Ko Hawaii Pae Aina, Volume III, Number 35, 28 August 1880 — HE MOOLELO NO NAPOLIONA BONEPATE! KA OLALI O NA LA O FARANI! A o ka mea hoi i kapaia KA LIONA O KA ULULAAU! A ME KA WELI O KE KAHUA KAUA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO NAPOLIONA BONEPATE!

KA OLALI O NA LA O FARANI! A o ka mea hoi i kapaia KA LIONA O KA ULULAAU! A ME KA WELI O KE KAHUA KAUA.

MOKUNA Y.—HELU 28. UaAILOLOAIA ITA AtTBETUKIA. iho o ka hooponopooo *| • o Napoliona i aupuni okoa o me na puali i kukuluia nia na wahi a pau, no ka malama ana i ba maluhia. Ua huli 'nou ae la kona noonoo no ka uhai paa ana aku. i na Auseturia. Aka 3 i keia wa, ua pniwa loa na Hoa o ka Aha Kuhikuhi ma Parisa, no ka maoa a nje ke kaulana kamahao i lo®a ** i keia wa. Oiai, iloko o hookahi malama pokole wale no, oa hoopihaj&. o Europa me ke kaulana o kona inoa.. Nolaila, ua imi iho la lakou i na tnea.e hiki' ai ke hookuemi hope aku iaia mailoko aku o kana inau huakai lanakila. Aka, aole nae e hiki; oiai, ua kakia iho U kuiuao a ke akamai, a onipaa ke aloha iloko o na puuwai o kona mau iho la na īioa o >n Knhi *uhi, ia K.alemana, kekahi o na kenerala k»hikoJkaulana, ma ke kulana kokua

Alikikaua; 110 ka ūhai ana aku i na Ausetnria tne Uekahi hapa o ka puali ; a i' maki nku boi o Napolinnii me kekahi hapa o k& puali iloko o na okaaa aiaa o ka Pope. Nnlaila, ma ka niaheleia ana o ka puali e lik« me lieia ko uno, ua niaopopo ia Nivpolioiiiv, he unhee a me ke pīo JLca ho- , ptma o, ka piuili o Italia. No keia kuinii, na hoihoi aku la o Nupolioiia i kotia palapala hookohu ulii, me ka olelo tum, "uu oi aku ke keueru,la hopu hookalii, mamua o Mua mea inaikai. 0 kaun e like ine na aupuni, aia waie no ku lanakila malalo o ke akamai a me ka eleu o ka hookele ana." Na keia raau olelo hohonu a Napolioim i honui hou ae i ka noonoo o ka Ahn Kuhikuhi, a hooia iho la he io a mn ka wiuwai kana mau oleLi. Oini ua ikuika loa ke aloha o ka Alihikaua Nui iloko o na puuwai o ka puali o Italin, nolaila, aolo e hiki i na Hoa o ka Aha Kuhikiihi ke hoololi ao iaia luai kona knlana niuu; u hoihoi hou iu mai la no iaia ka mana holookoa o ka puali. Maloko o ka letn ana i kakau aku ai i ka Ahu Kuhikuhi ma keia manawa, ua hoike aku oia i ka ikaika a me ke oolea 0 kana mau olelo a me kona mau nianf.o; a penei ua palapala la: —"E ua Hoa o ka Aha Kuhikuhi, Me he mea la, uia oukou iloko o ke kulana kiekie o ka naauao ole, iua ka niahelo lua ana i kiv puali o lta!i>»; aole no hoi i emi iho ko oukou hupo ma ka hoonoho <vna ao i elua ketierala ano e ma ko luuii mnu poo. 0 ka huakai no na okana aina o ka Pope, he wahi mea uuku loa ia, a ua hiki pono hui ia ke hookeleia malalo o na mahele e maki ana me he inau anuu alapii iu, (eeheleon) i imikaukau i na wa a pau e huli ae a halawai aku me na Ausetnria. I kumu lwi e loaa ai ka lanakila, e poao e lilo ke aiakai aua o ua pnali a elua malalo o hookahi keuerala. Oiai, na hookele hookahi mai au i ka puali, me ke kuka pu ole aku tne kekahi. Me he uiea la, he okoa loa ka hopena e loaa mai ana, ina wau i ae i ko'u mau manao e hui pu me ko hai. lna oukou e waiho unai ana i na keakea o na ano a pau imua o'u; ina boi iiuna wale no o ua elele o ke aupuni au e ninau aku ai no ka'u wahi e hele ai rne ka puali; ina ua hoouiana ia mai lakou e hoololi i ka'u mau hoonee kaua, a me ka'u mau hoolala, alaila, mai manao hou e loaa ana ka lanakila i ka puali o Italia. Ka puali na na e hookau nei i ka weli ma ke kukulu hikina, a "kulana e wale niai nei no Enelani i ke kuau o ka hoe." Ina oukou e hoonawaliwali i ko oukou ikaika ma ka mahele ana i ko oukou mau paali; ina oukou e hoonioni i na manao lokahi o ka oihana koa ma Italiaj ke olelo ae nei au me ka ehaeha, e nalo aku auanei na wa maikai loa i ikeia o ka iaawi ana aku i na k»inawai maluna o ia anemoku nani o keaonei. Iloko o keia wa kupilikii o ka Kipubalika; he uiea hiki ole ia oukou ke hoole ae, aole i loaa ia oukou he kenerala i hilinai nialuna o ka oukou mau hana. Ina aole au i hilinai maluna o oukon, aole au e lioahewa i keia hana a.oukou. He oiaio, aole hookahi halau i ao ia ai na kenerala ma keia mea o ke kaua. Malia paha, ua oi aku ko Kelemamn akamai, a ua hiki paha iaia ke hooi aku i kona mau lanakila mamua o ka'u. ina maua e noho pu ana, aole auanei e holomua na hana, aka, he ino a ine l<a hakaka ka hua e loaa mai ana. Nolaila, o ka'oukou olelo hooholo e pili ana no keia leta, ua oi aku ia mamua o na koa he 15,000 a ke aupuni o Auseturia i hoouna aku ai ia Beaulieu." Ma ka la 22 o Mei, haalele iho la o ■Napoliona ia Milana to ka uhai am 1 na Auscturia. Oiai hoi o Beaulieu i auhee aku ai no na mauna o Kailola, ua hoonoho ae la oia he 15,000 koa maloko o ka pakaua >ikaika loa o Manetua, eo ka hpopaa ana aku i ka nee ana mai a na puali o ka Olali. TJa maopopo iaia, aola e hiki ia NapolioHa ke hahai aku mahope ona, rae ha haalele iho i keia pakaua ikaika iloko o ka mana o kona mau enemi n)abope oua. Iloko o keia wa, e hoala ana o Aueeturia i mau.koa kokua ikaika loa; nolaila, ua lana ka manao o ke lienera]a (Beaulieu) i hoauheeia, e hoi hou mai anaoiamena heluna nui hewahewa o na koa hou a hookauliilii aku i kona mau enema, Aole i kala aku o Napoliona mawaho o na palena o Milana, ua ala ae la kekahi hauuaele mawaena o na kanaka a ene na koa Furani i hoonoho ia aku in&laila no ka malama ana i na maluhia. Oiai, ua paila launa 010 ka inaiua iloko o na kaoaka, malalo o na manao [iaipai a na kahunapule; iue ka olelo ae; aia o Auseturiame kekahi puali ikaika ke nee ae la maluna o ko lakou mau eūemi; a aia -hoi-ua.kaoaka o Mia-holookoa k e lewe ; la i na mea kaua ra a ko lakou'ioau lima; a aia hoi o Eaelani me kona mau

