Ko Hawaii Pae Aina, Volume II, Number 44, 1 November 1879 — HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU. KE KOA PUKANI! O NA AU POULIULI! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU.

KE KOA PUKANI! O NA AU POULIULI!

iIOKUNA VI. IlliLU 19. 0 ku lIILH unulile i Ku .-\kiu\." " Mu Uvln iin;\ \\vliuvll, 1 ••<>!■•Kii :ii im k.ili>i»k» Weii, Kii]iikiliiki>> :ii ik> iiei opun, Uil ?•">"'«0 -ll'i <Ui?tr,— n;i 111 OUA ALII Abndura hv hoi, kn iho lu oia ini' ka haimiu ana no kekahi iiumuwa, a liuliu, kamailio hou nmi la oia iniua o liok»kila, i ka i ana niai, 0 ka u kauoha ho; <> loa lu'iu ia oe, oia hoi, aoli' ani'i oii inanao ho hiki loa in'u ke hoolilo aku ia oe i pio na'u, a i kanaka mako no hoi i keia sykoua, a nolaila, e aho o haawi wale inai no oe ia oe iho i pio, ninuma o kou aa pupnle ana niai e paio pu nie a'u a me ko'u poe. E ke kanaka lapuwnle, ko kali nei au iio ka hopena hua 010 o kau inau hana, wahia Kokekila. Iluli itio ae lu o Abadura iliope a kauolia aku la i kona nniu mahele koa me na kiikaka, e hookanlona pono ni;ii he 20 o lakou i mau pua a pololei ia Kokekila. A e like ine i;e kauoha, pela uo i hooko imi ai hu 10 o ka poe leKia loa īua ia hunu, a hookuu niai la i na pua he 10. Lele mai la ua uiau pua la me ka hookaulua ole a hooili like mai la no maluna o ko Kolu-kila kiuo, aka, aole nae hookalii o lakou i liooinamiheu al<u he walii Jihi o kona kino, no ka mea, ua iiale ia mai lakou e ka pakika pahee o ke kapa unahi ia ulaula o Eokekila e aahn la maloko aku o ke kapa kila o ke alii Linehokata. I ka ike ana mai lioi o ke alii powa i ka nele ana o kona niakemake nie ua pu«, / nolaila i kauoha ae ai oia e nee maoli aku no kena maii mnhele koa a pun inma a puka aku iwaho uie ka nanu oleia 0 keia kanaka, a e haawi akn no hoi iaia 1 ka niake nna o ka ilio kahn ole, a e nana ia hoi ina he hiki iaia ke akeakea nmi i ka puka aua aku o ua alii la. Ma keia kauoha, ua uloaoa ae la ka paiakuli o na leo liiiro ahiu o na powa ma o a maunei o ua inau powa ln, a nee nn\i la hoi. I keia munawa i hea iho ni o Kokekila i na ilio no laua nahulu e kunahihi mau la. Ano, e ua niakana lani, aole hiki i leo oukou mea malama nei ke kue aku i leeia nee holopapa ana mai a ko kakou mnu enemi, nolaila, ke kuuohu aku nei au ia olu<\, e ku aku olna imua o kein poe puuwui eleele a ])aio aku, e wawulii liilii aua a ulupa hoi i ka lakon mau mea kaua, a e haehae lioi i ko lakou mau aahu kila, a e hookoe aku i ko lakon niim ola. Ano, inn>a e Wawahi-liilii a ine Ilaehae liilii. Niuinlu hou aku la na mau ilio la, a aoa ae la me ua. leo nui welīweli lua 010, pii ne la ko laua nm» hnelo n hahau iho la i ka honua, a na na uina ana me he niau oawa anu la n ka liekili, uift wa hoi i lele aku ai ua maii ilio kupanaha la iniua, a hoouiaka aku la e ulnpa i na niea Imua, o na lio hoi keia, puehn liilii ne la lakou a lilo i īnau mea ole, o ea aahn kila hoi, pail loa ae la i ke okaoka. Uit hanaia keiu mail uiea iloko o ke sekoua. Ma keia hana ana a na ilio o liko me ke kaiioha a ko hiua kaliu, ua hooueleia na 'koa kaualio i na lio ole, ua nelo lakou a pnu i ua hiko kaua, a ua nele pu hoi

