Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 21, 13 February 1862 — HE MOOOLELO NO HIIAKAIKAPOLIOPELE. Helu 7. [ARTICLE]

HE MOOOLELO NO HIIAKAIKAPOLIOPELE. Helu 7.

Ko )aaa nei hele akn ta no ia * Wki i ka ail ana wai o Kahoe, ko laaa nei aa aka la no ia a pae ma kela kapa o ka moliwai, a aha oa wahi kapa o laoa nei, a paa, ko laoa nei f&le aka la no ia, a ke kala o AJele laaa kahea mai o Haawahine ma ke inele, penei. E Hiiakaikapoliopele—e, E ktpa eia ka hale, eia ka ai, Eia ka ia, eia ke kapa, E kipa hoi—e, I aka o Hiiakaikapoliopele, ka! ē kipa aka boi au i koa halē, he hale make hoi koa. Ko laaa nei hele aka la no ia a pii iluna o Mahinai, nana tho o Hiiakaikapoiiopele ia Maliinui me kaiia wahine o Kēaaiau, e owe ana i ka laaa keiki ia Hanalua aa māke, e ku makēna ana laaa la i ke aloha, hapai ae 0 Hiiakaikapoliopele i keia wahi mēle, penēi. Kaa keiki i ka la o Mahinai, Mai ka oa kapnai kanaka o Palawai f , Ka ua o feailui i kai—e, I kai hoi kā ua Apuakea īa, £- Makani ae la i ke alo wa o Watiea, He lealea maka Wāl6 no mawaho, Ina no ka ino iloko, īiē lili nēi o'u ē noho aka hēi ē, ' Ua ena wale maua rne kua akua, /£ Auwel kuu akua—ē, Huli aku ke alo 0 Hiiakāikapoliopelē nana 1 kai o Onēāwa, ē arno iā āe anā ka wāa inakai, hapai aē keia i keiā wahi mēle, pēhei. Ke atnoa aē Ia ka waa makai—ē, Wāiho o Mahinui mā rtka, Ka ulu koā i kai o Onēawa— ē, Ke amoā ae tā kā waā—ē, Pāne mai o WahiMēomao, wahahēē wālē oe ē Hiiakaikāptoliopēle, aoīiē pahā hē ulii koa i kāi o Oneawā, aia ke koa o keiā wāhi mā ukā o Palapu, o o AĪaunawili, aia malāilā ke koa ē kii tnāi la, nā wai kāii koa o kai? hfe wāā ko kāi. ī mai 0 Hiiakaikapoliopele iā WāhinēōiiiāO/ liē iiele koā lā hoi iā, āē māi 0 Wāhihēoinao, āē, uā pono oē, hē koā ia, huli āe keia hānā iā kai 0 Kuaaoiiē, 0 kā lēlē ināi o kē Oiiē I kā piihiā e ka inakāiii, alāila, iiāpai ae keiā i kēia inēle, pēnēi. Me hē kapa kēā Iā 1 iit>jā iā lā, Ke onē i kāi 0 Mokāpii, lfē oiiē lelē makāi b Kiiāāohē/ kē amoa āē Iā kā waa—ē/ A pau iā inelē āiā hei, hiili ākii kēiā n&iiā iā Hoeia, o ko-a mokuinoku, 0 kā lieīē ā kā iiā kalēpā, inē hē mēa lā ē Okioki āhā i kē ko-a 0 Heeiā, hapāi āē kēia i kē mēlē, pēiiēi. Kē hele ae la kā tia kalefja— e^ Ka uā okioki ko-a 0 Meeiā, Kē liehi la i kfc kai ā luhi ē, liiilii i kē kāi kē ko-a o iīēeiakēa—e, A pāii ia mēiē' āia nēi, ko iaua iiēi iielē ākti lā 110 ia a halā 0 kāiiēoiie, ā iiihā iāiiā nēi 0 kā piUāīi ē iianā āi iā Kāiiēohē d hiē Aēēiā/ liuli iioii keiā nāiiā i iiopē, 0 kē kii ākii ā 0loniāna, ākāhi no a hti ihai ieē