Ko Hawaii Pae Aina, Volume IV, Number 13, 26 March 1881 — HE MOOLELO KAAO NO ROSELANI! Ka Hiwahiwa o ke Koa! ME KA NANI LUA OLE O AINAHAU! A O KA OLALI HOI O NA POAIANU. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROSELANI!

Ka Hiwahiwa o ke Koa! ME KA NANI LUA OLE O AINAHAU! A O KA OLALI HOI O NA POAIANU.

[l nnhiia o ka Peni iiiannwah'a a Miehaol Uahalo, t\o ka lliwahiwa a ka Lahui. ] MAILELK I. Hki.i) ia. KINIKULA a mo kona lio 1010 i koino jioo aku ai ikiko o koao oj>niv, ua loh' jiololoi «ku'la laua no ko aupuni 0 Ainahau, ho oha la o ko laua lelo ana 1 l'a lowa, ā i kā lima o ka la, ike aku la o Kinikula e uln paa pu ia ana na kuahiwi e ka uwahi, mo he uwahi la o kekahi luaij)olo nui, ia manawa, ninau iho la oia i ke kookoo mana a L-uia aiknne. Heaha keia uwahi nui e uhi jiaa nei i ka aiim ? Pane raai la na mea kino ike ole ia, oia hoi ka inana o ke kookoo, O keia uwahi, he uwahi no na pukuniahi, lie kaua weliweli mawaena o ke kupua o na ululaau a ine ke kaikamahine alii o Ainahau, he nui na kino makeamona hooieahe koko nui ma ka aina i keia nianawa, ua hala ae nei he mau pule o ke kaua ana, a ma ka nana aku, ua ikaika loa ko kupua o n» ululaau. No keia hoike a ke kookoo mana, ninau hou iho la oia, E lanakila ana no aooi au maluna o kela kupua? Aole oe 6 lanakila, no ka mea, he oi loa aku koua ikaikaimua o ko na kupua 0 ka honua oei, koe wale no nae, i na e puka mai ka hua mai ko olua pnhaka mai, alaila, oia hookahi wale tio ka inea 1 haawiia mai ka mana a me ka ikaika e na mana lani, e pulumi i na kupua a jmu o ka honua a me ka lewa, a malalo aku jiaha o ke kuniu o ka honua, he koa hoi kona i loaa ole i kekani mea tna keia ao, oia wale no ka makou e hoike aku ia oe e ko niakou haku. No keia pane a ua tnea kino i ike ole ia, ike iho la o Kinikuk ua hiki ole iaia ke komo kino alui iloko o Ainahau, aka; uole nae i emi leona manao e hele e kaua me ke kupua o na ululaaii. Ia manawa, ui ae la oia a ninau iho la i kona lio lele, £ leuu Lahe aloha e, ua lawe hele oe ia'u ma na tvahi a pau me ke aho nui, ua ike au i kau uiau hana maikai, aohe a'u mea hoahewa aku ai ia oe, i ka lewa kaua i kaahelo ai he mauawa loihi, ua poai hoi kaua i na auj)iini a pan, aohe nae hoi lie niea nana i alai ko kaua alahele, aka, ano qo, ia'u i nionao ai o holo aku i Ainahau e hana ai i halealii no ka kana kamalei, ke hele mai nei ka hohono o ka uwahi j)audi a ke kupua o na ululauu a [lakui i ka ihu, ua au aku nei hoi ko'u manao no ka j>ono o ko kookoo niana a ke aikune a kaua lia nele mai ko kaua jiono ilaila, ke inanao oei an e manna aku i kuu ola, nia ka mohai ana aku i kuu' kino imna o ko kuj)iia, a ke ninau 'nei au i kou inanao no keia mea, no ka mea, o oe uo ko'u hoahole ma na wahi a pau. 15 knu Lahe e hoakaka mai ia'u i ka'u mea o bam» ai. I ka lohe ana o kona lio i keia olelo kauluiu u kona haku, me ke kaumaha o kona nianao no keia pilikia, ia wa no lele i\o 1a ka Ho ihuiu a wili ae la l;onu huelo, kaui ae la kona ihu ino ka ikaika ua like ia kani ana mo na jiukuniahi he hookahi tausani i kiia i ka wa hookahi, a (lano inai la, B kuu haku mukamae, aoho a'u mea nui e haawi aku ai ia oe ano. no ka mea, ua loihi kau hoounanna ana ia'u ina na wahi a pau, nka, uo koia