aniuoku, ke hoopae la i nn koa ho luUa lehu ma «a kapukai o S fl diiiia; a B'ia hoi ke Aluia a rae kona ninu iim-la, ke nanu nuu la mai na ipuka mui o ka lani ine ku hauoli, 110 ka wiwo ole o Kana maii knuwa oiaio i ke-Wpaku ana aku i na eneiui o ku hoomana oiaio, mai ka ili aku o I;il honua; a ua sila ia boi ka ho peua o Napoliona a me kona mau puali. Nolaila, hookani ia ao La na bele/ka hoailoim hoi no na knnaka e hopu.ai i ka lakou inan meu knua.' Iloko hoi o ka la hookahi, . ua ala nmi la he 30,000 o tni luumka, a hopu iho la i na uiea kuua. Noluila, hoomaopopo iho la o Nnpolioua he weliweli ku hopena o Uoia hana, a uia wale no iloko o ke koko e loaa ai ka maluhia. Nolaila, aole e hiki iaia ke hookaulua iho uo kekahi hora. Aka, lawe ao 1« oia ine ia, he 1200 koa me eono pukuniahi, a liuli hou mai la ihope. īaia nae e hole nei mo kn awiwi lauuu 010 me koua mau koi>; ua halawui mai la mo ia he 800 o nu koa kipi e hoomoana aua maloko o na auwaha eli, ma kalii kulanakauliale uuku o Baimsako. Ma keia wahi, ua noi aku la o Napoliona i ua koa kipi e waiho iho i ka lakou mau mea kaua ilalo, a pela lakou e pakele ai i ka make. Aka, hoole tuai la nae kkou i keia leo. Nolaila, huli koke oe la o Napoliona i kona mau koa, a hoouna aku la ia lakou imua. Huli koke ae la na laina koa i maa ma ka lakou oihaua me ka eleu, a okioki aku U inakoa Italia kipi, me he mea la he poe kna wahie; a "ahualnla iho la na hoa'loha i ke oi,e o Waiolama." Auhee aku la hoinawahiue me na keiki ma na wahi a pau, e lawe ana i ka nuhou weliweli ma o a maanei. A ho-a ia aku la ke kaona i ke ahi, toe ka pii pono anu 0 kona ula eaaena iluna o ka lewa, e hoiko aku una i ko ltalia a pau; he mea hewa loa ka hoao aua e hoeha aku i ka uianao o ka Olali opio. Mahope iho o ka pau ana o na kou umloko o ka auwaha ī ka make; ua uee hou aku la o Nupolioua a me kona uiau kon imua me ka eleu; oiai ka lakou muu mea k'aua e kiheahea ana no tne ke ko • ko o na koa kipi, a ku ana imua o na puka o ke kulaaakauhule o Pa^iu. Ua lilo iho keia kulanakauhale i kahua hoomoana uo na kipi; nona un kanakaka he 3000. Ua haulele iho o IS[apolioDa maloko o keia kulanakauhale, ho 300 koa kiai, no ka malama ana i ka maluhia. Aka, ua lawe ae nae na koa kipi malalo o ko lakon mana, no lakou ka huina i hiki aku 1 ka 8000; me ke kokuaia hoi e na kaiho la no ke pale ana aku ia Napolioua a hiki i ka hopena. Ko keia kumu. hoouna aku la o Napoliona i ka Abibihopa o Milana me ka hae kapae kaua. a e hoopakeleia hoi na mea a P an e waiho maiaiia i ka iakou mau mea kaua malalo o ia hae. "Malia, o ka haawina weliweli ma Baaasako," wnhi ana, "ka mw nana e hookaakeia ae i ko oukou mau maka. 0 koua hopeua, ka hopena o na kaona a l»ij e hoopaakiki ana e hoala i k& hau"E Uke uie ka loihi o ke ku ana o na paia o Pavia," wahi a na koa kipi i pane maiai, "aole loa makou e haawi pio." Aka, ua kukai aku £a nae o Napoliona ma ka waha o kana inau pukuniahi, a uei nakolokolo aku la ko lakou mau leo, a hihio ae la na poka iloko o na hale, a hoio aku Ia kona mau koa iiuua a wawani aku la i na puka tne na koilipi. A oee aku la iuiua tnt; he waikaha la iloko o ke kulunakauhale. Ua kue tn:ii la no hoi na kanaka me ka wiwo ole, maiiuna mai o n& ipuka aniani a me ka-1 upoku o na hale. e lu ana i na enemi ahai lono ole iwaena o ka laina o na koa Farani. Aka, ua lanakila ae la nae na koa o Farani, a uhailoloa aku la i na kanaka e anhee la ma na kula palahalaha o Italia, a oki pu ia iho la me fee aloha ole. A huawiia ae la kona-mau luna e Uipoka i ßj o ko lakou kulanakauhale hoi, imua o ka mana o na koa Fa"o ke kauoha," wahi a Napoliona, "no ka hoolilo ana. aku i ke knlanakauhale i puu lehu, ua aneane e haalule mai i ko'u mau lehelehe. Aka, ike e ia aku Ia nae na koa o ke kakela e holo mai ana me ka awiwi, a puili ae la i ua liuia okolakou mau hoa'loha. Uwheapakahi ia sku ko lakou mau inoa, a ikeia iho la, aolo hookahi o lakou i nalowale aku. Noiaila, e na kanaka, i na i hookaheia ke koko o kekāhi kanaka Farani; alaila, o ko'u oianaopaa, o ke kukulu iho i kia pohuku me na huaolelo i kahakahaia penei:—"Maanei i ku iho ai ke kulanakauhale o Pavia 1" I ka wa a Napoliona i aui ae ai, a nana aku la maluna o na koa o ke kakēla mo na maka iua'ma, a pane aku la imua o lakou i keia mau mamalaolelo: ■ " E Da koa hohe wale! Aole oukou i ko-

