Ko Hawaii Pae Aina, Volume VIII, Number 21, 23 May 1885 — KE ANAINA HOOMANA MA KA LUAKINI O HUELO NO KA HOOMANAO I KA MAKE ANA O KA MOIWAHINE KANEMAKE EMMA KALELEONALANI I ALOHA NUIIA. SABATI. MEI 10, 1885. Hora 11 o ke kakahiaka. [ARTICLE]

KE ANAINA HOOMANA MA KA LUAKINI O HUELO NO KA HOOMANAO I KA MAKE ANA O KA MOIWAHINE KANEMAKE EMMA KALELEONALANI I ALOHA NUIIA. SABATI. MEI 10, 1885. Hora 11 o ke kakahiaka.

Ka Haiolelo Hoalohalolia a B. W. Kawainui ke kiai o ka ekaleeia o Huelo. Na Pauku Baibala.—Kinohi 37: "1>4,; 35; 2 Samuela 18: 33; loba 1:21. He mau pauku e pili ana no ke kanikau, I na makamaka a me na 1 hoaaloha i akoakoa mai nei. Iloko o na hel>eiloma elua i hala ae nei, ua kauia mai maluna iho a kakou, a o keia lahui hoi, kekahi haawina kaumaha a luuluu, o ka noho ana kauikau; e like me ka hpawina i loaa i ka poe no lakou na inoa ma na pauku baibala i hoikeia maluna. Oiai, ua laweia aku ka kakou mea aloha iloko o ka la ame ka hora i "manao mua oleia. Ua oiaio ka mea i hoikeia wai eka Palapala Hemolele, "0 ka make, iuo lio aihue la ia 1 Ka po ke hiki mai. " Nolaila, ke noi aku nel au ia oukou, e hooimuiawanui mai 110 kekalii mau walii huaoloio pokole, no na inea < pili aua 1 ka Moiwahine Kaleleonalani, ka mea i make. O kona kuauh tu alii, uia Hft nupepa oukou e ike ai. Aole a'u mea e kamailio ai malaila. Oka Moiwahine Kanemake Emma i aloha nuiia, ka meanona ke kino wailua e waiho mai la, maloko oka malu o ka Home Aloha o Ruka Hale; ka mea nona ko kakou hoomanao ana i keia hora, Ma ka hora lame oQ mitnite, oka aui ana ae o ka la mai ka 1010 ae, oka I'onono la o Aper!la \ hala aktt īa, ma ke kulanakauhale nln 0 Honoluln, Ua oluolu ike Alii ona Alii ame ka Haku ona Haku, ke Akna Mana loa, iloko o Kona lokomaikai hemolele, ka lawe ana aku i ka hanu uloha o ke Aliīwahine Kaleleonalani, ke alii hoi a ka lahui Hawaii e kanikau nei. He oiaio ka mea i oleloia mai, " Mimino ka mauu a mae walelioi ka pua," no ka mea, "O ke kauaka i hanauia e ka wahine, he hapa kona niau la, aua piha hoi i na popilikia, " O ka Moiwahine kanemake i manele ia aku la ma ke alanui eehia a hoanoano hoi, he moiwahine oia i sila paa ia ke aloha ma ka puuwai o keīa a me keia makaainana Hnwaii; aole hoi ia kakou ponoi wale iho no, aka, ina lahui e ae kekahi e luakaha pu nei me kakou, r» ina kamaliael,> hoi e kipa mai an'i ma ko kakon inau aekai aloha

nei. Ma kona noho an«, he kamakalii oia a ka iuaemae, a he lua ole a ka hoopouo, a oia ka t>olomoua i olelo m?ii ai, " O ka mea i loaa īaia ka wahine Holio pono, he waiwai oia 1 01 aku mamua "oj na momi. " Oia haawma naul« mai-' kai, ka i hoalii iho maluua o ke Aliiwahiue e moe mahe la. " Ua ]ike uo ia me ua laau i kauuia ma ua kahawai, a i hoohua mai hoi i kona hqa i kpua mauawa, a o kona lau hoi, aole ia e mae aua." O ke aliiwahine e nioe malie la i ka moe kau a moe hooilo, he hoahanau oia uo ka ekalesia Enelani ma Honolulu,' ka ana i hoomanawanui pu ai | me kana Aliikane i hala e aku mamua; Oiai oia he lioahanau iloko o iaekalesia; ua kinai iho oia i na iini hewa o kona j mau la hanohano; a ua lanakila ae la hoi oia malun; o na kuleo ino o kona' mau la mehameK he loihi, ana i iioho koohia ole iho nei; a ua noho oia me ka inoa i aalaia e ka lahui, a hiki waie S kona hooluolu aiīa aku la. Aole hoi oia i like me ka hapanai o na aliiwahine o Hawaii uei, ka puni lealea a malama ole i ka pono, oiai ua oleloia mai, " Aole e ku ana.k.a poe aia ma ka Liookolokolo ana, aole hoi ka poe hewa, i mua o ka ka poe pono anaina," O na manaolana no ka moiwahine i hele aku la, aole be hopohopo a kaaa- . lua no kona ano haipule, a me kahi ana i hela aku la; no ka mea, aia a pau ae ka huina o na la o jih haipule ma keia ao, alaila, e komo aleu auauei ko lakou mau uhane ma 'ke awa Jai malino o kē ola maulo«. Ua hoike mai hol o īoane mn ka hif hio, " A ike aku lu au i ka poe nai u \a?. ka poe uuku <• ku ana i nana o kt Akaa, n aole hoj lakoa i hoomalia % k( ao a me ka po, i ka i ana mai; Bfo&aoi Hoano' Hosno! \ H"Wu J ke Akm Meoa 108, ka sae& manaua kn ma hope, e mea e mm loa mn," OU i ka e -Ab uu knm kane, • e mho hoi lam ms k* I»rM<i tīh o k« aopiāMl Ms Uh m* k«b?Vi ]fWI % lf>kokf imlm, 1 w fe

