Ko Hawaii Pae Aina, Volume II, Number 26, 28 June 1879 — KUMUMANAO. [ARTICLE]

KUMUMANAO.

{Haknia e Bev, L ī.nlnnn 1 " T hea e holo like a liolupono ai na Kula Sibnti ma fcein Pae Aina ? " Ua noi mui ia'u ke Romite Hooko o. ka Alialmi Kula Sub»ti o keia P,ie Aina e kHkau i n\ liaiua o pili ana i ke K.umiirannno mnloiia. Un ne aku au i ka Inkou noi ann, a no ka tfiea, he knnumanao nui a hohonu, a pohihihi loa, aa noi enku au i ka Uhane Hemolele e sokua mai iu'u, i kakau pololei ioa nu 2ie ka hoomaopopo lea aku i na haina 3 pili pono ana i keia kumumauao nui. .Elna no mahele o keia kumumanao ; la holo like, ka holopono o na Kula 3abati. E holo like ana ka poe hewn i ka po, aole uae e holopono aua. E holo like ana p;iba kekahi man moku, aole nae e holopono ana, e ili iike ana paha ma kahi e ili ai. E holo like nna paha kekahi man aupuui; aole e holopono ana, e hiolo like paha a»ianei. E hiki hoi ke holo like na KulaSabati; aole nae he holopouo. Hiki no ke knla" like ma na hauwina like, ma na hora like, ma na hooponopouo like, aole nae htf holopono. Niuau 1. Pehea e holo like ai na Kula Sabiiti ma beisv Pae Aina? Mamun, o ko'u mnnaopaa keia; pono ke kula like na kula a pau ma na haawina like, oia hoi na haawinai paiia ma ka "Nupepa Kuokoa," me na pauku bnibala, e ao like ia ana ma na Kula Sabati he kinikini wale. MaAmerika Huipuia, ma Beritnni», a me na wahi e ae, © hana, na kula e like me ke alakai ana ma ke Kuokoa, ma na himeni, na pule, ua niiina a na kumu, na ninau a na kahu, na ninau boi hope. Ma na hnawina w»lq no e kulo ei, aole ma na ninau mawaho. Ua hana paha kekalii mau kuln, aka, ua okoa na hana ma keknhi tuau knla, na haawina, okoa na hana. Hana kekahi mau kula ma na haawina i pai ia, a wikiwiki no e pan, i hrki ke lilo ma na ninaa mawaho, mu na mea loopaapaa a ano hoolealea. Aka, e waihoia pela ka ninau mua. Ninau 2. Pehea e holopono ai na Kula Sabati o keia Pae Aina ? I mea e hiki ai ke pane pono aku, e nana k»kou i na moku.na moku pea, na mokumahu. E lawe ana l«kou (kekahi hapa) i na ohua, me na ukana i kahi e hoopaeia aku ni. Peheae holopono ai ia mau moku ? Nui na mea e holopono ai, he mau ona inaikai, he mau kapena maikaia akamai a olnolu, be mau kahu maikai, makaukau, a oluolu, he mau IuHa kupono, he poe aela hoolohe pono a makaukau i ka lakoa hana.he mau rala e holo ai, e hoolohe ia ai ; he mau kaula huki, kaelahao, pannna, hoeuli, huila ipuhao, waimahu, lanahu, wahie, pea, makani, ahi, heleuma, kamana, amara, a me na uiea hana e a t . Pono hoi ke hanß like, hnki like, kuikahi, kue ofe, bolo pololei ma ke ala hookahi, me ka' hoopaapaa ole, hoohwlahala ole, ohumu ole, e hoolohe pono ana na lun ; i, ua aela, na ohha, i na kauoha a ke Poo. Nui io ka na niea e'holopono ai na moku. Ma k>* hoopili auu, • ua like na JK.ula Sahiiti U!Q na uioku ; na keiki na makua ; o lakou ua ohua me kii ukaoa e iwwē ana nārSutT> H,ibulttativkōu iT-;e awa o.ka lani. Ma ke aha e holopono ai nu Kula, na