pilikin au o inaluui nei, nulailu, ke uoi iH-i au ia 00, o pai ae nm kuu popeiao akau, lamanawa pai ao la o Kinikula m» ka pepeiao nluui o komi lio, oili n,ai la ho pahikana gnla, ma kona kunm ho olna inau niiui (l.iimana o hoopuni ana, a 'uawaenu oia mau umii, o kuu una koia mau huaololo, 0 ki-ia pahikaua mnnn, ko alakai o fe« kauaka koa, o ka uiuii holu akahi, oia ka hoailona no ka nui o ka ikaika ina e kuomiia iho ka umii, na ia umii e hoike inai ka aoao o lanakila ana i na \va a pau o paio ai. Oka umii holu alua, oia ; ka hoailoua uo ka maluhia. ina kaomiia j iho ia umii, alaila, e hoikoia niai ke ano o ka noho ana oke auj)uuL Oia īho la ke ano o keia ()ahikaua mana. Maliope iiio o ko Kinikiila_ hoomnnpoJ po pouo ana i na kuhiknhi no keia pahikaua maua, ike iho la oia, ua hiki no iaia ke hele o paio me koia kupna, kia pololoi aku la oia i kona lio a malona o kalii e huoili in ana o ke kaua niawaena o ua pualikaua, uana iho la oia, ua helu na kino make o na aoao a oloa a like jiu mo na iliili jiohaku i hoonohouoho ia a pili pu, o lali ana ke kol o o īui aoiio a ehui. llooilm iho la o Kinikula i kona lio a kupono i kaiii a ko kupua e hoomuana aihi ma. ko kahna kaua, ike tnai la ke kupua i keia kanaka inahhini e ku aku uua maluna o kona lio, ninau mai la oia ia Kinikula. Owai oe, a heuha kau e keia mahaoī nui ? Pane aku la o Kioikula me ka leo o ke kanaka koa. Owau o Kinikula, ke koa wiwo ole o na Hulana o Sekotia, ua hele mai nei au eao aku ia oe, he mea hilahila loa mawaena o ke kulana o ka jioe i helnia ma na j)ajia o ka poe ikaika e like me oe kou ae ana aku e kaua me ke kaikamahine alii o Ainahau, aolo o ka wa'hine ka hoa paio o ke kanaka koa, he makehewa wale no ka hooili ana 0 k e kaua me ia, he kane a he kane, alaila kohu ka j>aio ana. 1 ka lohe ana o J<e kupua i keia mau olelo ku i ke kaena a tue ka hoonaukiuki a Kinikula, ku ao la oia jluoa a pane mai la, Akalii wale no hoi kanaka nana i kamailio mai ia'u i kena mau olelo, me be mea la o oe ka moa mana, maluna o'u, ua nui na kaua a'u i hoouka ai a owai la oe e hoolohe aku ai au i kan olelo. he mulihini kou mau helehelena ia'n, a ke olelo nei au ia oe e hookaawale koke ia oe iho niai ko'u alo aku, o kauoha koHe aku au i ko'u pualikoa e hoohuli ae i ka lakou mau pu a me ka oi o ka lakou mau palii maluna ou i moepuu no ke kaiknmahini alii o Ainahau nei. Oiu ko'u ī.iakemakn, wahi a Kinikula, he kanaka au i hanau ia iwaena o na kahua kaua, lie tnea paani ka oi o na pahi a me ka uwahi o ka pauda. na'u, a ke hai aku nei au ia oe, e waiho i kau hakaka ana me ke kaikamaliine alii, o kuu kino hookalu' a rue kuu lio kou hoa paio i koia manawa.

