Ko Hawaii Pae Aina, Volume VI, Number 47, 24 November 1883 — Ka La 12 o Feberuari. [ARTICLE]

Ka La 12 o Feberuari.

. Ealakaua ho Kameliai—Keoliokalole i' iiookaein. Ma ka Eb:.lc o ka la 31 o Okatoba i hala, ua hoike akea ae Ia kela aoao Iakou iho, o Kalakaua lie keiki kamehai oia, kokna pu ka Elele i keia lioolaha ana—apono pu ko kuhina nona ka noho oua ana no ka Elelo, aloha iao na maka o ka iuii loaa i ka amo mai—Mamina walo ka Nohoalii o Hawaii i ka lionaku ia i ka lopo i hilihili i ka ekaeka o ka lopo liaalele loa. Aohe kumaitaia e" aku a lia uuiu o j».u wiumvo * na ai e like me na mea i hoopuka īa , ka nupepa a kekahi kuhina i liana ai no kona liaku e liko me keio.

Pau ka pono ia oe o Hawaii, paumaole oo a ek-'"ka. Eia ka kou hopuna o loua ai ia oe ka liooliilnhila ia o ka Nohoalii i Poniia mo ka nani a mo ka hanohano e na Kainohamehai haln aku la. Auwe/ Miuamina wale. Ma koia Holu 44 o ka Elele, ua hoiko akaka ia mo ka hunahuna ole iho, ho keiki o Knlaknua i loaa .kamohai ia, a o Kauikeouli ka ka makuukano -a iua io nao hoi nuna, ho kamehai maemue iloko o ke koleo alii o ka l\Jea kiokie; aka, aole nae pela, aole loa. E liko me ka makou i hoike ai mamuu, he kameliai oia a Kapoli i ike poīio ai mo na maka iloko o ka hale paahao o P a ka Elele i kookolo ai i ka iuoa o Polokamu, a e koolilo ae la ke "ipo" ka. Ho "ipo," a ke mea oiaio no i kookui maoli ia no o Keokokalole •a mo P, ii aa iko pono aku o Kapoli i ka paumaole ana o ko kapa o Keoliokalolo i kona puka ana mai, mailoko mai o ko keona o ko kanaka kumoka kmnaa, a i hoopomaikai ia mai laua he muu pna kamaa. Ua liua a ua puka ' ka maka o ua maupankamaa la. Auwe ka elia! auwe no hoi ka mea manene o kn naa'./ Na Knpolī pouoi no i hookaulana mai ia ln, a ua lohe na alii a hiki aku i uiua o ka l\loi Kauikeouli. Ho olelo nui a kaulaiia keia o na. alo alii a pau i:i wu, a ua olelo nui ia ma ka waha o na moa a pnu a hiki i keia wa. I kn, wa a inakou i hoiko ai o P ka iuoa o ka mnkualuino, ua koho koke na moa a

®Jmo ka hooholo loa ana aku ika W, ao ua inoa la, oia no o "P'' aka pl<o e koike inoa pilia mai la. {• •< mo» kakau, ua hui oia me Kn|>u ka M. jj. 1800, a o Kapauhi kona Eotnoho. Ua ninau ia aku oia, ina imu keiki ku ke alii Kauikeoulii : j i ?ia ao mai no oia; a eia kana, "o : Jji-. ikoliho, o Lunalilo, o Kunuiakea | kema hoahanau he mau malioo' Wi o kkou wale 110 ka'n mau keiki i iU a i wailioia mai ia'u na lioike ana.'' H&mea hilahila maoli keia mau hana inalaoi, a piikoi koi a leakou i ike ai i kaLlele. Ma keia koike ana a Kapu i k»a mau keiki i waihoia aku iaia na koile ana, aole koi i komo iloko o keia mal koike ana mai o Kapu o Kalakaua Bnp kona īuea koike, Ua akaka ka oial) ole o keia moolelo aka Elele i koie mai nei. E pono ka lekuleku ke loa i keia moolelo oiaio ole. o Keokokalole ponoi la no keia hWaulana ana i kona kapai ana ia klaakeouli, aolo ma kekaki mau koike e\lie me na olelo o keia moolelo wakalke. No ka loke ana o Nakienaena i fcaa kookaulana a Keohokalole i kona lipai ana na Kauikeouli, nolaila i ninm aku ai oia ike kaikunane, "he oiaiaanei nau ke keiki a Keohokalole e kalai neiV" "Aole," wahi a Kauike-