aloha 0 ke kanē 0 Kahāiiau. Alniiā, hapāi āē kēiā i kēlā inēie iiO peiiei. Oioinaiia kiiāiiiwi kiekie i kā lāhi r liē pāiiē poo iiā hO Ahiki^ lliki iiiāi hēl kb āioiiā, Koiio i kiiii wāihiākh ē hāniiii/ Ē iiwe f*āiiē iiiāi lā 0 WāhiiiēOihāO* hili iho lā ho k(j āloliā 0 ke hiili ākii kāiiā ē hoi, 0 hēiē ahaiiei ā ioihi ioā hoi liou iliāi, jiehēi no kē alohā iā hoi ākii oi kokokē. Aoiē Jjāne 0 lliiakaikā{)OliOJ)ēiē iā olēīo ā WāhihēoināO, iiO kā iiiēā/ iiā aiie kāuhiāhā konā iiiaiiāo iā pāiiē ākii ā Waiiihēoināo. feo iāiia iiei hēlē akii iā no ia ā iiala 0 eiā, āē iāiia hei i liihā 0 ktlpo£»oio, 0 kā pāu ole 0 ko iā ilfei kaiiinahā i kā oielo ā Wāhiiieoiiiao, uoiāiiā, hāj>āi āt; 0 pēle i keia ihele, penei. iho MooiāU ē iho Moolāh/ Ai keha i kā uā 0 iLooiau^ kē ua iuāi lā ia i Māeiieli* Ke hoowaāifrāā ināi la lā i lieeiā, 5 Kē kiipā la kā tiā i ke kāi/ ilaā liulā ieā ka liā, 1 Ahiliinānu, kā iiā hoone, iioohaiie i ka Puukoā, Kā iiā poāi hele 0 k#iiāiiiu< ft LiiuiUii ē, LuuluU ilio hei āU t I ka puolo ā ka ohoki» Ke kuiii iho nei^^ ī akii 0 iiiiākāikapoliopeie iā W&iīihēohiā6, inā kāiia he 0 i kā Opti; ko lāuā nēi hēie ākti iā ho ia, i naua ākh kā hāhā o iāiiā hei, e pii ana kfeia huakāi t*rahih£ 1 ke oki iēi hāia i # kā o AhuihianUj kani āku ke oti aiii hei, peti(ih Ēē f)ii la ka nUākai waiiine, A pāhu lei hala i uka o AhUiihāhU/ iie iiiabtiinātih ia nei, He lokoino— ē, Pau ke aho i ka iāē o Ko īaua nei heie akti la ho ā haia o kāo Waihee, o kaaiaea, āe latia h#i flhna o Auliiiii. haiia āktt ka hātia 0 laua nei, e hooholio wāi āha 0 i?ueo 1 ke kāhā! e fcātiā mai no iā laua uei, alaila, oli aku 0 iliiakaikapoliopele 1 kēia melē, (mnēi. 0 JPueo ke'lii i aa i ke kauā«^e, 1 aa ho i kou la ikaika^ He ikaikā, a he ikāika ho-^ j£d Uiiā liei hākaka iho ho in ihē |*ti§6 a hiāke 0 Piieo ia hei* ko laiia hei liele akti lā ho ift ā hāla o Waiahole< me WaikAhe t a iiākipuu hGt f i akh 6 tii&kaikāptF Uōpele ia Wāhiheoiiiāo, 4ii ke alāhhi o kaua la tna uka o Kaikoiu, iie htiiaana o kaL E kamaiīio ana iio iāu&h£ij ,hooiāie Jttiai tha 0 Mokoiii i ki hakākā, īhih* iM na o ilHakaikapoliopele, e kh mai āna ka hin o hei i iunā 0 Mokolii, ko iaha hei

