Ko Hawaii Pae Aina, Volume IV, Number 30, 23 July 1881 — KA PELE AI HONUA. [ARTICLE]

KA PELE AI HONUA.

Hilo, Poaha, lulai 14—Hora 10 a. m. I kuu nupopa aloba.—Ē haohao ana j>aha oo ko ike iho maloko o kei» leta, oia au nia ke kalma o ka waliine hookulakuj)ua o ka laa, e iho nei i ka »i auij\aina i Waiakoa, a mit kahi he milu a oi nuv ka hema aku o Halai, a uiulalo hoi o na inalumalu o nt\ ]iko waokele o lia aina ua kanlāna nei, e kakau nei i keia episeto!e nau e hali aku i na kini makamaka o kaua e hoike ai i ka uuhou kamahao i hookokokoia mm ma ke kulauakauhale uliuli mini o Llilo nei. E hoomanaoia e na mea a pau e heluhelu ana i ka moolelo o keia pele nui o 1880, 1881, ua hooinaka ka poha ana o ka pele ma ka lioia 8 ahiahi o ka Poalima, Novemaba 5, 1880, ma kahi he eono pnha mile ina ka akau ak'J o ka lua ahi pele nui o Mokuaweoweo maluna o ka piko o Maunaloa, a kahe aku la ina ke kula palahalnha kiekie mawaeua o na mauna nui kiekie elua o Hawaii, e iho ana ma Halealoha, he wnhi kaliua hanai holoholona ia no Hikikoki ma, a he 20 paha a oi niile mai Hilo kaona aku. Ua hoomau niai ka iho anu o ka pele mai ia manawa niai a liiki i keia la a'u i ikemaka ibo nei, ua piha ka ewalu malama 0 kona nee malie ana, a ua kokoke loa inai hoi ia mauka o Hilo nei. O Kukuau no kahi i kokoke loa aku i ka pele, me he mea la, ua oi iki no inaluna o ka eiua mile ka mamao, aka o ke kahe ana a ka pele ma keia tuana a ka pele e iho oei, iho Ino uo ia i kai o Waiakea, a me he mea la, ina e ano loli ae kona ihu e kahe hou aku ai i keia mau lf k iho, a īho pololei i kai, he mea maopopo, o Kukuau kahi e hiki mua ai. Aia ma Kaumaua kekahi liale no Keoni 11010 a me kona ohana nui, ua pau i ka pele i na la maniua aku o ko makou hiki ana mai. Ua lohe mai<\u," ua noho no keia ohana ma kela hale a hiki i ke kokoke loa ana o ka pele, me ka hana anu i na hana hoomanamaua o ke au pouliuli, aka, aohe i hooloheia mai. Nolaila, ua ku ae la lakou a holo aku la 1 pakele. Ua lohe mai no hoi au, ua ikeia kekohi mau iuea h'oomanamana ma kekahi mau pa hale o Hilo oei, ma ke kau ana i na lepa ulaula i onouia iloko o ka lepo mamuli o ka puni wale i na wanana naaupo a ka poe e olelo ana. ina e iho mai ka pele, aole e holopapa aku maluna o na wahi i ku poai ia e leeia mau lepa ulaula. Pau ole no hoi ka noho hoomananiana ana o kekahi poe o kakou. Ahea la lakou e hoole loa ai i na hoopunipuni a hoomauauiana o ka wa kahiko. E hooki e ka naaupo. Ke ku nei no ke kaona o Hilo me kona nani uliuli, aka na hoopihoihoiia no na manao o kekahi poe uuku loa a h»ve aku Ia i ko lakou man ukana ma kekahi wahi e ae o Hilo nei; o ka hapa nni nae, ke noho nei nomakolakou mau home nie ke kali i ka hopena o na hana a pele. . Ke makaikai nui ia nei o Hilo no keia pele ai honua, a ke moe mau nei na kaoo makaikai i ka pele i kela a me keia la. Ua hiki ke pii wawae a hoaumoe palia, a ina makeuiake malnna o kalio', e loaa no m\ lio hoolimaliina mai ka $1.50 a hiki i ka $3 no ka pii ana a lioi mai. I ke ao, aole e ike maopopoia ka wena o ke ahi pole, o ka punohu uwahi wale no ke ikeia e moe lalani ana. -Aka ina i ka po, e ike malaelae ia na wena o na kaj>ni\hi pele. Hs mea pouo i ka mea ike ole i ka pele ke hele e niakaikai i keia mea kupanaha i hookokokeia nmi a kokoke loa i kahi e lilo nui ole ai. Ua hiki ke ikeia keia mea hnu we na ]Ji o uukn loa e like mo keia: $4 uku moku; 50 keneta uku waapa o Hilo; $1 no ka ai ana, ahe ole kalii e moe ai, oiai he loan wale no ia i na kanaka Hawaii me ka lilo ole, n huli hoi hou no Maui, Oahu ame Molokni. Ulūmaialii.