Ko Hawaii Pae Aina, Volume III, Number 32, 7 August 1880 — HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU. KE KOA PUKANI! O NA AU POULIULI! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU. KE KOA PUKANI! O NA AU POULIULI!

MOKUNA IX. HELU 67. «3I& mea malkal, ī lee hnna fAIA no e ninaninau pioloke ana iaia iho, honi ae la ia i ke ala anuhea i maa mau iaia maluna o ka aahu o kona makuahine, no ia mea, hoomaopopo loa iho la ia, o kona luaui makuahine no kana i ike ai malalo o kela aahu luahine ; nolaila, hae koko iaai la ke aloha o kona luaui iloko o kona puuwai, a me he mea la, ua lohe hou aku la ia i na mamalaolelo, E kuu aloha, kuu luhi, i nui ke aho ! e pae hou mai ana i kona mau pepeiao ; nolaila, helelei iho la kona mau waimaka, a ia sekona no lawe iho la ia i ka hoohiki ma ka puana ana ae i na huaolelo: Ke hoohiki nei au, e mauna e au i ko'u wahi ikaika nawaliwali nei no ke ola o kuu luaui, a he hope na mea e ae; nolaila, apopo au e imi aku ai i ke ala e hiki aku ai i Mauna Meaina, a ina hoi au e halawai aku ana me ka make, alajla, aole loa au e hoino iaia ; a ke nonoi ae nei hoi au, na ke Akua Tiserenobogiona, e hoopakele i ke aliiwahine Milolika. Ia po iho, iaia e hiolani ana ma kona wahi moe a hiki paha i ka wanaao, ia wa oloio mai la he hiona moeuhane, a ua like no ia me ka mea ana i ike ai i ke ao mamua ae; aka nae, ma kahi o ka luahine ana i ike ai, aia hoi, e ku mai ana ka oiwi wiwi o kona makua i kiheahea ia kona aahu holookoa e ka hooluu mauoanoa o ke koko, o kona na-

naina halookoa hoi e alii mai ana kn 1 inoino a me ka lapuwale launa ole, a ho ku i ka ehaeha o 'ka naau ke nana aku. Ua hauhoa ia ae kona mau wawao e kokahi tnau raoo deragona nunui, a aia nia kona niau kapuai kaulaokookoo ko ahi o lalapa ana. 0 kona mau lima ua opea la ae la ma kona kua, a e haloi mai ana na waimaka ma kona mau maka, Na keia enea, e ka makamaka, i hoowelenia loa mai i ko Kokekila naan, a paila ae la ka ukiuki weliweli i kona houpo, a naka haalulu ae la kona kiao mai 0 a o. laia e lupea ia nei e keia mau haawina, aia hoi, puoho ae la ia me ka hikilele nui, a i ke kaakaa ana ae o kona mau maka, aia hoi, ua kahikole ka la. A i kona nana ana aku hoi ma kahi i waiho ai o kahi pahu hao, aole oia i ike hou aku e waiho mai ana, oiai, ua iialo aku la ia. H.3 mea pono paha i ka mea kakau ke hoike aku imua o na nmkamaka o keia moolelo, i mau \><vhi hooliuaina olelo pokole e pili ana i ka paa pio ana o ka luani makuahine o Rokeki]a, oia hoi ke kupua Doberada o ka molppuni Nina. "Oiai, ke kupua Poipe e halo ana kona mau maka ma na wahi a pau o ka honua, ua ike iho la ia o na koo ikaika loa nana e kokua ana i ka Eokekila mau hana, oia no ke kupua wahine Doberada a me ka Moneka ; nolaila, kiloi iho la ia 1 kona hoomainoino maluna o keia mau mea, a ua ike no hoi ia, ina e hooko-o ia mai ana ko laua pili ana aku tne ka Kokekila mau hana, ahoolilo hoi iaia i moepuu no kona inaina, "He oiaio, mai ka wa i hoomaka ai keia mau mea e