HH' na nnh'.i u ino na puh'kaua, Koo \v«lo ihi ua walii anlm pili ili, 0 ko uLji hoi ki-iu, ky ku loiiialomn hv o'.ii iuo Ih> olulo pnohowa la. Ao na ilio lioi, lu' ku al;u la iimia onn im> na hiohioiin woliwoli luiina oh', o liakn pono ana lioi ko laiia inan maka inalmni o ua alii l'owa ln. 1 ki'ia inanawa i pano akuaiku lliwaliiwu KoU'kilu lliimlu, K l;o i;anal;a lapuwah', i pilia kona pmiwai i na wai awahia o ke kai'aiuia, u i ek'oh' poniponi hoi kou uiun anwai koko—lu'aha kau moa e hana nmi »i, oiai, ua ik'lo ot: i ka ikaika an i liiiinai ai nie ke kuhiliewa ?

L lea hookauo ino, inai kiihihew;i oe iia iiele !oa ;ui i na ait ikaika e o-ptt [iti ia ai oe a lilo i mea k-alea nu keia niau lala—miii kuko ln>\va hoi kou naau, na kou nmkaukau kanukii maoli i hoohi'.ulo- ! hia mai i ko'u ikaika a pau, aka, inainnli no ia o kuu kokua ia e na nluiiie Uainio nio o ka po, aka, aole nae i;t ho mea e kueuii ho[io ai au. 0 keia ua olelo ano liualulu a ke alii Alwdura i hoopuka īoai ai inuia o llokekila, a ia wa no hoi oia i nee niai ai imua, ine ka inanao e lalan uiai i ka Ahikanann. I ua iilii nui i hoouiakii mni ai o uee, na liaawi akii la na ilio kupaianuhu a Kokekila lie uiiiu wawalo leo liae, ka niea naiia i hooaakolokolo ae i na paia |iali Na keia mau leo i liookueini hupe aku i ua ulii uhiu la o na niauna Ela—-A i nei manawa i lohe koliuliu ia aku ai ke kupinai ne-i niai o ua mea kani. Aoie i liuliu, hoea inai ana kahi kuki-ni-ilio o Ai-[iuu' t iuu a ku ana ma na wawue o Eokeleila, a hae ae la, a i ko konu kahu nana ana iho, ike ilio la oia he palapala i nakinaki ia me na lopi kilika he 10. Lalau iho la o Kokekila a wehe ae la, a ike iho la oia i na olelo uiai ke alii Kiaaina Hudala inai no, e hai mai ana, eia mai au a hiki aku ine ka hookaulua ole. Aole no hoi i upu iho, oili mai ana ka īniikamua o na koa kaualio, a o ke nlii Sevatond,i ke alakai, a e kaii ana no oīa nialuna o kona lio aiai keokeo, me ka papale hulu hoailona o na Naita hanohaiio o Kieva, I ka hoea nna -mai o keia mau koa, na kai mai la nie ka hiehie nui a hoomoana iho !a, oiai hoi o Sewaton la e jia leo aloha ana me ka lliena llukekila. Aole no i emo iu laua no e pa leo ana, hoea niai ana ka mahele kaualio lieln 2, malalo o ka Naita opio Orcma, a ]>ili pu mai la me ko Se\rutoivdn pimli, a o ka Naita opio Orenm lioi, holo loa mai la a lulu lima ]iu iho la me Rokekila, Na keia mau koa i hoeu akn, i hoouiake weliweli loa i na manaolana o ke alii Ah. dura a uie kona poe koa, e ku lohalolm mai la. I ka hiki ana niai o na koa a pau a me ko alii Hiulula, na hoolalo koke aku la o Uokekihi, e hoo])inii ae i nft koa o ke nlii Abudnra. E like' uie keia kauohu, peln i hooleo koke aku ai na alakai o keln a me leeia nialiele o im koa anpnni, Aolo no hoi i eino un pniii ue la. I keiu \va i ku aktt ai ke alii Kiaaina a kainaiiio nku la imua o ka Moi Ahudiira, E ko koa hanohano onamauna ahiu a me kon mau koa maikai—Aloha oukou. Mamuli o ke luiuoha a lea Naita Roka* kila Hincdu, ko ka Moi Valadimira Aliliikaua Nui, ua hiki mai la au imiia ou a me kou poe, me na kokua ana i kauoha ae nei mai ko'u niiana Kiaaina mai. Nolaila iio hoi, ko kali wale aku nei no an o kana mau kauoha, a o ka hooko \va!e aku no ka'u, | Maauei i hooki iho ai ke olii Hndala i , leana man olelo nani iinua o kt> keiki nlii i knahiwi, a e hnli ae hoi kakou a lioolohe | aku i im olelo a EokekUa. E ka Moi Ahadnva, ko liaawi nku nei au ia oe i ka hanohnno o ka hoolanna aua ia oe nie ka inakua K'iaaina Hudahi. ! Aolo iio a'n mau mea minainina nui e ae e ike noi, o ko'u hulawai wale auauo nie kekahi kanaka ojiio i lieluia kona wiwo 010 uua ina ka jmpa o ka poe oi kelakela o ka ho|io oli', a eia nae, o keia liaawīna I wiwo ole ia oe, na hoonhi ia e ke koloka | oleelo o'na liana kne loa i pa knnawni o lea hoo[ioiio io. Nolaila, uiiiuiiili walo no o ka iini o ka nuho'na Moi, e hoopau