I ka lohe ana o ko kupua i keia mai olelo akena a Kinikula, ua hoopiha loa ia kona j)uuwai e ka nkiuki kauoha koke ue ia ke kujuia i kona man pualikoa e hoopiiia i na pu a lakou, Tiu na j)oka pahu, a e makaukan e kaua nif Kinikula. Lawe ae la o Kinikula iaia iho a nie kona lio maluna o kekahi jiuu, uuuhi at la oia i ka pahikaua gula a j>aa ma kona lima, ia wa no oaka mai la na pu a ki kuj)ua, lele hihio ae la mi j>oka pahu ma 0 a maanei o laua. No ko Kinikula inamao lo.i maWHa o ka pnii, aole hiki iaia ke hookokoke niai, oiui nn elele o ka make a ke kupua e hiolo ana ina na aoao o laua nei, kaomi iho la o Kinikula i ka umii helu eliahi o ka ])ahikaua gula. Ia manawa pane mai la he mau leo kino ole, Ua oi pakolu aku ka ikaika o ktj knpna o na uluhiau i keia manawa i kou, aka, ua emi ka ikaika o koua inaii puali imua o ko- kaikamahine alii o Ainahan. Hooiuaopoj)o iho la o Kinikula, aolo ia e lanakila ana iiialuiia o ke kupua, ia manawa, noko liala ole mai la ke kupua 1 ke kuupau ana i ka laki/i mau inea

uiuko, a lelo ao lii hoi o Kiuikulu iv>e' koua Laho ilunn o ka lowa, iloleo o ka pouli oka uwahi o \ihi paa pn ana i ] ke kaluia kaua 1110 kti iko oleiu, ua hooinau mii Ijv uo ko kinum i ka hoouka aua i Uo kaua nialumv o ka }>uu mo k« nianno m 110 o Kiuikula ihma o ka puu, u i ku pau aua o ka lakou niau nioa kaua, a nolo i Ua pok;v a nio ka jv,\inla' hooki uo la ke kupua i ko ki «ua i Dft pu. J ka mao ana ae o ka uwahi, i nana aku ka liana, uole o Kinikulaa mo kona lio mahiiia o ka puu, ua ahai e ka puuuhi i ka lesva. Unuhi hou ae la o Kinikula i kana paliikaua a kaomi hou iho la i ka innii helu ekahi, a j>ane mai la na mea kino ole, Ua emi ka ikaika o k<? kupua e kue nei ia oe, ua oi aku la ko l'akou ikaika imuv\ o vv,\ pualikoa o ke kaikamahine alii. Maopoiio iho la iaia, ua kokoke mai ka wa e pio ai ke kupua iaia, hooiho malie ihu la oia i kona lio uiai ka lewa iho a ku ana inma o ke kupua. la manawa ike hou mai la no kft kupua iaia e ku aku ana, punia hou ao la oia i ka ukiuki, nhi ae la ua aakoko o koua huhu laalnna o kona mau papaliua makue, pii ae la ka ena o kona iuaina ma kona mau maka poopoo, lele mai la oia kona niau lima weliwul; o hopu inai iaia u«i, i» wa lele ae la o Lvitiikula i ka lewa. No keia ike ana o ke kupua ua kiekie 0 Kinikula, uoulii ae la oia i kooa kino manu ma kona foli, a hoouna aku la iluna me kona nuku oioi, i ka lele ana o keia kino manu o ke faipua e hakaka me Kinikula, unuhi ae Ia oia i ke kookoo maua a wili ae la i ke ki helu 3, kauoha ae 1 ua tnea kino ike» ole īa elela aku nialuna o ke kino niaaa o ke kupua. Ia lele aoa aku o na mea kino ike ole ia nialuna o ke kino manu, uhi ae la kona inau eheu a kiko iho la kona nuku oioi ia lukou a puehu liilii aku la na mea kino ike ole ia i ka lewa a haule aku la i ka honua, a lilo ae la i mau puu pohaku nui. I nana hou raai ka hana o Kinikula e lele akn ana no ke kino manu o ke kupun, unuhi hou ae la o Kinikula i ke kookoo mana a wili ae la i ,';e ki helu 2 kauoha hoa ae la oia no ka manawa elna i na mea kino ike ole ia, e hakaka me ka manu a e ki akn i kona nuku; hoomaka roai la lakou he lehulehu wale, e lele malnna o ka mann. I ko lakou hoomaka ana mai e lele maluna o ka niann, ala mai la na hulu o k» puapua o ka manu, a loaa aku la na mea kino ike ole ia o ke kookoo maua, hehi iho 'ia na wawae o ka mann ia lakou, kiko iho la kona aukii oioi a hoopuehu aku la ia lakou i fca lewa,! ka haule ana aku i ka honua, he man knniu laau nui lakou.

1 nana hou niai ka liana o Kinikula, e lele aku ana no ua mnnn nei, manao ae la o Kinikula, aohe pono i koe, hookahi wale no ana noonoo ia wa, o ke ao ūo i ke koa, ao i ka holo. (Jn?e i pau.)