Ko Hawaii Pae Aina, Volume VIII, Number 11, 14 March 1885 — HE MOOLELO KAAO NO KE KOA OPIOPIO WIWO OLE LAU OLIVA. Ka mea nana ka Poka Daimana o na MAUNA HELANI! Ka Olali hoi o ke Aupuni Sisiliana [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KOA OPIOPIO WIWO OLE LAU OLIVA.

Ka mea nana ka Poka Daimana o na MAUNA HELANI! Ka Olali hoi o ke Aupuni Sisiliana

Helv. 9. Ua mao ae la ka noe, a ua kalae na wahi a pau. I ke kain* wawae mua no 0 Lau 01iv"a, ua holo koke aku la no ke-o a mo ka nakēke o ke gula alohe na pepeiao pepeekue 0 ke kupua Lifano oiai oia e hiolani aaa ma kahi kokoke i ke kumu laau Weleweka, hoomanaokoke ae la no ua kupua 'la, he a he eu, a he komo hewa kekahi mea i kona aupuni. Ku ae la ia i luna me na maka i piha 1 ka inaina, aia hoi, ike mai la ia i ka opio Lau 01iva e ku aku ana imua ona me ka leo nui oks!akalr»mehe Hekili la ua kupua 'la i pane mai ai, ae puai pu mai ana no hoi ke ahi mai kona waha ruai, me kona hoi e haawi mai i ka make malunn o ka opio Lau 01iva, aka, maraua «e okonamanao ana 0 ho6ko i kona makemake, ua loaa koka aku la oia i ka makani o ka peahi a ke keiki Lau 01iva, na ka ikaika o ka makani o ka peahi i hapai ae i k& kupua Lifano mai kona aupnni ae, kiloi 5a aka la i ka lewa. Oiai ka maklni e haehae liilii ana i ke ua king i ka lewa, na lohe ia sku la ua kupua 'la, e uwe ana iiie ka leo nui, ae puka mai ana hoi na Elelo manamana o mailoko mai ona, ae iho makawalu mai ana hoi kona mau kuluwaimaka i ka honua, ai kona \ra i make loa ai, ua lilo kona kino he ao eleele. Nolaila, ma keia walii okokakon nanea. Ua kapaia ke ahi mailoko mai o ke kupua Lifano, he uwila, a o kona leo uwe, he Hekili, ao kona mau waimaka, he Ua, a o kona kino wailua, he ao nui eleie panopano e haakokohi iho ana. Ma keia w&hi e īke ai kakou ua noho alii ke keiki Lau 01iva maluna o ka mokupuui pahaohao, (aina gula) o ke kupua Lifano, a ua pau hoi ka heluna no ua kupua Lifano 'la, oiai ua lilo oia he ao eleele, mahope iho o ke kipaku ia! ana aku o ua kupua'la e Lau 01iva mai J ka aina gula aku. Ua ku mau iho la ua ' mokupuni gala 'Ia ma ia wahi me kona nalowale hou ole, ua makaikai aku la ua keiki Lau 01iva 'la ma na ae kai o ka aina gula me ka hoohihi o ka manao 1 ka ike ana iho he gula wale no na mea a pau, a koe wale iho no he ululaau Weleweka ke ulu ana iwaenakonu o ua aina gula 'la. Oiai oia e hookakahele ana ma na ae kai, ua hoomanao koke ae la ia i ke kauoha a ka Moneka Adera iaia. I ke keiki alii kamahao Lau 01iva e hookokoke aku nei i ua Ululaau Weleweka nei, mahope iho 0 kona haalele ana 'ku i na ae kai. Ua ike ia 'ku la ua mau kumu laau Weleweka la, e hihihiualua anai Moeawakea, aekuloulike mai ana lioi lakou a pau imua o 'ke keiki Lau 01iva, me he mea 'la e puana mai ana, i keia mau wahi lalanimele. "Hookahi manu e kani nei o Kalani Eia Kalani ,akahi no a hiki" O keia mau kumu laau Weleweka a pau e ulu nei iluna o ka'aina gula. Ua kupu mai no lakou a pau, mai ke kino kupapau mai o ka Ui Weleweka i hunakele ia ai e ke kupua Lifano. O ke kumu, ka lau, a me ka pua ua like pu 110 me ke gula ka ula memele, aia iwaeankoiiu .0 keia Ulalaau Weleweka e ulu ana he kumulaau Weleweka Omaomao, kii aku !a o Laa 01iva, a hahuki ak la } aia hol, e ku anaimua o Lau Oli' ! kekahi wahine Ui, ao ka mea hoi i | kap&ia kh. Ui V> r e!eweka. me ka pauma-; ) ko oia i puili mai ai ina lima o ka opki ' Lau 01iva. a me na huaolelo o ka w&lo-' h; ; oia i puaiia a« ai* oīā! oia e kakuli ! ** *■- imua o Lau Olhn, m fme pau »ss i tmji iiW' iiM& k«a kupan ĪAf&uo 1 ' *ik u 6i vtM», wahi imoM ' o La*i ' } ', ;L« : O. fcv O kn e ko'u | ] iiM kyfx r*fe k(>t V '>1* j itf-' UHj 4* ** fA* a 0 k';

