

I? waoawaoui ao hoi o Hik«a i eauaaiiio t»fti ai„ia Wdi»iueom»o i k«U oaau uklo au uq ko i*a» holi hal &ku ilaio o Haeoa. "I koa i«ie aoa hoi i ka pAIi # . «Uii*, e poiiki a»* ; uo o« U*u 4 p** i>iv-u Ul> o kao& ko iuua. uaus. « «,aobi ai&i&&u id ooi &au& « ie;« 9&uklni loa »ku ti*io «k* p*ii o Kc« oei. Kokil*» e iuakaus.»u mni ou uui .k.fl kstt tus kuu kuu. Mei* I* iuti iiouhema—h|iua rto .h; i ka sa& ua po«taH.e.a ib? ii Au kahi a kann 6 lek &S:u Oko kuu ku ae.U uo im * U r £eta &u* i teUeEuX~ ■i* & k«U ouau vrahio« iu£g L aowhiiuhila ai» ai hewhiluhiia he* paha tus ka uxau&. N e u.\;s. u&v &i;a iaua i'.aii» KK ki;»o vr*Uaa e Lohiaa b ipo aUliak & k& li^ku kaiknt»n« o llt:Aki Kīia ka e Ulq R* Uvi* t ,wau n; t vpcy w Uu& naaa &&>■.*,* h.v?:;h; kel.u scU--1&<0\ pau>