hoea mas ai kekahi | (mai-lele) a pahoia ae la i kon» luku j aaa mu ke kahmakauiiale alii o Hooo- j luln. Aia m<» kona na.su moleamo- ■ knahaa i ke a!oha maka&inaiia, alolm i 5 | k& lahai, wa waiho ao <na i kpna Wpii-1 ' alii oka Moiwahine, a iho mai W 01 a I mai koua kiekie mai, a lawe ae l*.i ke j kulauii o ka maka£\ng&& |Xloko oka wela aonopu oka la, Jt<>mo liele ae oia iloko o pw me ke kauka lapaau, 0 luauawaloa. ana ina laau lapaau ika ppo , a ilihuue hoi, ine ua bola ti na, ame na mea ai i hoowela ia; hanai aku oia i kona mai nele, e waiho ana i ka welelau o ka ma-, ke, e like hoi me ke kauoha a n£ kauka iaia. No ka mea, ma kona ke aloha maknainana, ama kona puuwai hoi, ke aloha i kona lahui iho, Aole hoi oia wale no kana hana nani i hoopomaikai mai ai 1 kona lahrtl. Aka, hala akxi la na kikiao maka'ni iao o ka popilikia a ka mai' ahttlfm li, noonoo iho la fee Aliiwahine, 01Amuli o kona inanao aKi, ame ka naau hoi i piha i ka lokomaikai, ua lawe ae la oia ike kulana oke koa, a me na helehelena o ka moiwahine wiwo ole, e imi ana no ka pouo o kona blau; makaaiuana, a me kona lah«i aloha-! mni Hawaii o Keawe a Kauai o ManoIloko o ka wela o ka la, ke an\i (> ua, a me huihui oka makani, aia hoi,' ua kuoe hookahi ae oia ma na alauui* na ala hele, ame na keena oihana, 1 mua hoi o ka poe waiwai. ua makamaka na hoa aloha, na kamaaina a me im malihini, p no\ ana i ko lakou lokomaikai, a me ka lakou manawalea.

Mahope iho o ia mau hoomanawanni ; ana, ur Io«a mai na kokua aloha he lehulehu; a lioala ae la oia i halemai [no ka lehiilehn, i wahi e lapaan wile» ai ka poe o kona lahui ina $al&i>u, a me na nawaliwali o keia ol& ana, OiA keia halemai e ku mai nei, nona ka inoa kaulana Haīemai Moiwaftine. Oia ! hookahi wale no ka makamua o namoi- | w&hine maikai i hapai i keia han» nanl i * maikiii. Keknneila halemau hd j kia ao nona i ke ao, a lie kin ahi hoi I ka po, a hiki i ka huiihia ana o Hawaii nei; a, ! Nolaila, ena makaainana aloha alii, ina mamo a me na paa ana kupuea o kakou, i eha a i maholehole ai na ili, | na ihe iaumeki, a me na laaa Palau o na kahua kaua weliweli o Mokaohai, Kepuwahn|aula a me ko Paniwai-o--l&o, e ha»wi mai iko oukou mau waimaka uo Kaleloonalaui; e hoike mai hoi i ko oukou kumaken» no ka Moiwahine i make, Ua hala o Kuini Ema ua pau ka iohe ia ana o kona inoa ma ka waha o ka lehulehu, E komo pu kakou ike kanikau nona; no ka mea» ke kauohaia nei, "E uwe pu me ka poe e uwe ana, a e kanikaa pu me ka poe e kanikau ana, " no ka mea hoi, "He oi aka ka pono oka hele aua i ka haie kanikau, mamna o ka hale lealea, uo ka mea, malaila e ao ia mai ai ke kanaka no kona mau aoao iho,"