moku Kula Snbnti n ku nkvi ma ia a\vaf Pono ke weliewehe liilii in. 1 Nu On;>. Ow«i n» Onn o n» Kuli» Sabati ? īiaina 1. Ekaksia uue k'o lakou tuuu Kalui. Haina 2. X« Ahnlini*KnUi Snbi»ti, o like uie ko Hmvaii nei Ahn. Haiua B. Nn Aha Enanelio Apnna,. e like rae ko Oahu, ko Kauui, ko Hawaii Hikina, a pelH aku. Ilnina 4. Ue 'mnn otia e ne kekolii, 00 ka men, aole loan kein mnu • Aha mn ke kan wahi, Nolailn, o kn men, n mnu raea nnnn i kukulu i na Kula Sab«ti, oin, n b lakou nn onn. ■'I !<n knl *, pono ka mnikai un ouii, e pilin lakon i k's nloha i na Kuln Snbntj, me kn hoomannn raau he mmi uiea nni in ninn kuln, he mnu koo nui no nn eknleain, « no ke nupnni o ko Akun. E nnnn pono nn onn i kn imi nnn i nn knpenn, i nn knhn, i nn knmu, 1 kn hoonoho nnn, i ko knnolin nnn, i kn hooūonopono nnn in lnkou, nie kn hoo* Inko ann m lnkou i na mea e pono ni, e hnnn e like me nn onn moku, Pehen na onn moku? Wniho wnle nnni lakon i nn moku ino kn huli ole i mau kapenn, mau luna, mna mea e pono ni ? Nnna 010 anei i ke nno o na knpenn, o un knhu, o na luna ? Aole pahn. Nnun n noonoo nui, n imi i nn men e holopono ni nn moku, i ole e holo laLiu, a poho ka wuiwni o nn onn. Pela nn eknleain, na knhu oknlesin, un Ahn Kula Svb»ti, na Ahn Euanelio, na ona Kuln Siibati, e nnnn nni, e imi nui, e huli nui i ka poe nkamai a mnknukau i ka hookele moku Kuln Sabnti me ka hoolako nna i na mea e hookel© pono ai, o holo lnlnu n ili, a poho ka wniwai, oin hoi nn uhnne o un ohua, o nu hnumana, Ina e hoao ia nahookele mun, nn kahu mun, a pono ole kn liookele nnn, e hookuu ia aku Inkou, n koho hon i mau hookele hou, e like me na onn moku, me nn Moi o na aupuni. Pono hoi na ouu, nn kahu eknlesia e hui pinepine me nn knhu Kula Sabnti, me ua kumn, He mau Kuhina lakon, he Aha Kukamalu, e hui,e ao, e kauohn, e kuka pu mn na men e pono hī na kula. E nīnau no kn holopono, holopono ole, no ka lako a lnko pono ote i na mea e pono ai. 2 Na Kahu me nn Kumu. Un koho in lakou me ka hoaponoia e na Ona. He poe kupono no, he poe naauao a makauknn no ka hookele moku ana, he poe aloha, oluoln, akahai, tnv kuiknhi na kalm me na kumii, na kuiknhi nn kumu me oa kahu, ua noho like, aole kue aku a kue mai, ua makemakeia hoi lakon e na haumona. Ua manned ka moku, ua loaa na kapean, ua kauohaia na kahu e na ona e na kahu ekalesia paha, a pono i na kabu ke kauoha i na kumu, lakou na se!a, na luina. E hoolohe na knhu i ka na ona, e hoolohe na kumu i kn na kahu.e hoopaa i na kaula, e lmki like i na pea iluna, e hookuu like ilalo, e hooholo like, e opiopi lik a , e wiki liko, mai hoololohi, mai hookuli, mai huki kue, nka, e baoa ]ike. I mea e pono ai na kahu, e lako Inkou i ua pannua, i na baib.iln, i na hnnwiua Kuln Sabiiti, i na buke hoonnauao, i ka palapala aina, e nana lakou i makaukau,i hiki ke kuhiknhi a hoonnauao i nn kumu me nn hnuman». Pela na kapena moku, un lako i na Bnke Ao Hooholo Moku, i ke pnnana, i ka palnpnla ainn, e kuhikuiii nna i na latitn me na lonitu, me na mea e loaa ai kn latitu me ka lonitu, i al?aka ka loihi i puu, ka loihi i koe, ke kulana o ka moku, na pukoa, na pilikia ma ke nlaoui. Holopono anei ka oioku ke uele ke kapena i keia