Ko Hawaii Pae Aina, Volume V, Number 35, 2 September 1882 — He Nanea Kamahao Lua Ole NO KA MOI ATA O ENELANI. a me kona mau Naita Hopo ole he Umikumamalua. KE ALII NAITA PUUWAI AHI O ALEBIONA [ARTICLE]

He Nanea Kamahao Lua Ole NO KA MOI ATA O ENELANI. a me kona mau Naita Hopo ole he Umikumamalua.

KE ALII NAITA PUUWAI AHI O ALEBIONA

BU.mu MOKUNA XIX. Owai o Akeloiia ? —a\";i povo iu- h\>iluukumiunuluii—Kn po leu o llulolii- Poipu nu Powii -Ku iiookaiie koko weliwoK- -Eleu nn Nnilu he «mikumnmalua —-Aolio. lua o Akelona—O kn oi uo nw A(u—Aln ko-JK)-n-iaake—iioli ola ia o Alielonu. (Jivai la o .'lkeionu?" He uinuu Juipono loa koia o pono ai i ka moa kakau ko hooliwai ak\i i kouu mau lilii ;> >iau a ikeake au nui me ke uu iki. Ke paliaoliao mai uei palia ku liapa uui o oukon e na lion no keia kinwkn ui opio nonu kn inou e liooJuuilu|u nei ikooukou manao ileein wn, oiu lioi o Akelona. E īaa mnkiuuukii, o Alieionu he liuiki alii opio oia no kekalii mokuiiina ma ka liolna o kō anpun i o Alelnona, a oiu no lioi ka hooilina uo ko leialii o na aupuiii la. Ain malalo o ku nolio «lii anu u kona uiß,kuak;mo oia o Pawina, ha mau Unv *tmi kon ikaika loa, i niukuukau uo l;o luihua kaua i kela a me keia iekona. A oAkelona oiaiw ko lakou alakai a kuliileulii 110 ke kauu, a lie kailaka opio oia i pilia i na luiawiun pookelu o lm ike, ka naauao u me ka mabnikau no ko kalai aupuni a me ke kaua, A aia lioi ma kokalii i> nu kuuhiivi o koia mokuaiuu e nolio ana he iwakalua kumamaha mau powa i kaulona loa no ko lakou ikaika, a iui kupaia koia poe " na lioalianan Eleele. 0 ke kumit i kapaia ai keia poe u ua "Hoahanau Eleole, - ' no ka men, e aaliu īnau ana lakou i na aaliu eleele i nn wa apau, a he niau uhi makn eleelo ko lakou i na wa a pau. O keia poe powa aia iio lakou u pau malalo o na iiui malu ana me Akelona, a ua lilo oia i alii no lukou, u o luknu hoi i mau kauwa uaiia. Nolaiia, ke ike nei kakou Iu» JveiJii alii o Akelona e noho nua ina ke uuo he hooilina Moi jio keia )iiokuainri ma ka hema o Alebiona, t< oiu ka aliliikaua nni o na pualikaua h pau o ke aupuni a he alii hoi no na Powa he iwakaluakumamaha . i kapaia nn "'Houliuuan Ueele." A i ka hooiuuopupo aim, lie kuhma ikaika a oolea ko Akelona i aa ai e paio me kn mea aiia i hoolilo aku ai he enemi nona; a i ka va hoi e hnile pio mai ai ka pahi kupanaha a ka iloi Ata iloko o kona lima, he nieo akaka lon na komo liolooleoa mni la o Alehionn a iloko o kona wuu lima, a oiai oia e luakaha ana ma ke alo alii o Ata, e kapalili mau ana kona p>uuTvai nie Jca lioihoi no kona ike ana iho, lie hora wale no. koe a lilo oia i Moi no Alelūoua holookoa. Nolaila, e nu makamaka, niuauei e hoalu iki iho kakou e na makamuka, a 0 huli ae kakou a nana nku i nn powa he i-wakaluakninamaha e