Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 30, 27 July 1878 — HE MOOLELO NO NA KIAI EKOLU. A ME KE Koa Opio Wiwo Ole; ATAGANANA! [ARTICLE]

HE MOOLELO NO NA KIAI EKOLU.

A ME KE Koa Opio Wiwo Ole;

ATAGANANA!

[ Umiliiia o kekalii puni manuwaloa no ka līiwuhiwa h ku Lahui Uawaii.]

MOKUNA XI. HELU 19. AHAUA ! ra t kti kiii pololn' iipī oia AoKh, i konn ilni i k.ihi <; noho lioekepue inai l;i kn jV!n(];ii)Ki ]}onanikalfa, Ae hoi, mt: !io mea l;i ti;io hoi, nia ke kulniiii koa o ke koa At;vgamuia, ua Uauluhia ko ka Mudnme niau kuko ino nona. Oiai oiu e kokoe ;ina iuti kc «la lon, aoliu no i poiim koun mau noonoo ana 110 konahoopakele ana ae i ka Madame mai ka lim.-i ae o ka poe kolohe, i inake.uake e hoopilikia iaia, aka, ma kana hana ana nae, u« iiio ho lioomaha ana i ka uliane o ka Mailame, a e noho hoonanea uua I mc ka noonno ole ac hepilikia ke oi'nanialu mai aua iualuna ona. Pela iho la nu hiliio i laweia ai e na ehen o ka hoonniopopo ana i na nioewaa o lea po, a na heie aleu ia lakou iue he I aka ]a no ka wailinla. Mo he mea īa, n:i ike niaopopo loa aku | no o Ataganana rne lio hihio la, ina ka i lawe ana, a tue he elele la tne na palapala kona,-e koi ana iaia e hele pu ma leekahi ahaaina nui, a he kaula gula pu i kipona ia me ke dairnaua na makana i W« iaia. Ua ike mua iho nei kakou i lee ano o na Kavalia o[iiopio, aole lakou iinaia» he mea hilal)ij;v no laleou ka lawe ana mai i na inakana niai kn Moi mai, a peia no hoi i ko lakou niau kaikain<ihine ui, a nia ka nuua ana, aia ilaila na hoike o ka oiaio a uie ka paa o na inanao, ina he uv.u\ makauaauo imi ole, alaila aa maol>opo, aole i lilo i iuea e noonoo liou aku iii, oi;i hoi, iiii hoolo i>i kau mea e niakeuiako ui, aka, ina lie makana waiwai nni, alaila, mv paa na iini iwaena o na inoho, aulio u pau a lilo palia i mea ole, oia na hoailoua. i mau i ka poe o ia iva, a pehea hoi iwaeiia o onkoi! ? 0 na kanaka oia wa, ona pukaua nae ; ] lea \ioo lau oo i ke kaua ii ine na hana uuo ikaika a paii loa o ia an, aolo i lilo i mea na laleon e kuihe ai l;a helu ana iuiiin. e liiuua pu me na lede o ke niio kiekie a hnnuhiino, oiai, c> )>a ikaika lea inea e we apa loa ai o na kanaka a o ke olio liina hoi ko na hnpniH'a, oiai lioi, uole no ko iakoii nmnuo Iw mea o hilaiiila ai ke lilo ko lakou iiian kakalu i mea knuiiimn, aka, ina no ka pono a no kn mo pahn, e liaawi no lakou a e lioolako pnha i na loke, nie na eke dala, 1 inea e kan ai nia amana o ko lakou man uoho kapakiihi, i ka wa liolo iio. 1 keia wa e ike maopopo loa ai kakou, ua uianiikina loa o Atnganana. 0 kona niau lnlii kana mau hakoko aua, o kana hooikaika ana, ua pii ae lakou me he mahu la iloko o na ino o ka lowa, aka, ina na mea a loa loa, elua \vale no luau inen uui » pono ai ua poe koa opio neā ke noonoo mua i mea e lanakila aij o ka mua, iie enemi ko Inkou, a o ka iiiea e pono ai, e lnUi i iiwu dala.. Aka, niai nianao kukou, a nnu lilo i inea e nana ai, oiai, o ko koa OaHaeona opio, mi ike mua no oia, he man noonoo maikai kona, a he akaholo ma na mua a pau loa, Ua luiiko akii no ka mea hana «ilīkn ia Aiaganana, he nui kona waiwai, a lio mea olnolu wale no ko kii nna aku ia 1 niea ke lomi Ua Mudame, oiai, o lea Ma~! danie no ka puiiku o na waiwai a pau loa. I