mnu men ? Holo lalau paha a ili a nannha ka moku. Pela na K-ula S»bati ke nele na kahu i ke akamai me na mea e akamai ai, hiki ole ke hoonnnuao i na kumu, na sela hemahema like i ka makauknn e hooholo ai i ka moku Kula Sabnti, holo ole ke kula, holo lalau. ili make. Me ia hoi na kumu, e lako lakou i na bnihi»la. huke baibala, palnpahi aina baibala, na haawina Knla S.ibati, e hana e ua kumu me na kahu i na ha»wiua ma na la noa i makauknu e ao aku i nn haumuna, mai waiho i ka nann ana n hiki i ka wa e kula ai, a ikein ka hemahema, hoowahnwaha paha na linumuna, a alnkai hewa ia pnhn, a holo ka , u oku ihea ? I ke awa o Milo paha. Mai paupauaho na kumn, mai holo wikiwiki i pau koke ke kula. He holopono anei ka holo wikiwiki loa o ka moku ? E hoonui anei i ke ahi, i nni ka mahu, i iknika ka holo ? E ao o naha auunei ka ipuhad. Ina hoi be moku pea a hoholaia nu pea he nui i mama Joa ka holo, e ao o knhuli aunnei ka moku. He aka holo pnhn kn pono. j Pela nn kumu, o ao nkahele, e ao pont> i pan pono, u m.iopopo lea na mea a p<iu iloko o nn hnawina, īna FiHuTe kel.iln haum"ana a mmf haumann i kakuhi kula a njau. kuln, q imi na kumu a o nn kahu naha, iliu po e

i hatyle, n o hoihoi mai. Peln hoi ko hnnle na kuinn, e huli ia e na knhu n hoilioi umi', uii like lakou me nn spli\ niahuka. Hololohika moku no kn hnpa o oa seh\ i koo, ain a hoihoiin na sol« i niuhukn, ainiln, e holopono kn moku. Pela hoi, nia a hoīhoiin mai ir\ kuinn me na lnuiinnnn i haulo, i hnnlelo i ke kula, alaila pono k» holo- -ann, lie liolo like ĪB, nolo holo ewaewn, imua keknhi a i hope keknhi. 3 Na Haumunn. O lnkou ka poe nui. 0 lakou na ohua me ka ukaua o kn moku Knl» Snhnti. I holopono a mmnn, pono ko oi aku na keiki me na ui, no ka mea, o lnkou kn poe mnma i ki\ holo, o lakou ka poe npo koke i na men i ao in, n loaa koke ke nno, a mnn i ka hoopnnnnr>n. E hoomnnno na knliu me na knnni i keia men. Nn keiki ka poe nui iloko o nn Kuln S»bati, no Inkon i kuknlu mua ia ni nn Kuln S»bati, i men e nkoakoa ni lnkou mn nn Sabati i no in mn ka ke Akun olelo, K Keknhi hewa in o na Kuln Snhnti ma keia Pno Ainn, ka linpn o im koiki, nole peln mnmun. nn keiki kn hnpnnni in ivn. Kn wa in i holopono ai nn Kula Snbati Hnwnii. I kein mnnnwa nne, ka poe i 00, nn mnkun, na elemnkule, na lunhine, o lakon ka poo i oi. Ile men nne keia e holopono ai ka mokn Kula Srtb«ti. Mnma in moku ina he poe knmalii wnle no mnloko, lele ino paha ka moku iluna, ilnlo, a lnliluli i o ia nei, a ane kahuli ko 010 e komo pu ka poe 00, na mnkua, nn elemakule, na lunhiue, o lakou ka hnilakī, na pohaku e liolo luliluli ole ai ka moku. I men e holopono ai na Knln Sabati maona haumnna 'la, pono ke hoolako ia lakou i na līaawina Knla Snbati, i na baibnln, i na bnke himeni ; e hele mn\i lakon i ke knl#, e nana e ma kn halo i nn ha:>witia, e hoopaa i na pnuku hoopan, e naua e i na pnuku kuhikulii mo na uiuau a pau,. i makauknu iki lnkou no ka wa knln. E hoololie hoi na haumann i na ruln, i na kaunwni o ke kuln, i na kuhiknhi, i na kauoha n na kumu, n me na kt\hu. E noho oluolu, kuiknhi