hakaki ibo la no ia »e MokoUi, a maie o | Mpkoln ia ia n«, e oki ae ao* i k* lmi o j ns moo nei, kakala ia ae Hm», oia no keki I paaeknhliMeooke kai a hiii i keU ir«, aia ma waean o ke kai o Kaak* keia pua i kapa ia kona iooa o Mokolii. O kona kino hoi, hoopili ia mai I aka, Joi« ai ka aina makai a me ke alanni, o ke kino no ō aa moo neL Alaila, kaui un ke oH a Bteakancapoliope!e, e in*e aka afia ia Kanehoaiani ma ke meie, penei. Kiekie Kaneboalani T Aa Mokolii i ke kai, I keiki, i makahiapo na Koolaa, Laa Koolau keha wale i ka ino, Bte ino loa no—-e, Xo laaa nei heīe aka la no ia, no ka mea, aa make iho la o Mokolii, na lilo ae la ke kiiio i aianai, ko laaa hele aka la no ia a hela o Keaawa, a hala na Makana, a iana iaaa nei 0 Punomahīa, nana lana nei ia kuāhiha, e hai aaa ka makani o Kahana e Ahia, e bee naia aiia kfeHii o Kahana, o Palani kona inoa, me kaifla wahine o lewaie, e hee nata ana, o ks laxrf( pani ia o ka heenale ke hiki ia /nakani he Ahin, a o ka inoa ifO ia oia makani a hiki i keia wa ke hai inai ka naiu. Ia ike ana aku o Hiiakaikapoliopeie, ia laua la e hēēnalu afta, kaiii aka ke oli aia <iei, penei. A makani Ahia anu ai Kahāna, Kakala i ka lauwiii o Koolau, Hopaēpue i ke and Kaloikeē, Ka nahele ioa ma uka o Kalehualoa, r He'e aku e loa Huilua—e, 0 Palahi oe 0 ke'lii heenalu o Kahana, 0 ka maha o Kekila hoi e, 1 Piei ia, o Palaiii oe—e, Alaila, pane mai o l'alani ia Hiiakiikapoliopeie, rne ka olelo ino. Ae, o Palani au a, ke'lii hfcfc naiu d keia aina o Kahana nei. 0wai hoi oe ē iia wahine hookano o kati hele ana mai nei a kaht>a mai ia'u? ua ike mai no paha oe iH'U e heenalu aiia me ka'u wahine, iie wahine ike ole no ka oe ia'u, o ka'u puni no hei, owiii hoi 0e? Ma ia oielo ino aha aku o Palani, korhoka inanao iho iioko o Aiiakaikapoliopeie. Ko ia iifei hele aku la tio ia e heēhalii, i hee iho ka haha b Palani i ka nalu, aohe pat», kii iiou tia nalu, i lioopae hoii iho ka hahai/ aohē pae, ku hdti hd ii& haiti, i hoopae hoti ih(y ka iiaiia 0 Palahi i ka halii, e o-ia iho aiia iiii 6 l'akhi e ka naiu i ialo/ mde iioko o ke kai, make o PhiUhi, tiO ke kahē ka iiiake, ihiike pii the ka wahiiifc me lewāie/ iniike iaiiā, ko iāua heie ākii la no iā ā halā d kāhanā, ā halā ō P'uhāliiii, ā ka wai d ftfāidho, Piiheōiniki/ kāpāiio, liāieahā, Pāpāakoko, ā īuhā iāiiā hfei d &ā--iuāhiii, iiiiii ākii d Mnākāikāpdiidp6ie iiāiiā i iiiea d Kāliiiwaa, aioha āku keiā ia Māiihiiiiā ālāi iā āe 6 kā iāfei iiāiowāie, noiaiia, iiwe āieii āi o Hiiākāikapoiiopeie iā ia ffia ke pēiiēi. 0 kauhiikeimakāokalani, k 0 ka pāii kekfefe d . 0 kuāliiiH ihahha pā(i poko d Keliol, B like hdi iiie lCāiitlwāā lā, 5~ lCā pāii didid e d Phnā i Hild> 0 ka liaiā o Māhiiukeaii/ kui e iei āii,> 0 fertiiiii i kā ihākā i kā iiāiiiā f Pliālāni o kā iiiakā o £eapeā/ to 1 kā huili o kā ihāhii, UlUiilu kā hiiiu d kā ināiiii i kā iiā, Kē ieie kahā iā iupe iā, iāwe iā/ ījāwfe kā iiā kā iiiākāiii/ ke kāii|Dii hiiiii iiiāhii/ fceiekeie i o ākiiā iā e iid ākiiā/ īie akua iā ia āohe ike iiiai,. 