Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 18, 4 May 1878 — HOIKE OIAIO, HAINA KUPONO KUHIKUHI POLOLEI. [ARTICLE]

HOIKE OIAIO, HAINA KUPONO KUHIKUHI POLOLEI.

£A"ocH.n mai ka i:Mu 16 men'.] Ile lehulehu wale na keiki oia ano 0 laweia ana 0 na alii 0 ka wa kahiko, aole nae hv o ka noomaopopo oiaio ana, uana io ke keiki. Oka pa-u, oka nialO;. oka laau palau, 0 ka niho palaoa, a 0 ka peahi, oia ua hoailona, ka maka a 1110 ka Huke kakau kopo 0 ke Aupuni o na la i liala, aole oka hanai v,alo ana iho no, e liko īno ka P S Pakelekulani e olelo mai Ko olelo mai noi ua o P S Pakelekulani, na ko melo ka i liooliolo loa aku i loaa ai ka inoa Louoikamakahiki, o Lonoikaniiiknhiki ka])u-a-īvalani. Tna ua hiki ole iaia ke hoiko mai no ko ano i loaa ai keia inoa, o na ko me'o iho la ke kwmu oia inoa, alaila, ua hoiko oia iaia "he l;vwaia uo ke kui uapau, '10 hailima ka lna o kana wnlii nlio, a he paoo ahe okuhe ka i a a loaa iaia," naim ponoi no keia mau olelo, a iui kupono iho la no nae i ke pelu hon ana aka o kana mau olelo'a kupono no iaia. lle oinio he nui na halau a ka poe ike e ao ia ai, aka, nole ho halau ike oiaio ko P >S Pakelekuhiui i ao ia ai, ho h.alau hawawa a ho halan ike ole, a penei ka pololei ana ka oiaio 0 kela iuoa, O Lonoikauiakahikikapuakalani, ua olelo o P S Pakolekulaui 110 ka Lonoikamakahiki a Koa wenui-a-Uiui ia inoa, nka, aole pela ka I pololoi, uia ka pololei; 110 Kalnniiniiiii. inaiuao ia inoa. 1 kona hanau ana mai, ua kapa aku kona kupunakane iaia (oia 0 Ahu a I) 0 Lonoikamakahiki, aka, i kona poni hoano kapu ia aua iloko o Ilaleakeawe, ua kapa ia oia o Kalaniiuiiianiamao, a i kona wailana ia ana e na inaknainana a moe naha ai mo kana kaikamahine ponoi me Kaolani alii i kapaknpa ia ;n oia c na makaainana a loaa hou ai ia moa ona o Wakea, a e maopopo uo aiianei ka oiaio o ka'u ina ke mele e olelo ana; 'Ue 'iu ka aiua ka aina o W«kea i noho ai O Wakea keiki kapu a Keawo i haaau." Nana makaainana 0 Uilo keia ino;» i knpaaku no Kalaninuiiamamao, no kona pui ana a moe naha uku ai me ke kaikamahiue a laua ine Kapuilii-a-Ahu w. Ua oieio mua au, aole he kupono, aolo no hoi he po\olei 0 ka pakui tuia inai i ka huaolelo "Kapuakalani" maliope 0 kft inoa Lonoikamakahiki, a Koaweiuii-a-Umi, no ka mea, aole i like ko kulana 0 na alii a i elua, a i kupono ai ke olelo ia ma ke mele penei: 0 Lonoikauiakahiki kapu a Kalaui 0 Kalanikapu a Keawe i hanan,. 0 keia Lonoikauiakahikikapuakalani o Kalaninuiiamamao no ia, a 0 keia i olelo ia, (a he laui kapu nana o Kalaniuuiianiamao) o Keaweikekaliinliiokamoku 110 ia, aole 0 Keawenui-a-Umi. 11« olelo ia ma ko kaao 110 Lonoikania kahiki keia inoa, aka, aole oia ka pololei, o keia iuele i hoike ia ae nei, no Lonoika niakahiki a Keaweikekahialiiokainoku, no ka mea, aole i hele o Lonoikamakahiki a Keawenui-a-Umi i Kauai, i Oahu nei noa hoi i Hawaii, aka, o Lonoikamakahiki a Keaweikekabiii!iiokaraoku, oia o Kalanuiiamamao, oia kai holo loa a hiki i Kauai a hele i kanahele ū Kahikikolo me ke ka. hu me Kupaihl Aohe a'u olelo' e hopu ia P S Pakeleku lani, he kuhikuhi wale aku no ka'u i kahi e hiki ai ke hoopii ia ai oia tna ko ano 'iaihila," a ua OMO an, na ka pou uo i kuleana na lakou no e hana, aole na'u. | lle oiaio, \\a lawe oia ika moo a'iii a hahau no Kekanniau, a lawe hakina ae i na kuamoo mo lie niea 'la o Keeaumoku ka hanau mua, a me kona kapa ana aku i.-i Kaohelelnni he Kamaalii, a penei kana mah olalo : "Nolaila, ua hauoli kakou &c. ma ka hauau ana mai 0 ke Kaiuaalii Kaolielelani inai iea puhaka o ke kaikunane 0 ke Alii Kekaaiiiauokulani." Ma ka'u paue mua ia F S Pakelekulani, ua hoike aku nu 1 ke ano o keia hnnolelo he Kama, oia hoi ho hanau mun, a ua hoike aku no hoi au i na kumu i kupono ole ai ia hiiaolelo enaluua 0 ua niau alii nei a P b Pakelekulani 1 hapai ai, ko hoole nei au, mai na Ku a na Kaloa a me na mea i wehewehe mua ia e a'u, aole loa he kupono oia inoa ia laua. No ko P S Pakelukulani welie nkea ana aku i ka mookuauhau o ka papa kuhikuhi (paewaewa) ana, i liiki ai ka'u mau hoopololei ana iaia, ina la he ike oia a he hoikn pololei, ina la aole au e lawe i ka'u» makakiln no ka paio aku, nkn, i ka puka | ana mai 0 kana me ka nui 0 na hemahe ma, nolaila, aole au e hewa i ka lehulehu nm keia hoopololei ana, o lilo auahei kana mau paewaewa i pololei, a o kana 111 au pailani anaioiaio. He oiaio ua olelo io no au, he mau alii | no ka malu kukui, o Kekaaniauokalani a 1 me Kaohelelaui, a he- oiaio no ia, aka, i | kun olelo ana ino ia ua hoole loa anei au | ia luua ? ua olelo au liemau alii 110, aka, jhe mau alii 110. ka malu kukui. Ina he 1 nun hua ia e iiewa ai kn mauao 0 kuu | hoa paio, alaila, e imi oia i ke ano i mao--1 popo, a hoike ae ika lehulohu, l iC makemake hoi i ka hoike akea, a hoopuka ku auhau, ina no hoi. Ile mau huaolelo ao keia ia P S Pakelekulnni, e aknhelu ka hoopuka aku i na kuauhan, o pa auanoi ke poo i ka pohaku, no ka nieii, na ua o P S Pakelekulani 110 i h"ike pau mai i ka mooUuauliau t f [lolnn 11, a ua ao aku au mai liapui ae i ua mau alii jjei malaila.