me lnkou, mai hookuli, tnai ohumu e kipi e mokuah'ana. Pehea ka moku, holopono anei ke liookuli na ohua, a kue, a olmmu e kipi i nn lenpena, i na luna moku ? He holo ino ia, he holo mnknu, makau o hnknka a hookahe ia ke koko. 4 Nn nale Kula Sabati, oa keenn, nn wnhi e kuln'i, pono ke uana ia i mnikni, e akea knpono, e lianaia na noho a kupono (• ka hanhaa, mai hoonoho i na neiki mn na nolio kiekie, a 010010 olo wale na wnwne ilalo, a oluolu ole ka noho ana. E hoolakoia na bale i na pnpa oleele, i na pnlnpnla aina nui, a i mau bnibala, i mau huke himeni, a i mau mea eaee pono ai ke no nna. He ionu mpa paa keia ma na hale kula. Na na kula, na ekalpsia, e lulu i ke elnla i mea e kuni ai i keia mnu mea, e kaulia ma na paia i mnu kii bnibnln, a i mau pauku baibala pokole, a hoolana ma nao. , Na Haawina. Ma na makahiki ehiku 1 e pnu ana ma kn pule hope o Dek. o keia makahiki, ua pniin mn ke na hnawinn like mni Kiuohi, Mokuna 1, a i ka Mokuu . hope o Hoikeana, ke hij ki aku kukou il-ūla, pau lea E iihnla i ka huliia. M.i ia mnu hnnwina i kula ai n ( 0 kula nei keknlii mnu KulaS .bnti O | keii\ Pae Aina. 1» kahi e keknhi mau kuln. Ma Innu'iri, 1880, o lioi hou ana na Knla Snbati o Amerika līuipuia me ko Beri_fruiia me ko nn wahi e ae, e huli hou i kn Baibala mni kn mun a i ka bope iloko o na mnknhiki liou ehiku. t E hoomnka nna nae mn M..taio, Da iunlama hope eono, mn Kiūnhi, a pela e kike ai a puu na mnkahiki ehiku, a pau pu ka baibala i ka huliia. He mea maikai ke kula like na Kola Snbnti Hawnii oin ia nian haawioa like, a oia paha kekahi mea e holopono ai ko kukon m«u Kula Sab>,ti, ke loan nae ka mea o ne e kakan ia innu hnawina, e pni ia i kela o me keia pule ma ke Kuokon, ke ae hoi ke Kuok. a i ke pai »na. Nn'u i kakau i na Eanwina iloko o keia mau mnknhiki mua ehiku, malia pnha e makemnke ia nna kekahi mea hou hou e haiia ia hann ma na mnkahiki e liiki mai ana, Aole nne au e ho ole i ke kakau hou ana, ke ooi ia au e hnnn, ke hoomnuia nae kahi ikaika elemakule e hiki ni. He moa maikai ke kuln like na Kula S<ib.iti Ilawaii ma koia mau haawina ujo na maknhiki hou ehiku, no na kumu elua. I He mea hoihoi ke hoomanao, eia kakou rne ka lehulehn e heihei like aoa ma ke ala hooknhi, a mn ka mannwn hookahi e puka aku ai iwaho o ka Baib»]a. He mea e pono ai nn Iloiko llui'Kula Sahnti, nn kula nn knln hni mu kuhi hooknhi, n malaila e hiki pono ni ko hoomnknuknu no n« hoike hni, n nkakn k.e kiilii oi, ke kuln emi, nn leuln like. I mea e lako ui na Kuln S ib-.ti i nn

hnnwina, pono ko pni uui iu nn iipi\ni\ Imnwina e liko me ka'nui o na haumiinn, peln no keknhi mnu knh» i keia manawn, tu le nui ke. (I ihi lilo i ko pni ann, hooknhi wnlo nn pnhn konetn no kn apnnn hookulii a emi ilio pnhn, nt\ ko kuln no e nku. lm\ ma ka nupepa \vnlo iw ke pni aua i n'n lmuwina, poinn kn nnpepn i keknhi mnnawa, a he inea nui a knumahn hoi ka nupepa ke lawe ia i ke kuln. Nui na mea e ae 41oko o kn nnpepn, n lilo pnha kekahi ka heluhelu ia mau men e, mnu men kupono ole palia i lea heluhelu ia mn ka la Sahati. Innhe mau apana hnawinn kaawale, he mama ia ke lawe ia i ke knla. E »e na kula e pniia na apnnn a lnwa pono na kul» knpono o liana peln. 6 Ho men imo kue i ka holopono nna 0 na Kula S-ih.it i Hnwaii. Ua hanaia nae mn%eka)ii mnn knln me ka honponoia o un ona. Ei.