'Tiooto ole i na makemaka.lapnwale o ua j |ikTVpti& ino 'la, uolaila, na inahn kela a! iiaaakole iho la ia'u. j No kekahi manawa loilii mamua ae ] «ei. Ua aihue mai kela ia'u mai ka ai-' na . Hikina mai, kal? hoi i kapaia ke anpnni Akoako nona na Mauna Nilioniho, amena kakaipali Wanawana. Ao ko'n aupHni, aia no ia ma kahi a kalae hiki mai ai. Ua haalele aku au Ika Hale alii Momi o ke kulan&kauhale Papaua, a o Wiulioi ka mate a ka Moi Helekela, aua lianau aku lie kaikamahine na muua, aua kapāia kona inoa o Silika, aia ua kaikamahine 'la malalo ona malama ana % kuu kaikunane, ke kuhina nui Aīai'&i. Nolaila, ua kohu oia ke pili mai ooe ka hoa, i nui hoi ko aho i loaa ia kaua. No kekahi mau makahiki loihi mamua ae nei. Ua kaalo mau ae ua kanaka ino 'la me kona wahi mokupuni gula nei, ma ko makou mau aekai, ma kekahi la, oiai au e ku ana ma ka ae kai ae makaikai mai ana hoi i ka nani oua wahi aina nei, ua hookokoke loa ae la ua wahi aiiia ōei la, ma ka'u wahi e ku ana, me ka hauoli a me ka lanaioioka manao, o w*u ke papalii mua ana Ika hanohano o ka'aina gula, oiai ua walii aina nei la, i pili mai ai ma kabi a'u e ku ana, hē mea eka nani, ua wikiwiki aku Ia a r u e pahola ae i ko'u Hainaka e lioopiha me ke one guīa. Oiai, aole au i ike he kanaka kekahi oluna, hewaiho omolemole wale ibo no ua ■ wahi aina nei'la, oiai ati e noke ana i ka liao 1 ke one gnla iloko 0 ko*u pnolo. l T a paa mai la ko f u lima ika hopu ia e kekahi mea a'u i ike ole ia, Ua pau poo, a pau ?mt akn I& au noho ana iluna pkn aina gu!a. No ka imo an i nka maka ua nslow«!e aku !a ka aina ma! a'n «kw ama ka'n hooffi«iopopo;ana, e iho nm kn aina i ka hohonu i ka papaku oka moana, aku iho ]a m»waena 0 1« manawa kou ike ana, he kanaka bo ka ko lu4» o keia aina, oia hoi kela kanaka ino au i kipaku aku Ih, ka mea h©i a'n i hoshiki ai, liole an e hooko i kona mau makemake a hiki i ka hopena, JSeteila, ua make au mamuli o ko'u manao paa, a e ole iho la oe la ike ana i k» La i ka mea mehana. Oi&i o Lau Oliva nme ka Ui Weleweka iluna 0 ka aina gula, ke Iko wale m mai la no laua e ka poe o uka oka ainm "U« loaa ka aina gula" wahi a ka ieo hooho ona kanaka, e kalahea ana, 8e ninau ana hoi kekahi i kekahi. O wai la ua mau mea la e holoholo mai la iluna o ka aina gala a pehea la ke kumu i hiki ai, malalo o keia man kumu hoohuoi. Ua holo aku la kekahi poe ma na moku, ai ka hookokoke ana 'ku i ka aina gula, ua ike ia 'kn la o ka opio Lau 01iva no, ka hooilina moi hoi o ke aummi. Peahi mai la oia ia lakou e hookaawale aku mai ka aina gula aku, oiai oia e noho ana me ka Ui Weleweka maluna o ua aina gtiia 'la. Iloko oia manawft nana mai la ke kino wailua 0 ke kupua Lifano, a ike mai la , aol© hiki i kekahi ! mana e ae ke hoohuli hou i kona aupuni, a hoi hou e like me k'a mau, ame kona ike pu ana ua ola hou ka Ui Weleweka. Ua nakolokolo ae kona ukiuki a puni ka lewa, ae owaka mai ana hoi ke ahi mailoko mai ona ae lohe! pu ia 'ku ana no hoi kona leo nui e uwe ana, ae iho makawalu mai ana hoi kona 1 mau waimaka eloelo, nolaila, o na hana' a pau a Eeaoeleele ke kino wailua o kē kupua Lifano i pahola mai ai iko ka honua nei, eia keia: Olapa ka Uwila, ktii ka Hekili, ua ka Ua, kahe ka wai. i j Ua olelo ia ma ko kakou noi nanea i; ka la i loaa mu& ai ka aina gula ia Lau | Oiiva, oia ka la mua i ike ia ai kaM»lflr, ma oka Uwila Ika hunua nei, ai lohe | mua ia ai hoi k»r leo o ka Hekili, ka Ua a ine ka waikahe, ae pupuhi ana hoi J kona ihu i na kikiao mak&ni. NoU?!a, aa olelo īa, o ke kino wailua i oke kapaa Lifano oia ke koka» nni o' ke aoholookoa. ua pahola mla ka loha ] mh n& pea & puni lū. aina no ka loaa «M <fka. ftina gola 1« Jjhn Ohra g aa 1 holo toR aku 1« I» loh* a hfki i mn& b' ka KKMwahine, he&tie k« i afa bnti« «i«f T*a 010 k*U L0 w«i ko Ufo U<*sk*Li m» t i «1» iuwu k#* lbftJoteVm uo ma k* iao* f<*v i «.»«# e UiiwWU 2k* ke alu* o1« m mm 0 k* « mt i* 1 1