a o nlu|iaia nn lmnu o keia ano, nolaila !iu 0 kaiioha aku iioi ia op, e liaawi inai oo ia oe iho a 1110 leou poo nia ka polio o ko makon niau lima iiia ko ano houlohu. Ea, » na inakainaka lielulieln, ane niolowa palia onkon i ka lilo wale i\o i na kakukii olelo a liokekila ma, o ako nmi ana paha onLon o na owala nahikaua no a iih' na oo ihe. laiiineki. IVla iki iho, e liooiohe lioi kakou i l;u ko alii Aliailnm olelo hopo. Ua lana loa kuu iiianao e haawi aku ia'u iho a nu> ko'u poe i mau pio nia ko oukmi niau lnna, nka, aole nao e liiki i keia \vu, no ka niea, na like niakou ;nc

na ilio ololie, a nolaila, ke l;u nei au <i hoolu <io, aolu ioa im e hanwi pio aku, a aole hoi o ko'u poe, oiai, ke aa nei an e kn iio pela a paio akn me koiuakou inan lula wailio wule. I keia maiiawa i hnli •ie. ai na alii aliiu la o na niaunaa pnana ae la he mau huaolelo ano e, a ia wa no iio' i ano okalnkala ne ai na hnlehelona o kona mau koa, a ho!o nmi la lakou a lioo[iuni oe la i ua alii la.

I ka pmii ana ae o ua ulii la, ua puana hou ae la oia ho inau niamala olelo ano o, a hooniaka ue la na koa e honlio

nie na lt'o minui weliweli, a o ka wa iho la tu) ia o na koa [iowu e nonoho ana nia na ana pohuku a nio na juiia pnli, i iho makawalu uiai ai me he nmu kini la no ke akua, a e oaoaka ana nu mea ka.ia i ka lowa. 1 keiu poe e iho nmi uei, he mea ku])aianalm lua ia ia Rokekiia ma, oiai, ua kulii lakou o na koa powa wale ihola no ]a keia, eia ka auanei ei aku a lonalona wale. 1 ka luki ana nmi o keia jiop, ua hoopuni mai lu hiUon a puni na inaheie koa 0 Kokekiln ma, a he poe hoi ksia i hoolako pouo loa ia me na lako kaua o kela a lue'keia auo. Aole i luiliu ka ualo ana o Ābadura iwaena o koua niau koa, puka hou mai la ia a pane m;ii la imua o Eokekila a me ke alii Htidala, Ua makaukau anei onkou uo ka hopu mai ia'u a me ko'u poe i inau pio ? ina pela o hopu nuii. Ia \m oia i naio aku ai « jitiui liou ae la i kona nmu koa. Hooho auo e hou ae la ua poe koa nei, a ia \v;t i uwauwa mai ai na koa e ktt poai mai aua. Hoomaka aku lana koa e hpopum ana 1 ua alii la e nee me ka awiwi loa nie he [iiiahiohio la, ine be men la e nee aku atnv Ukou e wawahi maoli i na laina koa o Eokekila ma. (Aole i pau.')