Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXV, Number 26, 23 October 1940 — Moolelo No Aukelenuiaiku [ARTICLE]

Moolelo No Aukelenuiaiku

MOKUNA 111 No Ka Hoi Ana Ō Aukelenuiaiku Ame Ka Pomaikai I Loaa laia Ma Keia Hele Ana lloko O Ka, Make

A pau na mea apau loa i ka loaa ia Aukeleiiuiaiku, ia wa, kau ae ia 0 Aukelonuiaiku iluna o ka moo, hapai ae la iaia Aukelenuiaiku a kau iluna o ka lua, a hoi aku la ka moo ilalo oka -lua. A hoi aku la o Aukelenuiaiku, lalau ilio la ia i ka pahu o ke akua ona, a me ka laau, a hii ae la, a hoi aku la i ka hale, la Aukelenuiaiku i hiki ai i ka hale, uwe mai la kona makuakane ame na alii apau loa. Maanei e ike ai k«kou ua poloiei na olelo a Kapapaiakea i kann kane ia iku. no ka make ole o Auke'en'iiaiku i ka moo. Ia Aukelenuiaiku e uw e ana me na uiakua, loiie aku la na kaikuaana o Akelenuiaiku e heenalu ana, i keia pilie e uwe ana, ninau ae la: "Nowai la keia piho e uwo':" "No Aukelenuiaiku." A ohe na kaikuaana no Aukelenuiaiku Keia ]iiln> e uwe nei, liilahila loa lalīou. i ke oia hou ana o ko lakou puUii, o Aukelonuiaiku. A no ko lakou hihihila manao iho la lakou e hana i moku a holo i ka aina e. I'ae aku la lakou mai ka heenalu aku a uka, pii aku la i ke kuahiwi. Ma Iveia noho ana a lakou i ke kuahiwi, elua niahina i hala. Mahope o laila, pii aku la o Aukelenuiaiku. 0 ke kumu o Aiikelenuiaiku o ka pii ana, o ke kapili niami. A loaa ka manu iaia, puleliu iho la ia a moa, a iaia e ai ana. hiki mai la kona mau kaikuaana, hao ae la i ka waiih, a pau ia lakou, nele iho la o Aukeienulaiku. I!f>ko o ia wa, kena akulu ke Unlkuaana huliu ia Avskelenuiailui. e hele i wat. Ia Aukelenuiaiku i he!e «i, ka ae la ua kaikuaaua huhu nei a hahai inahope o Aukelenuiaiku. Ia Ai.kelenuiaiku e ukahl ana i ka wai ,liiki aku la ua kaikuaana liuhu la, a papani ilio la 1 ka waha o ka punawai, a paa iho la o Aukelenuiaiku ilalo o ka lua wai a make iho la.

A make o Aukelenuiaiku, lioi aku la ua kaikuaaua hi, a hiki i ieaiu a na kaikaina e.noho aua. Ninau īual ia ke kaikunaua aloha iaia : "Auhea ko kakou pokiiV" I aku la Ui: "Aolo jfu i ike iaia, aole i huuia, aole uo hoi nia ku'u walii i hele aku nei," Mahope oia olelo ana, ku ae la ke kaikuaaiia aioha o a liuM aku ia. 3|ia keia huii ana, hik? aku la ia ī ka liale, aole l hoi o Aukeieouiaiku. Lalau aku la ia i ka mak> a iei ae ln i kona ai, a nwe iho ia. laia e uwe ana, loli-? aku la fco lakou makuakane o īku, ninau :ie !a : "Owai keia e uwe nei?" "Owau no, o Ikumailani." "E uwe ana oe i ko alia?" "E uwo ana au ia* Aukelewulaiku, ua niake." A lohe ka makuakane. uwe iho la !a.

A mahoiH» o k<?in uwe ana, pH aku la o Ikumailani e huii. st;\mua ae o kona pii nna, olelo aku ko lakou maknakmw Inln: "T pii oo a loaa ko kuikH?»!». o holhoi mai oo o lilki i ka imie ihM.'' Mhiuuii o ka pH atia o lkumnilani. <>lelo aku ia i ko iakou iiuikuakano. *it' ke pli iu?l au, i naim oe a i a ke ua ioaa k i k«>iki. a i aoU* niai. aole i ioaa la'u." A i»au kana kamailio ana, i>īi aku la o Ikuniailanl e huii. Alilkl ia 1 ki |>unasvai. nana iho la ia, ua ivut oiuna i ke pa»f ia i ka pohaku. We-: lie ae la ia i ka pohaku, a nano iho la ilalo o ka punawai, e ku stna o Aukoli'nuiaiku. ua heie a \vtwl 4 a ua koi> iki kaiii hanu. Lai i i Iho !u o Ikmuailani. u hukl ae ta iluua. lioui; :h<i Ja laua. a uwe lho I>*. A pi«u ko iaua uwo ana. iio-a ae o Ikuuiaiia-i i\l i kv» al»i, a !ke mai lu kv» Hkou makuakane. nianao Uto ia ia, ua loiui o Auke!*?uutaiktt, aoK» t a U*;:a o Aukolonuiaiku, Uoi luai la laua a li55U i ka iialo kaiii o ko !aua makuakane o uoho ana, lele mai la ko laua niakuakaiiie uwe auio na mea a|»au lo:i. o ka »ut o na la o kela ka:i\v«lo atia ewaiu la. Mamua ae o ka loaa ;ina o Aukeleuuiaiku, ua l>;ia ha tuoku o ua kaikuaana i ke, kapiii ia, n ua makaukau o holo. ua lana iioko o ko kai. Ma keia ola ; lam innt o Aukolehuinlku, ua lohe ua kaikuaana huhu lokoino ud, Via hoi mai o Aukoionuiaiku, a Uona' koia tuakotm o uwo Lu mal noi. NV' laila. kona ao !a 'u o l;ooujakaukau. ■ka ho!o. o kahu ke o, a e ee Huua "o| J<a uioku. i