0 kāii iiiāiii iiiii d kā ihākā, fee ā'iā nei, E ālā, e alā e, āiā ināi āiiā ē t ālā e iiikaāiāiii, Ē āiā e kā Hooilouaikāiāhi, tl āla e llddinātiwahihe, \/ A Makalii—iā/ e āiā— A jjāti ke mele ā fliiākāiitā|ioiidpeie/ hāiiā iiiāi d &ātihiikeihiākādkaiāiii iā iaiiā hei ināioko o kā laki ( 1 hahā ināi ka hana o iā la y o tliiakaikāpdiid{jeie hiā keiā hele iiei/ oii ināi ānā d fcāiihiikeithākādkalahi, penei. 0 Peie ia ko'ii akuā, Mihā kā lāiii, hiiliā kā hoiiiiā/ Awāikii āWāilāiii/ kāi ai*rāiiā/ itaawā htii o iiiiākā, 5 1 kh āi ktiti ināiiliolā e* 1 hiāUiioiā, iie ā\vā kāU tiiii piā 6/ Na Wahine/ e kāpii e kāpii kāi ko ā#a, Ē Pele iidhtiā ineā/ kāia e ilaiheā fO 0 ka i Milaiieā/ ?fāiiā i ai a hohonU kā iUā/ 0 ināii wāhihe ā Makālii, 0 iiUa iWihine o kā iani, 0 ituktiehe iiā Wahine/ > C 1 kā ihii hānā āwa, Kauaehae a ke akūā malihini e/ iieie iwi ke āiā mā uka o kāii/ |ieie hoi ke ala inā kāi d Puhā, 1 kāiha ainaa iā i ieapuāiei, E loa kā \Va i Apiiā. Kā piihā i kukāiaiiia, £tdo(iukā ākti Ia i Puulēhā/ Ailia a ke'kua i hoho aL ieahāehae ā ke'kiiā mālihiiii— e/ A pātt ke hieie a Kāiiiiiikeihiakaokaiani/ ko iāUn hei hele ākii lā hd ia, ā hāla o iiiauui, ā haiā o kāpaka, a Mākao iātia nēi, nana aku laua hei o ka Ua o Maakuā i Aaiiula( huli īioii āku o iiiiākāikāpoiiopeie nahā 1 hope< ā hāi ākti o liiiakaikapoiiopele i ko* ha ihoa iā itatthiikeihlākāokaiāhi ma ke thete/ penei 0 kanaka āii o ke^kiiā, 0 kā leo au e hea ana^ $ aa āhā ia oe lA— e^ A iioho i ke kai o Māakuā, 5 Kuii akUa i ka haie haiL liaie iaāti kanakā ole o fee hoa, O ko ke hoa kanaka e laa ia, Peiifei Wāie ho ka iki aktiā r He ititfe khti ākiia e/ (O khti akiia i ke kai leo hoi o lalo^-e, Alai iik e kekiaohuohu—e, A paii a fiiiakaika|»diibpeie i kō W u» hei hele aku la iio ia a hala o fiaiiaia, a iīiiiā laiia hei o KaipapāU, nāUā āku iāiia nei iā Lahiloa, e lae ae āhā i wa))0, I akti keia/ ināi poihā oe e L&hiloa, i iiiāi k oe aole

aa i awe aka ia oe, awe aka o Anakaikapoliopele ia Laniloa ma ke meie, pemei Lele ua malie, Ke hoe ae la e ka Moae, Ahu kni i im pab' f kai koo iaio e, U« pi leai m aka—e F A pau ift r hele no laoa iiei a hali o Kaip*paa, a hala na Laie, Malaekalma& r Kean% a Kahipa laaa nei, naxta aku laaa nei, e noho mai ans o Punahoolapa me Pahipahialua, o ka panē ole mai o laoa la ia laaa nei, kahea aka o Hiiakaikapoiiopele ia Ponahoolapa ma ma ke oiele, penei. Komo i ka nahele ala hinalo, Nahele hala o Pookahalnlu, Oia nahele hala ma kai