noho anu mu ko lakou home kuahiwi ma ka mokniaina o Dumelata. (o keia ka inoa o ka mokuaina o Akelona) Ia kakou e na makainuku e haulelo īho ai i na iyalii au-kanaka o ka mokuaina o Divmeiata a komo aku kakou i na hihipea o na waolaau, kokolo nku hoi a kau iluna o kekahi puu kiekie nona ke kiekiena e kiei ana ma o aku o kekahi mau aina papu elua e kahelahela ana ko laua waiho nna ;t kqpie iloko lilo o na pae lnaunu. Aia ma kekahi o keia inau aina papu a i nka lilo hoi o ka aina e pili ona xna ke kukulu akau o ka pae īnauna, r ku ana he hale kakela kahiko me he lu he hapalua keneku-ia kn loihi o kona !nau makahiki o ke ku Aia maloko o kekahi o na keenn o keia hale kakela e nonolio ann he iwakaluakumakolu mau kanaka nunm me na aahu kaua eleele, ma ko lakou mau laau ihe, mu ko lakou mau puhaka na pahikaua, o na koi knua hoi nu lei ia ae ma ko lakou mau hokua. E nonoho ana lakou me nu w.i'ka hoihoi a e kamakanmilio ana lakou uo kokahi niea ano nui. Ia lakou e luana anu, komo ona iukahi kanaka i like loa kona aahu ko lakou. A iaia i koiaoaka ai, Ua kuku liko mai la na kanaka he iwaknlnakumama-

kōlu iluna* a' hoihoi uo la ika laleou maii ihe aaa leo lakou mau alo. In xvs, pane akn la oift ia lako\i ; • "E na lioaliauau, oia ko iiiuiolia a ko k;\kou alii opio ia'u, o haalele koleo kakou ia iiei n o lielo leoko aku 110 ka liale kakela o Kauiclotu kahi ii ko kaleou ulii opio o nolio la īna ko uuo lie waliliini hnuohauo no ka Moi Atti. Ua lilo uiai iko kakou Moi ku paliikaua a ke Alii Atn, ,n polft pu no nio kaua wa-hi, A mamuli hoi o kiuiu kauoha, ua liaiin iho la au he pahikaun i liko loa me ka pahi n ua Moi Ala hi, a pela pu uo mn koiia m a-hi. l'a mnkoumko ia kakou e na lioahanmi o haluwni koke nku 1110 ko kakou Alii opio mnKaniolota, a nolaila ano kakou o hele ai," Me kekahi muu liooiokuahili oiolo oh.<, uu oili like mai la lakou mo ko lakou inun nieu kaua, a kaa :ilv.u lu maluna o ko laieou mau lio. Aolo i i\mo ko lnkou kaupo uua aku nui ka ainu luolao u komo aku lu iluko o ku uluUmu, ma ke nla o hiki ;iku ai i ka Ilalo Kakela Kamoiota. ]NCaanei kakou o liaalelo ni i uu "llouhanau Eloeio" lio iwakalualaunainnlia o hele una ny ko lakou pahu hopu nm Kameluta, a o liuli ao kakou a iiuuu aku i ko knkola o Kamalota. n mo na mea e hanaia ana maloko o koua mini ptūn i kekahi ahialii. I k«ia ahiahi, ua iko iu uku la uu ihoiho luikui lui nui o lioomalnnialanui una ia loko o kekahi keonu nui, ua aheuho lai nuilie mni la mi elieu kupaoa o ke kelnui, a u koiolio aku la nialoko i nn jiuka aniaui <> ua keenu lu. Ike ia aku la ua meu ho uui c boloke ae anu maloko oua kooua lu, onv ledo nie ko lakou mau aaliu nimi like onu luio like 010. u polu pu hoi me ur keoninnuiu. lwiieua n;tt- o uu keonimaiiu e ikei)i aku uiiH, iia