Aole ia ho mniiuo ino, a ojiu keuouo 'i opu keemo», aka, ho aloha aua ia i na alii i ke kauo o l' S Pak«k'kuU(ni ilulo a e ku na alii e like me kona kulana ho inakaaiAolo 0 ua olelo kaeua ano ole ka mea 0 ola ai, a wui ia ai na alii ana, āka, e imi oia i po-i wai i mea e maemae ai laua, no ka mua, naua 110 i kukala akea ao i ka mookuaulmu o īīolau II a innliina 110 ona ia howa, a e kupono 110 ai no ka hoihoi ia aku-110 kana mau L-lelo iaia. "IC hoi aka wai puolo elomihi a e milii iho oia i kona ike ole." 110 oiaio, aole no he kupono, a aolo no hoi he loalea o' P S Pakelekulani 0 liio owau "kona hoa e kr ai i ko kahua njokomoko 0 ka ike," 110 ka mea, ma na wahi a pau 0 na kuhiknhi 'ke ana a maua i ulele ilionei, na alai waie ia 110 kona mau manao a me kana uiau kuiuu paio a pau 0 a'u, a ua olioli nu i kona hooiaio ana mai E hoopololei hou aeau i nahewaoka'u ruau mea mua, i pai howa ia, ma ka pepa i puka uma a 1110 ka pepn i puka hopo inai uoi 0 "Ko llawaii Pao Aina," ma ka pauku 'io, lalani hope, na huaololo "nonenonea a haahaa, a 0 holuholu in ka pololei peiiei: ''noneiionoa a Ahuaha itc." Ma ka pepa hope, ma ka pauku hopo loa, na hnaololo, "o Kapaakiha ka makualiino 0 Kalola, o ka pololei o l'ulukaeloolo," a o huiuheluia ka pololei ]n"H'i: "0 Knpaakiha ka makuahino 0 Kalola, aole 0 Kihamanieuie. Oini ua hookuu mai 0 P S Pakelekulani 1 keia paio ana, me kona kaena uui ae 110na 53)0, ko keiki o ka Ua kea o Ilana, e puana ae au i keia wahi mele, tuo ka hooinoe ana aku i kuna mau olelo E 11100 ka apaapaa kani kuhihale E pa i ka olauniu 1£ inoe ia I E moe ka la i ka puka ana mai Ilaehao Kaua lele o Kumakahiia E 11100 ia ! E 11100 hooheihei o Kalani Kulia kii lei i ko pno Kia ua noa Ia e na alii E ka lui, ka makaiiiuaua E ka maile hilii io Akua ka noa •Ea inni, lia uiai ka aukuku makani, ILoi ka inakaUlau awaawa Naha Kahikiuui i Lanakila Ua ao o Kahiki I K. U. Apei'ila 8, 1878.