hooua aku i na haawina oi kelakela o ka ikaika kamahao maluna o Hokekila, ia wa no i hoomaka mai ai ua deragona Poipe la e imi i na mea e poino ai o Doberada a me kahi Moneka; aka, ua haulehia wale no nae ia mau hoao ana. "Maalo ae la he mau īa inahope, e lawe pu ana i na hora a me na minuie, aia hoi komohia aku la o Doberada iloko o na pohai pahele akamai lua ole a ua kupua la. Oiai, na hoouna aku la ia i kekahi o kona mau kapua akamai loa i ka hoowalewale imua o Doberada. "Mamuli hoi o na hoao hoowalewale ana a keia kupua i loaa ai he poino ia Doberada, oiai, o na haua a ua mea pahele la i hookokoke mai ai i ona la, oia no ka hoolilo ana mai iaia ih<s»i kanaka ui opio waipahe, i lawa i na haawina e "Upolu ai ke oho O ke Kupukupu— A wali maoheoho Opaopa ia opuu hinano." "Ua lilo ua maalea la i pulakaumaka aloha na Doberada, a ua pili ae la na hookuina a ke aloha, a Kakia iho la kuinao a ke akamai, Pau ka oe hana, Pio ka oe ahi. "Na keia hookuina poeleele lna ole i hoopouli mai i ko Doberada nOonoo, a hihi ae la kaunoa o ka pilikia uialuna ona, a aole hoi e' hiki i kona ike a me kona mana ke lanakila ae maluna o na hooninipo a k§ aloha, a pela paha i ko ai ke mele a ko Hawaii nei poe. Kupouli ke aloha e Kanehoa, Aohe eu i ka haua e ke anu. Aia no hoi me ka maalea nui, ua hao akn la ua mea pahele akamai la i ke kupua Poipe, a noho ana ka lede o na kai hohonu iloko o ka puuwai puanuanu o Mauna Mesina. A mamuli o ka Poipe kauoha, ua hahao ia aku la o Doberada iloko o kekahi pahu hao kupua i silaia me ke Bila o Solomona, ka hoailona hoi e hiki ole ai i na kupua e ae ke hoopa mer ka l.oaa 010 mai o na hopena ehaeha. A, o ua la hoi ua kiola ia aku la iloko o ka imu ahi enaena malalo akn o ke kumu o aa mauua kamahao la,. e kiai ia ana hoi e na moo deragona he nui. Iloko nae o keia wa i paa pio ai o Doberada, ua hoao no ia e like me ka mana i loaa īaia, a hookun m* iaia paailok# mai o keia paa pio anu; o.ka nae, aole hiki, oiai, u» oi aku ke koikoi o na k«ehina o ko Poipe.mana mamna o kona. Iloko no nae oia wa, ua loaa iaia he wahi mnna iki, e -hiki ai iaia ke hana i loaa ai he manaolana no kona hoopake-

leia; oia hoi, o kona imi ana mo aa walii haawiaa la i koe, e lioolele aku i ke aka o kona halepaahao i paa pio ai tna ke ala e halawai po aku ai me kana lei aloha, ka mea ana i manao kana'ho wale ae ai no, oia ka mea nana o hoopakelo iaia. Nolaila, me keia kana'ho manao iloko o keia mau hora a ka poino e apuepue la i kona kino, ua kiola aku la ia i ke aka o kona halepaahao iloko o ka rnmi a Bokekila e noho nei i keia wa, he.aneatie hoi he mau kanna la elua mamua o kona hiki ana'ku ilaila. Ma ia hana io ana nae ana (Doberada), ua halawai io aku la o Eokekila me ia, a na hoohuli ia ae la ke alahuli kamaka a aa koa la ma kahi e hiki aku ai i Mauna Mesina, kahi e hoopaa mainoino ia mai la o-kona makua. Nolaila, e na makamaka maikai, ua lawa ko kakou hoowalea ana me na 'olelo e pili ana i ka piholo ana o Doberada iloko o ka moanawai o