E Hawaii o K eawenuiau m i; ua liem,o' hon keia pohakn o ka halo o Kamehamehn. Ua haalela mai o Kaleleonalani itk oe. E Kauakanilehua q kanikau oe nona. >" Ē Maui,o Kamalalawalu, ua kaili ia akti kan mea aloha mai kou poli aku, He alii aloha makaainana. Ua hala cr Emma, ua hele loa no. E na hau kahe o ke kuahiwi o Haleakala, eknmakena oenona. * Ē Molokai uni a Hina, a me Lanai a Kaululaau, na make ko olua Moiwahine aloha; na waiho kona kino nani ma ka moe puanuanu. Ua pau ka leo, ua pau k&oni ana. Auwe! Aloha- i—no! E Oahn o Kakuihewa, e ke kaona o Honolulu; e haohao ana kou njau kikee alanui, a e ninau auanei kou mau liiohiona nani no ka Moiwaliiūe Etnma Kaleleonalani. Ua hala oia me ka poina ole nou. Ua nalo oia me ka luuluu i ke aloha ia oe. E Kani o Manokalanipo, ua nele oe| ka Moiwahine heahea ole. Ua pau ho( kona kaahele ana mfi kou naau kuahiwl nani a kilakila. Ē ke ahi lele o' .Kamaile, a me na Mokihana o Kahihikolo e paumako olua no kona hele ana. Ua hele hookahi oia ma ke kuamoo weliweli o ka make, aohe koolua> aohe lehulehu; ua w«iho iho i konal kaikunane alii iloko o ka ehaeha. Kaj laua mau pili ana o ua la hanohaūo o ke aupuni, na kaalo ana o na ahiahi liolokaa ma ke kaona, ua pau la, a ua nalo aku la. E lei hodkahi ana koaa! kaikunane i ka lei polna ole, he kajkuahine. Aloha. wale o Kanuiakea i ka nele i ke kaikuahine ole. Ua lawe ka H&ku i kat toea aloha, ais ioa Vnri| poll. 0 kona mm hwm&mo um uo kom kaike lEo a&a i& i kui e h'juhvu m&a aaa i kma pHnwM, ū m jns.iam 1<» & ktuluuUuoe e kidt£<i am hb i m wt u e lik aiiu U ī (sji h Uooinuo'iui &ut m* kom īiia'i }jhi*3Lj !'& o u« ko/i« l lho wul i3k4w o fct

Vepī«ura&im maluun o tocū «wf . Mlbj ua pau boi kou» ooi an» ma o a inaaneīi o koiia leo, aolie paue umi: o tot»a m*a maku, aolie nnna mai; n o tona mati Hma nohe lalnn X I ino ' ukooa niau nialo, ua ke noho la lakou iloko o na haawina kupilikii o ka lupluu a me ke kaumalm, 110 ko KaMeonalani liole aup. O kona ukali Jili mau, ua h6dio mai ia iamai: o nano hookalii ana oia īna na walii f\ laun i pili ai, ke anu o na kai, ko koekoe o na ale o k& moana, (na moku) na pili ana 6 na wahi'hoioholo lio; aole oia e heie jm l&ou ana me "kana mea aloha, no ka 'mea/naliele'oia, ua hele loa no, aole e hoi'hou mai. Alohawale! Alolia ino J

Ua hele ka ai ameka ia a na aialo ame koiA mau oh'ua, anuanu lakou i ke kapa ole, koeLoe ka !ti aohe hale, uk hele loa o Kuini "Emtt a, aole oia e hos hod mai. Ua pau ko oukou ike atta i kona māu helehelena a me kona mau nanaina oluolu. O kona akā wffl3ua, oia ka oukoa e Ike maū ai ma keia hope aku. Aloha ino o Kaleleonalani! Aloha wale o Kuini Ēmma ! Ena ipuka eehia ou e Maunaain. e wehe ae i kou mau pani weliweli. Ēia hou teia makana nani, na kon mau 'paia ihiihi, o ke kino wailua o ke Kuini Emma Kaleleonalani. "' He AIH i minamina niiiia, a lie pua n»ni i mahalo ia kona aala mn . na~wahi a puni o ttawaii nei. E Kauapopokapa o Nuuanu, a mena knla kehau hāihui oke kuahiwi, na e kiBdi iho i kona Hale lua. Ena makani pa kolonahe o ke kau, a mē fia la kikiki o ka hooilo, na onkon iho i kona heme pu'anuanu. Pela hoi e ko ai ka mea i eleloia mai ©ka Palapala Hemokle. "O ke ola o ke kanaka, he mahu no ia i jiua mai, a na!o aku."" ! Olai hoi, "No ka lepo mai oe, n e hoi akn no oe i!fii!a: " No ka mea, "na lehōT» no i haawi mai, a ria Trhova no l tawe akii. E hoomaikai ia ka inoa o ' īehora."