Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXIV, Number 25, 18 October 1939 — Untitled [ARTICLE]

I na Makamaka Heluhelu o ka Hoku O HaWaii Eia mukou ke liuupuka uku uei uia ka helu o keia pūTē oel, i kekahi muoielo kuuo Uuwnii kahiko, i hoopuka ia mu kekulii iuau uiakahiki lehulehu i kuuhope ae uei, a i ano poinu puha i kekalii poe. No ka pono o na hunuuna hou, he lehulehu o inkou eia ke heluhelu nei i Ka Hoku () Hawui., a ua uiūnao n»akou nianiuli o ka hoopuka iu uaa o keia moolelo, he mea ia no kekahi o īakou e ike iho a5 ;i e hoopaa iho sii i ua moolelo la. lle lehulehu no o nu Hawaii kahiko e ola mai nei i iieluhelu i keia nioolelo, a maiia lioi nia o ko mak<»u hoopuka liou ana aku, lie mea ia e hoaiu hou ia mai ai na hoomaimo ana uo keia moolelo. I nn no he buke moolelo ka kekahi poe e paa niai nei a i makemake e hoopukala ukii" ia moolelo o ka Hoku O Hawaiī, ua oluolu makou i ka hoopuka ana aku, no ka pouo o na Hawaii.

HE KAAO HAWAII NO LAIEIKAWAI Mokuna I I ke kainailio ana i keia kaao, ua oleloia nia Laie, Koolau, kona walii i hanau ai, a he inau mahoe laua, o Kahauokapaka 1 a uiakuakane, 0 .Malaekaluma ka mukuahiue. O Kahauokapaka nue, oia ke Alii nona iui oliaim eluu, o Koolauloa a nie Kooluupoko, a iala ka mana uui nialuna o kela niau okana. 1 ka inanawa i lawe ai o Kahauokapuka ia Malaekahana i wahine mare ana (huao) mahope ilio o ko laua lioao ana, hai mua o Kuhauokapaka i kaua olelo paa imua o kana wahine, o laua wale 110 ma ke kaawale, oiai iloko 0 ko laua inau minuke oluolu, a eia ua olelo paa Ja: "K kuu wahine, he nani Ia ua mare ae nei kaua, a nolaila, ke hai nei au i kuu oielo paa ia oe; i noho aku auanei kana, a i loaa ka kaua keikl, n lie keikikane, alaiia I>omalkai kaua, o!a na iwi Hoko 0 ko kaua niau la elemakule, a liaule aku i ka niake, nalo nohoi na wahi huna ; na ia keiki e nai na moku e pau ai, ke loaa hoi ia kaua ke keiki mua a he keikikane; aka hoi, i na he kaikamahine ke hanau mua mai, alaila e make, a i na he mau kaikauiahine wale 110 ka kaua ke hanau mai e make 110, aia no ke ola hanau muli i na he niau kaikamahanau muil i na he mau kalkamahine." " I ka walu paha o na makahiki 0 ko laua noho ana lie kane a he wahine, lmpai iho la o Maluekahana, a hanau malla lie kaikamaliine, a ua maikai kona mau helehelena ke nana aku, a no ka maikai o na helehelena 0 ua kaikamahine nei, manao iho la ka makuahiiie o ke kuniu la hoi ia e lllp ai ka olelo paa a Kahauokapaka i meā ole, ola la hoi ua kaikamahiue nei, aole ka! la manawa i hanau ai, aia nae o Kahauokapaka i ka lawai-a me na kanaka. ■ A hoi mai o Kahauokapaka mai ka lawal-a mai, haiia aku Ui ua nau o Malaekahana he kaikamahine. A hiki ke alil i ka hale, ua , wahiia ke kaikamahine i ke kapa keiki, kena koke ae la o Kahauoka-| paka 1 ka liamuku e pepehl. i

Ma īa ]ioi>e Iho luni o Mhlaokahana, a hanau hou walla he kiUkaiualuue, o k<ata nao ke kulkauiahine oi aku i» ka uiaikai uiaiuau 0 kola kaikamahine mua, uianao iho ia e ola !a hoi, aole ka! Ike ae la o Kahanokapaka i ke kaikamahlne e liliia mal ana, ua hoaahula 1 ke kapa koiki, ia'manawa. kena kc»ke ae la ke alīī i ka Ihuuuku pepehi.