MŌkUNA IV Ka Holo Ana O Aukelenuiaiku Me Kona Poe Kaikuaan* Maluna 0 Ka Moku E !t*i I Aina Ko La kou !k»lka. A wMk.'iukan ku holo o ku ī.n'ku, «Umu aku U o A«taM*uuta'.Lu \ k«tk«aatu< t:» IU jmūlani •. k, K holo atia ko t>ukpu u.ok«i l h«\»V" ■"1 ka i«il aina" a Auk^le »t»taik«: "A \ !a sva Ln hoi Mia V ī wr,i o Ikunuiilani: "t\i W o kakou 1 t'ls« fc*nt ?ma uuU »u>taiiA kohi hoh* o ka inokia ** lu*! \ W.H ka «in* ia u\ak<»«, iet«!oV» \ ka ik&l

ka, alalla, o ko makou nlna ia e no ho ai."

A lohe o Aukelenuiaiku i ko lakou ; holo, nonoi aku la ia: "Owau kekahi (i holo iue oukou." Olelo mai kona kaikuaana o īkumaīlani: "Ag1p oe e hele nie niakou, no ka mea, aoho o makou kunm o ae o ka liolo, o oe wale no. Ina oe e make aku nei, aole makou e haalele ia Kuaihelani nei." Ma keia oleio hotf]e a kona kaikuaana, lioopuka aku o Au kelenuiaiku i kana maii olelo aloha. ■ ; E, powa wale ka hele aku ako hai aiua niake. Moe ia ka iwi aoao e ke kanaka e, e ke aikane, aole lioi o ka pokii, o ka lioa i hanau ]>unī: niai ai, mai loko mai o ka aa hookiahi. Nolaila, ke nonoi akii nei au, owau kekahi e liolo me oukou, i ir,uko oukou ko'u poe kaiknaana. alai!a, make pu aku wau. Alaila, kaulana ka inoa i hope nei. "O mea ma. make pu no īne ko lakou pokii," nolaila uole e waia ka inoa inahop<? nei." Ma keia mau olelo n kakou e lohp nei. he mea e ko Aukelenuiaiku imi. hala, a hilahila ole 110 hoi, me kona ike poiio iho no, na k >na mau knikuaana kona pilikia. (> ka mea aiwa. loa aku ka ia i ka liahal e lioomanao al Nolaila, ina ho niaio na l<v> Aukelenuiaiku waha polioi keia. na

ae ia kotia man poino, a na i><mo ne iia ke make. Aka, ma kela koi ana a Aukelenuiaiku, ua lona i kona poe kaikuaana ka pono ame ke ola. a" ua loaa lioi ka pomaikai i olelo ia e ke kupunawahine moo ia Aukelemilniku. A ua hooko ia hoi kana inau olelo wanana no Aukelenuiaiku, ma keia holo ana o ka moku.

A pau ka Ankelpnniailni olelo ana, i mni kona kn!TvUiiJma ohiolii. 0 Ikumailani: "Aole oo e liolo In'n. aka, e helo oo ;i ke opio koiki a kakon olelo aku, n i ae nial. alana, lioI<> oe." r aku o Aukelemiiaiku: "IVhea huanei au o oielo aku nt e lioolohe tn«! :vt Ueift ia'u?" "K hele oo a kaliea aku nia koiia inoa pojioi petiet: "E KaumaiUmaoholaniku e' e knhea nial oe la'u e pii aku kaua iluna o ka moku. e lealen ai kaua, e paani ai. aole oe e koliu me keia poe elemakule mvnu kou hon e kohu ai, he kamalii, he kamalii.'' A pau ke aoao unn a kona kalkuaana iaia, olelo mal ko lokou ivia_ kuakane !nta. "E kuu keiki, uiai hete oe, o make hou oe. >*o ka īnea, nole oe i pnkeie i ko kakou \va e noho p\i net? Alwa toa nku uo e liele, o kou niake ana no ia aolo maua e ike ia oe." I aku o Aukeienuialku: "Aole au e noho nie oiua, o"helo ana au ° makaikai, a e nana 1 na'aina oioko o ke kai. nolalla e heleana «au." (Aole i pau)