ALa i Ua nana aku, lut ano pi 11 niaua hoi kn Mmluiw Honanikaka, aka hoi, mo lie I.i nu ch;i <, 0 Atag.uiaiia i na elia liina 010 oka Mnd,ime, o iai 0 wehe 11« iina kaiuo 0 ke. kuko u iue na koii ko il uloha iloko oke koa opio, Hoali.i la hoi auanoi knna, 1 Inahi hoi I «!>.'» ia "a na waikahe a tne ua kehuu uwaln ili, h pono ia kakou ko 01010 ae. he w;ihi «u nlakolako ,10 o Mail.imo lhmaaikaka, ak.i, he inea.paakiki loa iaia ko kau ana nkn i ke kuha etni, oiai, he ?ao 00 loa ia, lw ]ii, he maiia, a he /mikaika loa no, 0 ko ano ona uhurka, 1113l 113 auka, āohe pela ko ka poe 0 l;ma loa, he waiolu wale no kela. Aolie 0 na iole silika hinuliinu, a uie lea nehe nwi, au kaukiai panio, a me iia kainna aulii, a nie na mea hooiiie eae o na wahiue, a oia ko lukou mea e ui, aka, ina he wahine ui a nani, aohe ia he mea e pakalaki ai, oia okoa no ma'iluna a lulo > ia ka '"i oiai, he maikai ka niaunii, no ka men, ho nanakee ka ia i ka maiiiin ekaeka, anu hewa ka ili o ka helo inaunu. Pek 1)0 ka lima o im wahine, he pono e noho hana ole, ke makemake e nawaliwali, i ( ,lo kela e uaun a kalakala, i ne'uuo'n kela me he oopu peke U Jio Ilana i kn piei. Nolaiia, ko ike nei kakou e ka poe heliiliohi, oiai, aole he nian iuea i hunaia o ko ke koa opio nno, a aole no he kanaka kuluina ia 0 Atagunaoa e na pomaikai, aka he apuepue, oiai, aohe i koino kona la hunaii iloko 0 na ouli kilokiloe hoolaH0 oiaio, o lea }ia nna ia 0 kona poo i ke ao a me ka po, 0 laki oia, aka, o ka wa ana i manao ai pela, he iko koliuliu ia aktj ia e na oheimna, no ka mamao loa mawaho aku ona hoku hele. Aka nae, i kekahi wa, he mea kauuniha ka ike aka i kn wnhine i lilo kona manao i ka mea e, e hoolauwili ia ana e kekahi. ano kanuka, a he mea. ]>aakiki ia i ka hoohuli ana iaia a radiapatidi inai ia ihu' ao. Aka hoi, ina he nlakolako ka wahine, a 0 kan<» mea lioi i aloha ai he liuna ia, a 0 na makana i liiki ole iaia ko haawi aku, na hiki wale no i ka wahine ke hookiko. Ua poina loa paha kakou ia M. Bonanikaka, a Ataganana i hoolei ai iloko 0 nn h'uni 0 ka jioe koa kiai, ua hawanawaaii ae kekahi niea ma ko Ati)rranan,i mau pepeiao. Nolaila, e hoomanao ko kakou poe heluheln, na poina loa- 110 0 Atagaiiana iaM Bonanikaka, kona haku aina hoi, me, kona olelo iho, aoie ia i ike i kuhi i laweia ni 0 M Houanikaka, aohe palui kukou i iioina iaia, a ua ike no i kona wulii i Inweia ai, aka, no koia wa, e hoohalike ae hoi kakou mo ke koa Casaeonn, a 110 na ineu e pili ana i ka mea hann lole mlikn, mumuli knkon 0 kamailio hau ui nona, Oiai 0 At'iyunana e noonooanano kana mea i alolia ai, a e kaunu pu atia hoi I uio na poaean o ka pouli, a0 na hoku lioi, e nka lieneliene tuai unn ia Atagunana, hoomau uku la no nao'ia i kn (iele una ma kahi i leapaia 0 k« n;o du Cherolie Midi, a i ole ia 0 ka Ohanne 3ficlf. A oiai 0 aneane aku ana ia e kokoko i ko Ammiki tmi wulii, uiiuiho iho la iaehele aku 0 ike iaia, a 0 hai aku iaia i ke kunm i hooima ukii ai ia Palanaketa, 0 kii iaia e hele koke mai nia kuhi 0 ka upiki iole. Ina palia i loaa aku 0 Aramiki ina i kauhale ia Pahinakefca, irm tiu hiki koke ae la hoi i ka nie dt> Fossoyenrs, aeloaa kona maii hna wale no eloa, a ua ike ole paha i ke kniuu 0 keia kuuoha, pela wale 111) 0 Ataganana e nalu ai iloko ona. Aka nmloko o koua iihan<.', imiiao iho la ia lie iva kupoiuo keia nona 0 hni pu ai a kamailio nn ka MndH»ie Bonanikaka, ka mea hoi iaia ka hawele una o kona nnuiao, ina nole 0 kooa pmiwai paha, aia ilaila ka manao n nie ka iini 0 ua 1 Atu.ga.uuna hei, aole nae ia kakoil ka olelo hooholo b ia mea, n ine he mea la, ina lu) oiaio, ua ku i lea lihi, alaila e hanini auanoi, a i 'ole, e'puua ana, a laoa paha. ( Aole i fau.j