Mahope mai. ua hapal waU> no o Mnlaekahana, he umi kalkamahhie wa!e no, aole naē I ola ikl kekahl oia īuao hanan ana o Mnhiekahana, na pnn wale no I ka i>ej»ehnn o Uko !ne ka oleh> paā a ke sUtt. A ! ka hapal hou -m i o M Uaeka hana 1 ke keikl, o kn Uma ia, a ko koke I na la hauau, hoie aku la kelu iwiua o ke Kahuna, a ōlelo aku hi. "'E! auhea oe? E nana mai 0t? I keii» ( »|iy o'u e hapal nel, no ka s»es\, u.'i paualu» ae noi hol i ka p;iu o na keiki 1 ka nmke ! ka pakoīe popehi a ke kane» aiia ae nel a niaua kelkl, aha no I ka make; nolālhi, e nana niai o«> I keia pou o'u e h«ix-i! nei, i na ī ike oe he kalk:ii)iah|ue s e omi lonuio ae au. oiai ao'e t hookaunka ae ke keiki Aka hoi, l m l Ike IU«! hoi »i- 5 keia opu o*u e )iajHii n<~l H he keikikane, aoie ann," Alaihi, olelo maīla ke Kahuna ia MaiaekahainL "« > lioi. a kokoW i ko i» hanau; alaUa, hele snav ov 5 o'u i»|, i nana akn wau i k> ! ln hapai A kokoke f ka ta hanau. i ka tua l«wa o Ikuwn. i aa 1a kapu helau. iMwnmnno se 'a o Malaekahana i ko ks\wha a ke Kahuna īaīa uei ? n*h«n«t».u au«, heh' aku Ir M* innia o ke Kahuna. nn' ka oWo ans «k«, "i maī ne! nu oih ko h ke Kahuna. no k« wea, ke hmmwka wai nel kn nahunahu ha »n?n Itelki «nn ; nol«ila. ano m» * nana uml w ! k«U kolk: e hapal

n ei." Ia Malaekaliuua me ke Kahuna e kaiuailio ana no keia mau meu, alaila, hai aku ke Kahuna i kana olelo ia Malaekahana, "Ē hallona aku wau ia oe, malia'meā a'u e nol aku al, e haawl iua! oe. + * Iu manawa, uohoi aku la ke.Kaliuna ia Maluekahana e hāawi mai i kekahi lluia imua o ke alo o ke Kahuna, e like no me ka hailoua o keia luhui, ma ka līma nae e inakemake ui e liaawi aku iiuua o ke Kahuna. la luauawu a ke Kahuna 1 nol aku ai i kekahi limu, haawi maila 9 .Malaekaliaiia i ka liuiu heuia, me ke hoohuliia 0 ke alo o ka Hina iluna. Alaila, liai aku la ke Kahuna i ka liuilona i ku i kana ike, "E hanuu hou ana no oe iie kalkaiuahine, 110 ka mea, ua haawi mai nel oe i kou ijma_hema ia'u, me ka huli nae 0 ke alo o ka iima iluna," A no keia oielo a"&e Kahuna, kaumaha loa ilio la ka naau o Malaekahana, no ka mea, ua kumakeua mau kela i ka pepehi mau 0 kana kane 1 ua keiki mua; nolaila, noi aku la o Malaekahana i ke Kahuna e noonoo wai i meu e pono al ka wahTne, a e ola al lioi ke keilei.

I Alaila. hai aku la ke Kahuna I ka- ' na mau olelo la Malaekaliana, "E i hol oe a ka hale, i na e hlki I ka ' wa e aneane lianau al, alaila ea, e ! ano ae oe 1 ka ohua, tne kn olelo aku la Kahauokapaka, naiia ponoi [ no e Inwal-a, 0 ka i'a pono! 110 e loaa ana ma kona Hmn o!a kau i*a e ; ono ai; no ka mea, he kanaka kaa--1 lauohua hoi ko kane, ! lilo ai kela i ka lawai-a, ike ole i kou hanau ana, a ! na e hanau ae, alaihi, na'u e malamaia ke keiki, i hoi mas ia 1 ua Hlo ia'u ke keski, a I nae e ninan mai. liai aku oe lie keiki aluahi. alaila pau wale." " A pau ka laua kamallio ana no keia mau mea, hoi aku l.a o Malaekahana a hīki i ka hale, ia manawa, nui loa malla ka nahunahu ana a aneane e hanau, ahiila, hoomanao ae ln 0 Mnhiekahana l na. olelo a *e Kahuna i a-oa-o mai al Jala. A i ka mao ana ae o ka eha no kn aneane e hanau, olelo aku la 0 7iīal.'ieknliatia i kana kāne, "E Kahauokapaka e* ke kau mai nei i ko'u mau maka ka ohuapalemo; nolaila. e holo aku oe i ke kaalauohua.'me he mea'la a loaa mai ka ohuapaleino. alaila heiuo kuu akahi wale no o'u hanau ino ana, a me ko'u ono i ka ohua; nolalla, e hele koke aku oe me na kanaka i ka lawala."