\ ua mea nei : Nn ninni) i kapnin na ninau aiawaho, nolo kn 1 lawa na niniUi maloko e pili pono nna i ka hnnwinn, i ko kumuhniia, i ka pnuku gula, i ka nianno nui. He unui ni-4 nau mnwaho pili ole i ke kumu haawiua ka pono ke pau na uiu-ui ma ka liaawiun ; na nn knhu pahn i hoopnkn, na na kuuiu pnha. Nui uo kn ai, ka in, ka momonn, ua uiea ono ma ka hnnwinn, aole nae i luwa, i ninu iiinau pohihihi, hoala lioopnapa». hoonkamni, a hoolealea pahn ka mea e lawa ai. Ane like ia me na honm ma kekahi uhnniua mare pahn, ua nui ua meu ni, ua »i Inkou a niaona, lieaha ka mea i koe ? I wahi hnla paha ; me he hnla la paha keia haua ninau mawuho. He hnna na ka enemi mai, ha mea hoowalewnle, hoolalau i ka nianao, he inea hookele kekee i ka moku i kahi e, he iuen hoopuehu i ka nwii'iii innikai pili pono no loko mai o ka hanwina. Ua loaa paha ka noonoo, ka maka'u, ka manno mihi, manno huli i kekahi poe ina na niuau haawinn, akn,i ka hoea ana mai o kein oimi ninau mawaho, ninan okoa, pili ole, hoolealea, hoopaapaa, kalele aku In no it\ o na mauao niihi, huli, &c. E nnna i ke panana, i\ liooholo mua aku i ka moku me ke kuhikuhi pololei ana i ke awa o ke ola. I wnhi manao paipai kupono a pokole, oia ka hope maikai o ka hanwina. 7 He mau lieleuma ke pili i na moku i mea e pan ni nn moku, ke ku liilii mn na n\un ma ka aliinui. Pela na moku Kula Sabati, hulo no lakou ma na la Sabati, ku nne mv na awama na la noa, henha na heleuma e paa ai i ole e lilo aku a puhi iu e ka makaui i o ia nei ? Eia paha, ka hoopnananu ana i nn pauku haawina, paukn gu!a, paukn knhikuhi, me ka heluhelu nna i na pauku pili ke paiin no nu la 7, mni ka Poakahi a i ka Sab,iti. Ma ka Ponkahi, e helu"li'elu i na pauku pili no ia ln, a pela a pau na la 7. Pela no ma Ainerika Hui, &c., aole ime i pniia ia.mau pauku pili Ia ma ke Kuoko.i mnmun, aka, pono ke paiia ma kein hope aku. 8 Na mea kanmaha e holopono ole ai ua moku Kula Snbati. Pono ke hoomnmaia na moku uia ka hoololeia nnn aku in man moa mawuho, e pauma ia ka lui, i mama na moku a holop(fho. Heaha ia ,nau mea kaumahn ? Ka p-iln-kn, ka molown, ka niakemako ole, kn hoohiiliihiilu, kn ohutnu, ka mokuahaiiii, ka lenlea, kn baka puhi,baka nau. Ho mea keakea loa ka b ika, mii nn keiki a me na ui pulii haka, a mui baka, a pela paha kekalii mnu knmu. Akn, o na keiki, nn ui, kn poe nui, knuinnhii, huohao u'iiuki na kumu, nn kalfn, no ka molown o na keiki, o nn ui i kn huli ana i ka baibala, i ka hoopnn ann i na pauku, a no ka ike ole, loaa ole, apo 010, uo ka paakiki o nn poo, a komo ole ka ike. Healia ko kmnu ? Ke puhi baka n nau baka keknhi kumu nui. E hooleleia aku iwaho keia mau tfte.\ keakea, kaumaba, ina ka paipai nnH, ma ka hoaln ana i na ahn kinai bnkn, a ina na pule ana no hoi. Ina nole e hooleiia iwaho in mnu men, aole e holopono ka moku Kuli Sabati, e holo pnpu no, a poholo iloko o ke K»i Uln me P<.rao ma. 9 Na mnkun. 