. ouli,raole au i hui me ia." "Ua pau aelaikeia," wahi a Nahienaeua. Nele i hou io ka makuakane ana o Kauikeouli iiouialakaua. Ale knhiknhi mai nei lakou la, o wai i loaa ai o Kalakaua, ia Kfpu; uo. a waiho aku ia Kukakiko. A no keia iono koolalau, ua liele aku o Pij|ipi he kahu paha no Kalakaua ma e nlnau ia Kamakauahoa w, ka waliine a «ukakiko, a ninau aleu, "Aole anei i waihoia iho ia oe e Kukahiko ka malo wai oia kanai a kaua?" O ko wai Kalakaua koi paha." "Aole au i ike, aole no ona malo wai ia Kapu; aole no he malo o ia ano i kaawi ia mai ia Kukahiko, aole hoi ia'u; a o ko kekaki mau keiki eae a Kauikeouli, oia ka'a i ike, a oia ka'u i maopopo, a o kona aole au i ike," wahi a Kamak&uahoa, A koi aku la o Pipipi me ka nele—no ka nele maoli no.

Mamuli o keia alakai kou a ua mea kakau nei, ua kaaleleia aku la ka makuakano ana o Kapaakea no Kalakaua o ka- lakou Papa Kuauhau mua o ka Helu 42 aoao eka, ma ka kope o ke kolamu ekolu o ka Elele o ka la 17 o Okatoba. A uolaila, aole loa he kuleana pua Kalakaua la ma o Kapaakea la. Pono a pololei ia. A'-ina koia koike aua, ua maopopo loa |na mea a pau ka lalau, a me ku hoat ''- ° - la aoao, a oia auanei ka mea e ai i ka lokuleku ka kukewa aoao, aole loa onakau e liaule 011 %. xualalo oka makou peni. Ua mao jopo-^ a i {a hapuku wale ana o leo Jta I |ele meai M ,]uui. Ma kela moa no koi ; |iakou o iko aku nei, ua kue īnaoli koki hi kakau ana i leokaki kakau aua; aua |ike pu no 4 a mo ka haule ana o kela aoao. M t ko makou pane o keia knknu ana

1 j>ole Joa inakou i ko iialakaua ke-1 iki ( ua Kauikeouli, ma ko Kapu hool s maoli mia mai i ka moa kakan. Kok in hoi kn lionle u Kapu, i ka hoole a Ki rikeouli ia Nniueuaona, aolo nana kō k āki o liapai l;i ia Keohokalolo, a koln a, pu hoi ka hoole a Kamakauahoa ia P pipi. Koe walo no o P ka maleuakani oiaio o Kalakaua. A ho keiki ka- | meh ii ae la o K na P. ikoineike auanai na a | pau ka lanakila nui, a mo ka oiaio o ka alfto o ka Paeaina a me .kahaule loa (®ca Elele ma o leona mea kakau la> 3|Tlceia haulo aua o ka 331ele, ua • hau': a ka Elele e kokua nei %■ g_e ana ua hau\e ino ka lalmi jēT' Si noho alii ahaule ino ke aii oiai ua komohia ilokio Lt . i'ā". O kaahaa o Hiwaii a mo « haahan huo lilo loa o ko na aina o o «ko o na liale paahana kumoka, amaloia moa o ikea ai o ka poo Ilawaii leo ldft)u hilahila nui a-lakoui ike ole ai na km i hala A no na ololopili kuamnamuB Kaniniu hookamaleama aolo no oia «|i\aniiiiuokalani ko kupuna o nn alii <Sfeia aoao ua hoomau-uinkou mai kinolliai o ka ka elele hooili ana nke liool®fci a o lioolo man aku ;iiui uo a hiki liopena A ko paikmii) ao ia

iia Kauikeaouli i liea i kninoa oLaaiaea hfi mea oiaio 010 n aki uo keia a i lioa hoi i Lfia ole ia ai koia inoa o Leamea aole loa i lolio ia a eia walo 110 i ka ma oha Poni Moi iho nei a na Kawakini | ponoi no i haj)uku w;i,lo, ii,>i n iji;i :ka lolie ia aim aolo loa pula ka hea ia | ana 011 a inoa ake nlii i heu ai i kana mau lieiki,hca no o J,iholilio o ka paa no ia a loliea ia e na mea apau a hi\Vī 6 i kona mako ana a hoa ia no o Lunaiik) 0 ka paa no ia; hea ia 110 o llunuiakea nie Keliimaikai, o ka paa 110 ia, aohe ha liiki ke huna mo ke keiki a ke alii 1 ike ai, a i kahea ai i'kona mau inoa. O keia kapilipili wale, aohe ivalii kulu oka oiaio. Ma ko makou pale ana, ma ka pololei ame ka oiaio wale no, aole ma ka mnnp.o ino; a o ka makou fflau hoolaha ana, e kinai ikaika ana makou i na oiaio ole a pau a ko ka Elele mea kakau. Ina ua iko makon he oiaio no na hana a kela aoao, ahe nele oiaio hoi ko ka lloiwahine ma aoao, ina aole inakou e kukuln ia makon iho ma ke kulana paio malana o keia kahua, a he mea pomaikai ole no makou ke kamailio ana no keia mea. Aka no na hana hapuku walo a kola aoao me ke kuleana ole, a me ka noho malie hoi o na alii oiaio maoli no lakou maoli ke kuleana iloko o ke leohu o na kapu, nolaila, ua pale makou me ka hopohopo ole.