ko Poipe ukiuki, ahe mea pono Loi ia kakou ma keia r vi.i o ko kakou moolelo, ke huli ae a naua aku ia Kokokila. laia i ala ao ai, a liuliu no kana huakai, ua hoonoho koke ia iho la oia ilalo me ka poniuuiu nui, me he mea la ua ouou ia iho ia e kekahi nei halulu hekili maluna pono iho o kona poo, a oni kapalili ae la kona houpo, a hohola iho la he ano mai ma kona kino a puni. I kona pohala ana ae, ua ike iho la ia aole no i nalhhia loa aku ke ano omaimai e lulumi ana i kona puuwai; aka, o kona ao kanaka na hoi pono loa mai la ia a maamaama ae la iloko o kona poo, koe wale no he wahi eha ano kamahao loa iloko o kona houpo. No keia mea, ua hopohopo lop, iho la, a ua ake nui loa ia e ike i kekahi kahuna lapaau, nana e hoola ae 1 keia wahi eha kupaianaha. Nolaila, na iiele aku ]a ia e halawai pu me ka mea hale, a e kauoha koke aku i kahuna lapa au. I ka lohe ana o ka mea hale i keia i %nanao o Hokekila, ua eleu koke aku la kana kauoha no ke Kahuna Mieenehama, ke kauka lapaau kaulana oia mokuaina. I ka hiki ana mai o na kahnna la, t na ua mikiala koke mai la ia ma kana'hana ; aka, i kona kilo ana, ua puana ae la ia, "B ka Naita, ua maa au sia keia oihana, aka, no kou pilikia aol«* au i ike iho nei he hiki i ka'u oihana ke lawelawe aku nou, oiai, ma ko'n hoomaopooo ana aole oe i loohia ia e'ka piiikia ku i 1 ka'uhana; aka, aia kou pilikia ma,ka manao, a oia ano mai aole loaa i na īaau hoola a me" na lawelawe ana o ka'n oihana ; aka, o ka'u oleloao ia oe. e imi , aku oe i kekahi kilokilo aana e wehewehe pono mai ia oe i ke ano o na hihio moeuhane a mau akaku paha au i ike ai; oiai, ma ko'u noonoo, o kekahi keia o na mea hookahuli ano e ae 3 bo kakon mau manao a lilo i mea mai, a o ka hopena o ka ukali mai no o ka poino a me ka pilikia maluna o ke kino a ia a£u kakou iloko o ka make. Nolaila, e ka Naita opio, e imi koke oe a loaa ona kanaka i ike pono i tlk loina e pili ana i ka wehewehe ouli ,a hihio aoo e, O keia ka'u laau hoola no kou onawaliwali, e.ka Naita." I ka hala ana'ku ona kahuna la, ua hookukn mai. la na 'manao iloko ona, oiai, ua niele iho «la ia. iaia iho, "Ua ike anei hoi au i ke alanui e hiki aku ai i Mauna Meaina ? A pehea la; tie mau ano pahele wale oo anei keia, a mau alalai wale no- anei e aW?akea mai ana ia'u i ko'u hiki ana aka ma ka puu oioina o ka Moiwa'hiae Milolika ? Ea, owai la ka olohe nana e hoike mai ia'u i keia mea. Auwe l M.& o maeele Ipa mai neLkeia eha ano e floko o'al Aka, ha hoike ia mai nei ia'u ke alanui e loaa ai ke ola. Pela io anei ? Na keia mau ninau ano pohihihii hoonaaeue ino loa mai i kona noonoo, a oolea loa ae la ka eha iloko ona laia i hookuu iho ai e hoolnolu iki, lohe ae la ia'i ke aoaoa o kana wahi ilio, oia o.Aipuupuu, a iaia i heleakuai a kn ma ka puka,. aia hoi ike aku la ia i be Kilo Selima, a he mea kahah'a loa ia na kona naau. Ia wa pa aku la kana kahea -'e kipa ke kauaka e komo maloko," ia manawa no hoi komo mai 1« aa kilo la me na nanaina hoihoi a mohala maik&i. (Jole i piu.)