0 lukou kekahi mea e holopoao ai nu Knln Sab*tti, ma ka hoo-lako-āna i na keiki i na bnibal», , ne na i hhke e, tnn ka haawi ana i kekahi keena , maikai me ka mnnawa kupono e nana'i | a hoopaa ai i U a haawina, me ke kokua ; ann mn na uiea pohihihi, ma na ahiahi | paha, ma ka wa kaawnle, a ma ke ulaI kai ana i na keiki i ke kula. I 10 Na Kumukula Aupuni, hikou kej kahi mea o liolopono ni na Kula S.ibati. Polii miiiuua, iknika ua kumu i ka pnipni nua i ke no e nna i nn lianmntm m,. iin mea e pili «na i ke Kula S .bnti, o lielo pu no l.ikou tne nn haumana 1 ke Kula S.ibnti. Holopouo na Kuln Sabnti in miiuawn, pono no i na kumu ke h°i hou i ki\ hnnn kahiko nia na wnhi e jhikini,mok., w.ihooie nao" i U a mea i j ponn ke uo iimh ia. j 11 Nh Hoike Knla S;.biti. Oin k B . kalii mea o liolopouo ui nn Knla S.ibati, | nn lioiko kiinwnle, , m l u >iko hui hnpa| na hoiko hui uui. Na 'hoike knawnlo',

oia uu lioiku Iniplih'i, umJ<o B..bnti' ho po o k(v lmpnlin. tfa lioiko h«i hnpn, oin kii lmi ann o keknlii innu kula o kokoke tnsii imn, ma ka makiUiiki i\ hnpnhit> mnliuhiki pnl)»,un« kuhi ln non, n 1» kulnin pnhn. Na lioike hui rt«i, oia kn hni ium 0 nrt Kuln Siibnti n pnn m>\ kn moku, 1110 o'»hu, Kuini, M«ui, MoLkai, a me Hawaii noi, e nnhele ia i elua paha mnhele no ka n«i, a no'ke ino o ke alanui. M.i kekahi mnu Ia noa ia hui mu'ana, e hui makahiki pahn, n i ole, aia a haln na maknhiki elua, nlailo, bui. Pono ke imiia inv niea hoolnnn mnnno, hoohnuoli, hoohoihoi, ho m>m makaon no na kula i oi, he mea hookani hooho ole, 110 hui knhu kekahi no ka hoike Ho, e hoikeia im kahu, e hoikeia ki\ lnkoii im.iii hnnn p»k»bi, e paipai, e hooniuuiao kekalii kalm i kekalii kalm. E knknu o i īw mnnao mii e pili ann i ka lakou hana, e heluhelu, o kukn pn mn na mon o holopono ni kn lakou hnna, I m(>a e pono nl ia hui knhu, noie pono ke hnoninuin ma H>niololu, ina kn hnlnwni innknhiki o ka Ahahui Kula Snbati, ho wa wikiwiki in, nole pau pouo na Imna, ma nu walii e ne u mn na mannwa j e ne e hui ni, kekuhi pono. l'ela na kapeim moku i kekalii m'iniiwn, hui, a kukn a iuii i ka mea, i ke aln, i kn hann I 0 holopouo ii i nn nioku. 12 Ki hnlawai o na kahu dio na kunni uia kekuhi la noa keknhi men kokun 1 ka holopono ana o na Kula S.ib.iti, e niuaii, e hoonunuao mn »a hanwin», e kuka ma na hana i koe e pono ai na kuln. 13 E noonoo a hooholo ka Ahahni Kula S>bjti mii Ilonolulu i mea e holo pono ni na Kula S.ibnti, a e hooko ia mau mea. Ma ko lukou hooholo ana mamua, ua paiin kekahi Buke Ilimeni no na Kula S<hnti, aia no ia buke, 1000 kope, he mau huke mnikai loa. 0 ' Ka Lei Alii ka inoa o ia buke, ho nu how ia, he mea e hoohanoli ai i na hanmaim a kokua i ka holopono anu o na Kula S<ibati. Uu ana i na bnke himeni kabiko, ua pau ka ono, ka makemake, i buke hou ka makemake. E kokua ka Aha i ka hoolaha ana i keia buke. 14 lle wahi mea ano nupepa kamalii kekahi niea e pono ai na Kula Sabati. Ile nupej>a liilii. Elua wale no aoao. Nupepa Kula Sabati ka iuoa