A oiai uo lioi, oka aoao a makou e hooho'i aku nei, oia ka aoao o ka-poe e noho aupuui ana. Aka, ma ka oiaio, ua ku paio aku iuakou i ko lakou kino ponoi, e. like mo ia kino ponoi eku hooleole hooakamai mai ana iaia iho, a ma ia kulana hana ana, ua ailhee ak« konjiJhiihi_a.Jcaj7ukapii lioi; o likō no ibg kn ike aka lehulehu. Ao ka lekulehu i maopopo pouo i ke ano o na alii a o ka poe hoi i iohe mai na kupuna, a pu ia ame lakou e hoapono nei i keia mau hoakaka aaa a ka Paeaina. Aole loa i uoonoo iki ka lehulehu, a he wahi oiaio hookahi koe ma ka aoao oko ka Uleleiiiea kakau. Ao ka Paeaiua, aole oia e lioi hope, aole hoi e mihi, a liiki i ka wa a ka Elele a me koua mea kakau e kulou niai ai lie pio na keia aoao.

No ka nele uoonoo, nele manao, a | pau ka ike, ua hooili iko i na inele ino | kuamnamu kahiko, a kekalii poe i hakuko]e ai ia Kameliameha. No Kameiiamelia I i;i, aoie ia i pili i ke kumu hoopaapaa. Aole uo he pili oia mele no Kaniniuokalani o keia inau alii. T3a hele ruai nei na paio ana aka Elele, a nele maoli, a ke naku maka ole niai nei mo he loli la. A ma keia hoopiha welu ia o ka nu-

pepa Elelo i koia mele kuamuamu, ua liooholo ku. lehulehu, ua haulo loa ka aoao o ka Elelo ma o kona mea kakau naanpo la. Keohokalole i liookae ia.— Ho mea iulalulu Keia, oiai ka iva kamalii o Keohokalole, a e nolio aua me Naihe me Kapiolani i Kona, a o ka wa i noho iho ni ka papaaina no ka ai, a o Keohokalole, ua noho iho oia ma kalii kokolj£ ] i ko Kapiokui wlii e noho ai i Iīg?wa 1 ai, o knhilau aku la no ia o Kapiolaiii i na lima o Keohokalole a alakai ia nku la ma leuono Ioa o ka papaaina, a oi« kona wahi e nolio man ai i ka Ava ai. Peliea keia? a pehea hoi i kohu ai ia aono o ka pipii v,'alo ae no e ivini ai? O ko pnliuna laan au i manao ai o keiaaoao ko uhnlu ann, aole ia i Iauna mai. Eia mai na hauna laau oolea a ka ui, koele iho i ko poo kauono ko lae, pa iho i ko iiokua hanane kela, he uhau ana aole e hala he akamai nui. 0 kau mau hapala Avalo ana mai i ka aoao o keia mau alii aole e pili inai. E kuawili wale no kena aoao i ke knnmuamu a hu'ahu'a ko waha, aole ia o pili mai. 0 kei» inau liuaale a makou o haawi aku nui, Iia īiiau Iiuualo hoonaha ia, a e naha ano, no ka mea, ua ku i kahi o ka mai iloko a ka opu. Ke hoolilo aku uei koia_ mau pano i i mai no ko poo e loiokan ai, a i nioi iio ko loheloho e peliu ai, a i mry peliu no ko opu o loaa ni lie opuohao, a no ko pumvai i mea wawahi liilii a okaoka, i no ka moa, ua hnnai ]iouo ia aku la me ka oiaio. A h«i nui īm kuinu a ia aoao e noonoo iho mawaho ao o ko kumu paio, e iioHenoue la ia loko, e iini wahi I maunu mai paha i >:n<nina mai, a e ha- j uai awa ak'u palia ra Kalai a hoounauna mni,—a i kanoouoo paha -0 liopa' | la i ko lima i ko-koko o ka hana kni'aima, ' Ua ike maleou, ua hpkii a ua nelo | i ka manao, a ua hoolunao i narmele| hakuKole a knamuamu hoi- O keiaao-'i ao, lie moana niū akea, iki olo m ko | ana mai i ka loa a uie ka Iaula.