Ko Hawaii Pae Aina, Volume II, Number 24, 14 June 1879 — HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU. KE KOA PUKANI! O NA AU POULIULI! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU.

KE KOA PUKANI! O NA AU POULIULI!

MOKUNA V. lIELU 30. " lu'u i iiolnluluhi ai «liioloni, 11-.ii «ku 1« «u i nn onli paliaoh.io, E kupu oliuhia uno o ui mi muuao . A mnhno luu, ino lio innu uiann uiuliwai 1», Pouliuli kai lipo 010010 o ku • Woliweli." IKEĪA mau hunolelo hope a lee Kiaaina, ua ku nnu la k;i Naita ka Ilaku Pomenaria a pane niai la, E mau no ke ku haaheo ana oko kulauakauhale o Pitcsiana, ka hoine hoi o ka poe puuwai wiwo ole, a e ola ka Moi i ke Aluni, a na ia Mea Hemolele Hookahi no hoi e malama maalahi mai i ka inakua aloha, a kan oia i ka maawe hope loa o ko ke kanaka ola ana ma keia honua. I keia wa i huro like ae ai ua mau keiki wiwo ole la o Pitesia, no lakou ka huina puipui i hiki aku i ke 30,000 o na koa hele-wawae me na kaua lio. A pau ka huro ana a ua mau koa la o Pitesia, haawi mai la lakou i ko lakou hoomaikai hope loa i ke alii ko lakou makua Hudala, i ka Naita Eokekila Hinedu a me na koa malihini mai o Kieva, a huli like aku la lakou me ka eleu nui, a puka aku la no ke ala o ka liookahe koko. I keia manawa a na koa i kaukolo aku ai a hiki aku la ma ke alanui e moe pololei ana a puka ma ka pūka pa, ua lilo aku la ke alakai ana ma ke ano alihikaua nui malalo o ka Naita Lionawaina ka Hihiu, kekahi hoi o na koa i hilinaiia no ka eJeu ame ka holopono o na hoohana ana ma ke kahua kaua. I ka liala ana aku o na koa no ke kahua paio ine na enemi, ua liuli hoi aku ]a ke alii Hudala, ka Naita Rokekila a tne kekalii poe kakaikahi, a kapoo hou akn la iloko o ka rumi hookipa. I na mea e ae a pan i kuu ilio ai ilalo a nolio ilio la maluna o na noho, ua ike ia aku la lie hiohiona a he nanaina ano kanniaha ke hoailona niai ana maluna o na heleheleiia o ka luaui lludala, a i ka nana akn, ua ane pioloke luaole ko loko ona, no ka mea e pili ana i ka hana weliweli o ia manawa, a ia wa 110 hoi, e haka pono ana kona mau maka inaluna o kana knmalei hiwahiwa ka Ui Violaiiia, ka onohimaka kau nui a kou mama nani ka onli.ino nou ame a'u—aole nae o'u, oiai, he mau la helu walo no koe o'u a huli hoi aku au i ke kuniu o na kanaka a pau i hoea inai ai, eia ka hoi ka mea aloha o kou niau la, me lio mea la, e iiiuo e ia paha auanei kou ola ana, oiai ke ike nei au ma ko'u ano muamau, mai kahiko mai o ko makou ohana, i kekahi hoailona no ka popilikia, a i ka nana aku, o hiolo mai ana na pohaku o ka paia pali oka popilikia maluna ou kuu kaina, ai ole, maluna no paha o'u pela— Aole i pau pouo loa ke kainailio ana a ua alii nei i kaua kaikamuhine, huli ae ia ia a pane aku la ia Eokekila, E ka Naita, mea e ko'u kanmahn. no ka loaa ana he poino kaumaha o na Naita, ka ppio Oroma a me ke koa o na ululaau o Kilimela, a ina o laua na alakai o keia po, ma ka aoao o ko kakou nwu koa, ina aolo au hopohopo loa, al<a, na ka haaa paha e hoike mai i kona hopena. E ka makamaka helnhelu, e haalele kaua i keia anaina e luakaha nei ma na kaniailio, e [iili ann i ua liana o ia po, a e hookolo aku kana i ka nieheu o na koa Pileaia, a loiui aleii lakoii e maki ana iinua o ko lakou muu enemi e nee mai l a ine lio ululauu holookoa la.