kupouo. Aole like meke Alaula mamua. He pepa nnku iho a pilia i na mea wale no e pili ana i na Kula Sabali. Ile pepa hoohoihoi i na kamalii. Aole o lakou mipepa iki i keia manawa. Na kamalii ma Amerika, ma Beiitauia, ua hoolakoia lakou i na nupepa kamalii, 110 ua Kula Sabati. O kekahi, ua pai hebefloma ia. Olioli na keiki ke lioea ko lakou nupepa Na keiki Hawaii nae, healin ko lakou nupepa e olio'.i aike hoeaae? Auhea ka uupepa paipai ia la kou uo ka liele ana i na Kula Sabati, no ka imi ana i na pono o ia Kula ? 11010 anei na Kula Sabati ke loaa ole keia pea e hulo ai ? lō He luna nui kekahi meae pouo ai ua Kula Sabati. O ka Ahahui Kula Sab.iti ma Ilonolulu, oia ka Ona nui o na Kula SabaU ina keia Pue Aina. Pono ia Aha ke hoouna i luna nui e kaapuni, a nana i na Kula Stibati malalo iho ona. I hookahi paha kaapuni ma ka makahiki. I luna hanohano, a naauao, a makaukau no ka hooponopono ana, a imi ana i na mea e pono ai na Kula Sabati. ITa loaa no na luna apana i keia wa e hke me ka iini o na Aha Euanelio. Maikai ia ; hana no lakou, Aka, he mau lnna kunaina lakou. Anle uui ka mana Aole makemake nuiia, a hoololie nuiia kekalii. I lnna hanohauo no ,ke kuhuiukauhale alii mo ko ano haahaa, a aloha nae. Oia ka pono. 1(3 He moku ano e ke Kula Sabatiole, e like me na mokn maoli ma kekahi mea. .Ma na moku e, noho wale na oliua, aole hana, aole kokua i ka liooholo ana i ka inoku. Aia a pilikia ka inoku i ke ahi, i ke kai, i na euemi, i na powa, alaila ala, a alu pn na ohna e pale, e hoopau i na pilikia. Aka, ma na moku Kula Sabati, ka hana like a na ohua, me na luna, me na eela ka mea e pono ai. Aole o ka noho i wale o na ohna, o na haumana, o nakeiki. E hooikaika pu, hoe pu, kooholo pu. Nui na pilikia, na enemi, ma iuo, ke kaikoo, a ooloku, a kupikipikio, a poi mai na ale, na nalu, e imi ana e hoohnli i ka moku. Ke ao nei, ke kuko, Satana, oia na enemi nui « imi ana e hoopiha, e hoopoho i na moku. Nolaila, g alu like na kahu, na kumu, oa haumana, i ole e hookahnliia ka moku, a make like. ' 11 Ka mahu me ka maka'ni na mea e j holo ai na mokumahu, na moku pea . Aia | a kahu ia ke :thi malalo ne o ka ipnhao | wai, a loaa ka mahu ; aia a pa maikai ka j uuikani, alaila, holo na moku. I loaa ka mahu, ka niakani e holo ai na uoku Kula Sab.iti, e noi inau akti i ke Akua, e haawi 'nai i ka Uliane Hemolele, i ka manaoika ika, 1 ka manao wela, i ke aloha „ u i i na ohua. A i nelo i ka inalm ole, i ka niakaolc. 1 ka Uhane llemulele ole, aole loa e liolo pono na Kula.Sibati. '8 Eia k.a hope-Ke awa o ka lani, oia ke i\wa nui. Ko liolo aku nei na moku Kula Sabati īlaila. U 0 kukni nni ko kau la ina ia awn, Ola ke kia «hl. E nan,> mau aku ia kia la.na, llft k»hn, na kumu na hnumaiKi; i ho|o pono aku ilaila, 0 na' na mauiko panana, i ka B»ibttl», nolmlo

mau o liko mo knna knliiknhi nnn. A p e . Ia e komo like ai kitkou iloko o ia awa, a ku kn mokn, 11 kiuiia ka lieleiuna ilalo » pan, a lole kakou i uka, a iiui p» me n a puali lani, Kiila Saball iaui, 9 ola, a tnau loa aku ma o leau lu. L Laiana. Waimea, līawnii, Mei 6, 1879.