nu> ma ua koenu o ho'u pmiwn; oiai nu i waiho iho ai i ke kulanakuuhalo iloko o lea poho o ko oiikou iuau limu, ua munuojiiiaau o oukou 110 ua lu;h'umu hoopiui o ko'u nnui piiali a nee hi imua; aka, aole uae pela. Oiai, ua hnawi pio ftku oukou i ke kulana a'u i manao ai no ka nmhihia o ka puali īloko o ba lima o na kipi, me ka hoao ok e pale aku a hiki i ka hopena, i kupono ai ka iuou ihiihi o ka wiwo ole uialuua o oukou, a inau hoi -ke ala a ine ka hie o ko oukou aupimi imua o ko ke ao a |jau" Kauoha ia aku la ko lakou kapena, a lawe loa ia aku la oia iuiua o ku Aha llookolokolo Koa, a kaulia ia aku la maluna ona ka hopai, e inake. Nolaila, ua ki[ioka ia iho la ia. Na Ueia haawiua weliweli i hoopepe aku ina manao kipi iloko o na kanaka n puni o Lomahaki. Pela wale iho la no e pakole ai ko Napoliona inan punli, nia ka hoo;u)poia ana o na manao o ka poe ana i haalelo iho ai niuhopo ona. Oiai oia e uhai ana i ua Ausoturia iiolīo o na nianna o Kailola. (Aole i pati.)