Kuunn, na Duke;nn Ilamului o ke kahuakaua, ua _Naitn u me na 'lii koa <> kola n mo keia kulana. No kokalii manawa pokole, ua kan: ao lu ua uiea kaiii u u;i hoomaka ao lf ke umiiiia no ka hnlalmla, n nolailn : koomaopopo ao ai ka mea kakau o k: "Po )eti o Hul;i.lii. 1 Ua nui nu hua niuu nu oniniu unu, i i me na oni ann i o nia nei, e like no me , ka rula o ku hulu haole. a poia i hoo' i maoe ivalo ia ae ai no koiu mnu u-ali: ■ lalani melo: ''Maanei mai oo o iu la, A na'u oe e wili ukau aku, ka hoi ae au i ka wili hema, lione ka niniu i ko iwiliilo." L"u lioouiau ia kein lealea ana uo kekahi -wu loilii, aka, mawnlio aku o iu - " uil kakela ln, aiu n;t ilaimonie ko hoohaliui mai la me to Inkou mau maka inoino, a puuwai eleele. Aia hoi i ke komo ana aku oke antun.it leulea i na hora liilu o ka po ■ ia iva i ikeiu e.ku ui kekalii puko. auo e iwaeun o ko unuina, oiai, ua kpmo mai he iv.-akalunkumamahu mau kuuaka me rn imhll eleele a hnhau mai l n me ka lakou mau pahikuua. Aole lioi i liuliu, ua pihu koke ae 3a o loko i) ko keena me ua kino mnke he nui, auu uluaoa ae la īiu leo uwe ■ kapalili o na leele, pau ae lu m ihoilio kukui i ka pio, a lie mea maopopo, un 1 nui ka pililein ame ka poino i hauloliin ■ mai muluim o ke nnainn. nui nn le<le i lioelm iu mn keia . hunii ana, a ua iiui no lioi o lnkou i inako maoli, mnmuli kokahi o ka pa ana i na mea kana a naaoao paio, tt ' mainuli o ku makau kekahi. Iloko uue o keia poipu ;uia a keia poe lioohalua o ka po, ua ike ia ka olou 0 nn Xtūtn he umikumamalnu ma ko lukou poni puni ana ae i ko lakou alii aua like lai,ou me kekalii pn e paku ana i koknhi kumnlnnu mnknmae uiai 3ia iioloholona mai. A iloko hoi o koia hookuhe koko weliweli. o Akelona keknln i komo pu a oia pouoi 310 ka moa nana i pepehi akuamake ka 3loi Uiiana ke kane a kela leele ino o Moreg.niu. Ua aua pnhikaim pu ae l;i hoi oia me kekahi :mmt Naihi a ua pau i ka imule 1 mau pio īinna, aim like iame ka liona omo-koko e paio aua me kona enemi. Ma keia poipu ia ana 0 ke anaina lenlen a lra-liu-hui no lu n;i mukau a ka "lawain i ailna," ua ;ineane liiki ole ko hoomaopopoin pehea lakauuioka poe mma i hoala mai i koia luumaele hookahe koko. Aka. he elua walo uo mau mea i ike i keia iiaiuiaele, ka mua oi 110 kela lwle Moregam, n 0 ka luu oia no o Akelona kti mea e komo pu ln nin ka hana eloele o ka pon a. TJa loilii keia īuokomokii an;i, ti mahope iho, nu pau ao la kn piolok : aua u lioihoi hou ia nmi l n ka malnliia m,,iunaoke anainii, aka, o ka poe nolnkou aa aaliu oleele, aolekkou malaila ia m mo lie mea la. U ua ahai nku la ka pupahi i ka in o Uko'a.'' Ikeiaaku la hoi o Akelona omo-koko me na helehelena liookamani o ke kauj inti hii e helo ann iwneno o ku poe i 100Mk ina pnlapn okn oha. » mi. m, p.j e i ino ke.