Tn nmnawa, puka aku 1» o Kahau. okapnka ft hel<» afcu la. Ia lakou e !iefr ann, hamiu bp la ua kelki nel !ie knikanmhiiu'. a lilo ae la Sa Waka kn hanal ana, a kapa iho la i ka Inoa o I.aiPikawaī. Ia lakou nolioi p Mwelawe ana i ke keiki mua, hanau hou niaila he kaimahine no, a lilo ae !a ia Knpuknlhnoa, a kapa iho !h i ka inoa o ka muli o Laleloheiohe. A W'o na kalkamahine ma ka ltma o Waka ame Kapukalhaoa nie ke Mawale ana aku, hoi malla o Kahanokapaka m«i ka lawa!-a mal, nlnau iho !a i ka \vahfne. "Pehea oer . I tna!!a nohoi ka wahine. "T?a lianau iho nei au he kelk! alua'u, u« klola !a aku nei I ka moana >H Vn akaka mua no nae ta Kahauokapaka ka lianau ia Inkou 1 ka nioana; no ka mea, he elua keWli o ke kui ana, a manao ae la nohol o Kahanokapaka ua hanau ka wahlne: mai ka hanan ana o Laleikawni me Laielohelohe, oia ka hooniaka ana o ka hekili e kani llofeo o īknwa, pela i oleioia ai maloko o keia mooielo.

Ia Waka sme Kapukaihaoa ma 1] kaawale aku ai me na hanal a Inna, olpio aku la o Waka ta Ka-| pukalhiioa, "Pehea ia auane! e Tiato ni na hanai a kaua la kapiika?" , 1 maīla ke Kahuna, "E jH>no o oe! ke hunu īoa ī kau hanal Lloko o ke! kīowaī 5 Waiapuka, ala malalla ke , kah? :?n:i i ike oie ia e na mea apau,; a na'u hoi e Imi i ko*u wahi e ma-; lama a! I ka'u hanai." Lnwe aku īa o Waka 5a Laielka ! wai ma kaīii a Kapukaihaoa i : hlkuhi mat ai, a nwlaUa oia 1 uiala ma niaiu ai «a Laleikawai a hikl i, kona manawa i mahuahua Ikl ao' at j Mahojv tho o kola mau la, lawe «o !n o Knpukaihaoa la Lalelohelo he ī ukn o Wahlawa ma kahi i ole i 'oīa o KukauUoko. Uoko o ko l>aieīkawal mau la uia Walapuka. ua mau ka pio aua o anuenuo ma ua walil la, Uoko o ka wa ua ame ka lualie, i ka iH> a uio ke ao- aka, aoie n&e 1 hoojua<4>apo na mea ai>au l ka mau&o o keia anuenue; aka, ua kau mau ao kela m«n iumiiona alil ma ua walii i uia iaiuaia a.i u» mau m&hoe ueL !a m«nawa ho»kahi uae hoi, e he'e kaai»uui aua o UuluuMLauiAui i Va mokupuui o Kauai a *ua koua auo hf M&kaula uui uo Kau&U a kUi * h!k! at Huaa poao o K&iale*. •ko mai'* oia i ka plo o keia auue-i-ue ma ka mokui>uut o Oahu, itoho iho la el& malaila he iwakaiua ht, 1 knr.v, ~ ike k< «luo o

kaua mea « ike uel. la mauawa, ua, uiaopopo lea i ka, Makauia he AUi Nui k& mea nona keia aauv uue « lān u«L> auie uu ouilii elua I hoopuuiia i ua ao polohiwa apuni. 1* hoohoiu iho ia ua &ukuuk nei i kona ipanao uo ka aua i Oahu. i iu*v>i>oiK) ai iaia i kana 'uieu « Ike neL. H&*I«le ilio i oi« iu w&hi, a h«i« aku la a hoea i I Anahola, a hooiiUMiUuia aku ia keia , i waa e iioio ai i , eia uae hoi, i ioa& UUa he e holo &i i ' U&hu, KLaaiHiui ,iiou ua Makaula ikī ia Kau&i a purii, a 4>ii hou Lluu.i o , K&laleo, a ike hou uo oU l kaua mea i ike oima aL, aia uo ko kau ia I ua auueuue la « llke uo uie kaua ī , ike uua ai, aiaiia, huii hoi hvm aku j U uu uia ao Auakola. i w M«kauia uialalla, iho la oia o P«ioulft, ka uiea wua o { WaUua, uo ka he aiii ola m iu ( wAhi, ui>u ae ia kona manao « hoio ( aku e hui i»e ua aiii la « uoi aku .1, waa i Uikl uia k« hoio «ku i Oahu. ( la llu.uuiaaiiUiu, i .aku ( ai uio l'alouia, ua uoi aku ia oia ka uiuoiu m ua mUI uei e Uaawi uuii, 1 uaa uoua « hoio aku ai i Oa&u, { ua ha*%i mAila uohoi ua Aiu U ( I I ka wua u*> ua kau«k« ua Ukou, I e Uoe ika **«, &uk ihu, i k«, Uiki aua o ka Uv>kUhookcic«aa, haaleU' iho la iakou U Kauai* Ui % uualkumauialiuu» ko lakou uuu & pae Ikh likou ai& i \V oae. Maiūua n.ie hoi o ko k& Mak»u<6 t\«aMv au» i* KauaL ua h<,x»u»* Vauk;iu oiu lu hUa, he uioa U«a, *jue U t* uU. (Aoip i p*a)