o Kahuka, He āha la hoi ka hala, 5" I kapu ai o ka leo e, 1 hooknli ai oe i ka uwalo e, £ awalo aku ana au, Ma loko māi oe—e, Pau ia mele a HHakaikapoliopele, nana aku keia i ka wahine e iho ana i kai o Kawela i ka haha papli, huli aku keia nana i hope, o kā lele mai 6 ke ao o Hawaii, aloha aku keia i na kaikuaana oia nei, kani aku ke oli aia nei, penei. Ke iho la ka iho kahakai e, Iho pali i lalo o Hakalan, Hawewe kahawai o Hiio i ka ua e, Haahuāi ka opeope, Ho aa wai i Waimalino, A he inalino—e, A pau ia mele aia nei, huli aku la no keia nana i fiawaii, o ka lele mai no o ke ao o Hawaii, alohā ae keia i ke aikane āia nei iā Hopoe, ua āi ia e Pele aā make, uwe aku keia rna ke mele, penei. A mālua Hilo, kahuli kā amaa, Ke lahiaiumai nā lā e ka wai, Na lehUa o Mokupane, I kā liiā kanaka, he kaiiakā, He ihaii Akua—e, kd lauā hei hele āku la nd ia ā ke knlā o kiiiiihā, hahā aku iaua iiei 0 ke kdpi māi d ke kāi o Pupukea i luiia o kā lāii o ka ilimā, iiā heie ā pala kā lau o ka ilima i ke'hu kāi/ oii ākU keiā i keia mele, penei. He kāi kapi i ke ohe, Kd Kaiamauia i Pupukea, Ūā heie a pala i ke kāi^ ke oho o ka iiiina, j E hiki aku ai i Kapi, E ihō akU ai i Piliaaamā la, Aiā i Piliwale—e, I ka pāii diā ineie āia hei, ko iāiiā hei heiē āku iā hd ia a iiaiā ia wahi, a maiailā akU a Wāialee, a wāiāilā āku, ā haiā ia ināu waiii ākh, a Puphkea laua nei, ike lāuā nei ia Piliāāāihā ē noho ana e iawāia, hana aku lāua hei i kā lawaiā mai ā Piliaaāmā, kāhi kahea āiā nēi. 0 Piiiāāāma kahāka o kā paii\ iiee pue wāi o Waimea, koiiohiki āku o lhukokd y Liiwāiā hi-akU o Kaipāhu ia, tie āīiā iiā iā 1 ?āhe ināi 0 Piīiāāāhiā lā !ātiā h6?, nti ka iiihau āriā āku ā Hiiakaikapoliopele i ka ia ma ke inele. īiāi ināi o Piliāāāina i kā ihdā o kā iā e lāāiiā/ he kāiā ka iā, he iiidi kā iā/ he oid kā iā/ he ahole kā iā/ he pāāiiā tia iā, pāii ka oīeio āhā ihāi ā i'iiiāāāmā iā iāiiā hei/ kāhi iidii ākii iio ke dii ā Hiiākaikāpdiiopeie/ pehdi. 0 i'iliaaainā kahākā iāwāiā^ kane hiiaio oe a kaphewai, Lawāia āku d Kāpapaiki lā, fle āha ua ia e? #āhg inai o Piliaaaina, he uhu iiā iā y he opiiie ka iā, he ināhihi kā iā, iie hihāiie iiā iā/ he pāpāi no hoi Uā iā/ pau nā iā e lawāiā iā iiei ia. Kaha āku lā no iāUā nei hele, ā kāhāwai lāāa hei d Wāimeā/ ko laUa iiei hele ākii lā iio iā ihā ke dhe, £āe ihā kelā kāpā, āei āku lā hd iāiia hei a liinā o keiitidiiaptiU/ iiānā ākh d Hiiakāikāpdiidpele i ke uki o ittikdkd/ ine he iheā iā i puhiiā i ke ālii kā kele ā illā, kāhi ākii kā iā hei oli, pehei. . ke āihā inai lā e ka Wāi, kā inaha uki d ihukokO/ kehiihiiā la e kā hiakāhi/ Hākdi kā tia ka Wai i iiihā/ ; Ke kihāi ia hoi kā i\fri o ka \<rāi ā eiiā/ k iiā 1 kā ieo/ iie ieo wale ho—e, A pāU iā oii ānā aiā Pei, hdoioho aku lāUa nei i kā ieo d ke kai d Waiāiiia i kā haluiu ihāi/ kāhi ākii ke dll aia hei i ltihā d kāpUU/ pehei. 