A o kola miliiue puuwai iluimonio hoi e \iwe paiaumu nnn in malalo o ko aalni o lea lioolauaani no lia make ana o kima kaiio a»a i alolia ole ni i\ i kumakaia iu ai lioi e in. He nui ntv wnimulia i lu helelei ia o, ka poo e ola 110 leu poe i liala o nku, a pela hoi me ka poo e knmau ana ko aho. 0 ko Alii Ata lioi, na welonin loa ia kona imuu, n im hoohiki iho la ia iloko 0 leonu naan o uliai a holo no ia mn na moliou o ka mea a meui moa puhn uana 1 liana i keia liana mninoino loa. Ttv wn i ao ai ua 'lii la ilunn u hui ao la ia mo ka 100 haaiulu ine na wnimaka 110 o helolei iho ana nni kona ninu papaliua. ' "E na loile a nio na koouimana • Ko puili akn nei au ia oukou a pau mo kuu nnau walohia, mo kuu puuuai i haaweia nu> ko kanmalin, a nio leuu lionpo i hoopilmia mo ka manaonao. Ko iko noi au me kuu mau onolii maka i poniu ia mo ka lihnlilui, lu % hora ka koia »■ haule Loikoi nuii ai ka ku onemi man hahuu ana muluna ilio o'u oini, o ka poo no lnkou na kiuo a'u o ike uoi o waiho mai nei imnn o'u, ua kaupo mai iakou i o*u uoi mo im uumaoliuia hoihoi, a mo na kohokolio ole aim hoi e hauloliia mui nuii ka poino o liko me ia a kakou o iko nei. .V ke iko noi kakou me kn mokumokuahua, i ko kiuo īuako o ka Moi Ui'iana, a aia hoi knnn lede ke paiuma mai la nio ka waloliia— Me ka ohaelia o kuu nuan, ke hoike noi au i ka'u mnu mamah).olelo pokole a k« knuoha aku nei au ia oukou e nu lSaila o Kamelotft nei e kiai oukou i na i kino o ka poe i haule loa aku ma kelu aoao o keia ola ana, a hoilioi aku hoi i i na mukamaka o kakou i hoeha ia iuu na wahi liooluolu oka hale kakela. A o oukou hoi e na ledo palupalu a me na keeuimana hoohie, e hoi oukou uie ka maluhiu, apopo hui hou kakou no ka lioihoi mia aku i na kiiio oko kakon mau makamaka ma ka aoao mau o ko ka honua nei noho aua." 1 noi wu i nannho uleu ni uu leapuai o ka lelmlehu no ko lakuu mau wuhi iho, aka, o nu hoomanuo weliweii anu aia no lakou ke pulilei paa la i nu noonoo ana oua lede. onn hoino anu hoi 110 ka mea a mau men paha nana i hoala i keia hana hoho wale, aia ia iloko 0 na uilani manao ;uia o ka aoao oolea, me ha kuko ana e leauia lea make mainoino mnlunao kameanana keia hana. Ehi nae, he nui na manno liauli i lele mai iloko o keknlii poe, a manao wale ae la nolakou o Akelona ka meu nana 1 hoala i keia hoomainoino, a ua nui no namnka i liaka aku maluna ona nio ka inaim; n me leu lioomakxie inoiuo aka, liiki ia lakou ke hooiaio loa, no kn me;>., noho mea nana. e hooia mai ua ikeia oia e paio ana ma ka aoao kue mai i ka hnnohano « ke anaina. Ke ike nei na makamaka ma keia walii o ka kakou moolelo i ke kau ana aku o nu liauli manno maluna o Akeloiia, ahe oiaio no ia mau kolio ana, aka, owai la ka ike ia mea? Ike ao ana ae, ua luluini mai la nti hoaalolni, he nui o ka poe i liala e aku, a e lu aim lakou i na. liaawe koikoi a ko lakon mau puuwai ma ka hoohanini aua hoi iko l;tkou inau wnimakii. Iloko o leeia ivn okoa a pau, uu mii ka poe i hoomaku-e akn la ia Aleelona, a o ku Jloi -\ta no hoi kekalii i nana ulai malnnn on.i nie na niaka moino mo he mea ]a, ua hai ia mai oia e kekalu' maiiii iko kupanaha ma na huaolelo e iike me keia, "O Akelonn punwni elPole aku kela e nahu anu i ke koh)ka o ka hookaniiuii, « oia. nae lea mea muia ihooulu i keia hoomainoino." I keiu wa anu e noonoo ana i na Jinaolelo kamaluio e hoopoluluhi auo e ana iloko o leona noonoo, ia wa oiii i hoike mai :ū i kn uiln huliu o kona mauonohi maka. eiho o ke kanu ia ana o ka IJ<"'1 J< "' 1 hala e aku, ame ka pau ;oia oua hn.na oia la, ua hoi aku la o Ata me ka naau i minamina loa ia ia Akeloua, a ua huoliolo koke ihola oia i kona inainn mahma ouu. Aka, ahen Iu } n ma . nawa ? la Ata i hiki aku ai i kona keena, ua lioloholo ae la iamaoa mnanei me ka nui o kona noonoo healia kana e liana aku aii mea e maopopo loa ai o Akelona io no ka mea uana i hoolumiu a i hooulu i kela pepehi heonuihoino i ka poe i hnla. -i j/übi īion i//i u