1 ka puka uuu aku o uu man koa nei j iwaho, ua hookaawaloia ao la lakou ma na mahele, pi'iiei, ho 8,000 mau koa hololio. nialalo o ke alakai ana a lea Naila AiVgana Lisa, he 12,000 niau koa helewawao mo na palekaua a uu» na koi, inalalo o ko aUikui aua' a ka Nuita Lionawaiua ka llihiu, ka alihikaua nui hoi o ka po weliwoli, he G,OOO niau koa nu> ihi pahikaua wale no, nialalo o Keridana, a hi» 4,000 ine na laau ilie a me mt leakuka, nialulo o Pomenam. A aia no hoi ke nee mai la na keiki weliweli a hiliiu o ka mauna Ela, me he mau menehune la i ke au o Koea, malalo no hoi o l;o lakou mau alii pakahi, me ke kanikani pihe paiakuli ana, o na leo piena rne na mea kani leo ahiu. He kau ka weli i ua pee puhi ino nei o na A uia hoi ka pa e lioopnni ana i ke kulanakauhale, ua hele a lulmi na lehua 0 Luluupali, i ka ua mea o ka nui hewaliewa o na kanaka. e knku ana a e nouoho ana no hoi, a o ka hapa nui o ia poe, ua hoolako pono walo ia no me na mea kuua. Aole i liuliu ka nee ana aku amo ka nee ana mai o na pualikaua a i elua, aia hoi, o ka hoonuika koke iho la no ia o ka hooili kaua hahana launa ole. E kaua ana hoi kekahi poe no ka nialuhia a me ka palekana o ko lakon mau home a ine ka oiwi nani hoi o ko lakou aina makuahine, a o kekahi poe hoi, e hakaka ana hoi, no ka hoopai aku i ka ino i loaa mai, ae' hookau aku hoi i na kihenhea koko maewaewa o ko lakou alii 'i make, nmluna o ko Pitesia a pau. Iloko o keia man aekona, i hele wale a pa-pa lea aahu nani malamalama o ke aliiwahine mahina, i hoopuipui mahuahua ia niai hoi e na lamalama, e a-a mai ana muluna o kaniao pa, ua hoohala īho la na pualikaua nie na leo hauwalaau o ka inaina, mo ka hihio o na pua e lele maaloalo ana e inu i ke koko o na enenii 1 hoounaia uku ai lakou e inu, me ka nn o na luau ilie a mo ka halulu o na koikaua, ke o o na makakila a me ke pahupahu o na kapuai lio. He oiaio ua pii enaena niaoli ae ka weliweli o na hana o ka po, a ua hiki ole i na huaolelo ke hoakaka ae i ka nui hewahewa o ka weli i poipu iho malnna o na moho ])aio o kela poe. Holo aku la hoi keia mau halulu a me nei mau uluaoa, a kupinai aku la iloko o na pepeiao o ka poe o ke anaina e luakaha ana iloko o ka hale kakela, a ia wa i li-o umi ai na maka o ka hapauea Huelala, a pune mai la oia, lle oiaio_. he pu-ko wiliweli ima keiu o na ao polohiwa elua, i kue ka piha o kekahi i kekahi—'ke nakolo mai nei i o kakou nei ka halulu. NaTi.serenohogioua ehoolaia luikon a pau, a e hoopakele mai hoi ia kakou mailoko.niui o na lima o ka poe i nele ko lakou mau puuwai i ke aloha

hoalaunu oinio, 1 uiiainii e hoolai ana a « hoolohe ililiia aua hui i na ulliaoao ke'luiluia iian :o, uiu.hoi, lohu uleu la laleou i ke ano koliuliu o nu iu'-i hululu a ine na nakeko o na mea kaini, mo lie tnea la ua inamaa loa aku ka honua o ka paio ana o na aono a elua i keia wa. No keia ouli hou i nlu nuii i keia mauawa, lie mau nanaina lioihoi a lmuoli hou maluna o na hion.a ano e, o ke alii Hud;ila a uie nei niau ouli ano olioli lubilc, i puana olu nnii ai na alii hapauea la he nmu huaolelo (liookanaho jmha). Ke ike nei an e na Nnita hanohano, ke ano hookueini h'ope iu aku la ua eoenii e ko kakou inau kon wiwo ole. Ake lana 'hou nei ko'u maiiao, nmmua ao o ka wehe'na inua ana n;ai o ka pawa o ke ao, e haule hope loa na enemi mai ko kakou mau palena aku, a kakaa mai na pohaku paa o ka paia pali o l<a Lanakila ma ka aoao o ko kakou raau koa. Aolo hoi i liu]iu mahope o ke kupinai ana ae o keia mau oleloa liudala nin. na paia o ka rnmi ana a me ke anaina e noho aila, ua loheia aku la he ne-i halnlu ano e, me he kuahiwi hanee la, a ia wa no hoi i lohuia aku ai na leo wawalo o im kanakn, ē kala aua me na hooho leo nni pihoihoi ana, Auhoekakou e ! Ei ae nn enomi ke kahe awai inai nei me ka luku nui ana. (Jioh ? pnu.')