0 Wāialua kāi ieo hui, tJā iohd kā iikā o Lihue/ ke #ā āia Wahiāwā e, . kuli waie< ktiii Wāle i kā ieo/ S° iie ieo ho ke kai— e< i ihha ho iaua hei o KehuohapuU e noho hei/ kahi hou no ke oii āiā nei, pehei. 0 Wāiāiiia iai ehā— e< k hā ka māiino lālo o Waiaiua, i ākii o iliiakāikapoiiopeie i ke āikane ia Wāhiheomao, ina kāha he o i kā dpa, oia hē o i ka iiināliinā o hele āku a kā pUnāWai paihā, maU ke āho, hiki akii i kauhale makāinakā Ua mau ke aho, ihā kaua/ ko laua hei heīe akti la no ia a hala iā wahi aku, a ktiia laiiā hei o Laahuiu, nana akh keia ia Kaala, i ākii keiā/ inai poina oe ia'u e Kaala, i mai īa oe āoie āh i k«Cnaehae aku ia oe e Kaaia, oii ākukeia, pehei; 0 kftala kaahiwi ināiinā kejiaa, Keopu mai ia la i Kamaoha, Poluea iho iā i lalo o ilaieaUāu, ke kiiii ka W4iaii anu o kalena, S Akāhi ho ka hele o ka la pomaikai, Aohe inoe waa o ka po nei, Ka moe iw'aā—e, r Naiia aku o Oiiakaikapoiiapeie i keia mftti | irahi akua e noho māi āna, o Lahuimoho ka inoa o kekahi, o WaWaeihoho ka ihoa ō | kahi, pane aku o liiiakāikapoiiopeie ma ke ineie* |ieiiei. $fōbo akii ati o ke katl o ki iiio e, ( ia hoho pit akh maāa ine ktāti aktia, * t ke kahawai pali o Lahuiinoho, fle }>āii ke kua, he p&li ke alo, C flodifiaha Wale *na i ka lahi ke ola—e,

I i aa o ka>u poa ub mtxn-''p&' I Bofao ai ao * ktrps i lo t ko h*tehoi—' Ap#tt i» ttfele ai» oeiko iw»neibeJe«ka k no i* a b*l» o W#iahia T Mki 1m >tel i kuk o Hokakia. holi alcxr kēii ant i «ka, « Dobo mei >ot o i ako o Iknpele, h! Oiai poina oe ii'ae Ksiae, i mai ia oe, moie so i kiuhaeaae akn i* oe» kaai no ke 01l aia oei t penei. 0 Kamae aina a ke kehao, Me he kai ia ha Moknleia, Uhi ae 1a na la na paii, Kun pali kai—e, f Koi e hono, ktri laaa ka Krai o Kealia, A K ealia pao ka loa, He wai Kaaiea mamoA, Knu ka iohi ka maloefoe i ka loa, : Maioeioe wale ke kiina f 0 ke hoa i ka io#—e, A paa ia mele aia nei, ko laoa uei hele ! aka ia no ia a lana o Waiakaaiea, hali mai j keaa nana i hope, kani aka ke oli aia nei, penei. 0 ke hoihoina o apena i ke aianiii. Ka naenae aa a ka mea hele, liaiia e ilaiia, eia ka nae&ae, Ka mohai a ka mea hele la T He leo e, he leo wale no—e, Hali aku keia nana ia Knokaia, o ka hele o ka uwaia a ea i ka la, kani aka no ke oli aia nei. penei.