Ko Hawaii Pae Aina, Volume VIII, Number 45, 7 November 1885 — NA NU HOU HAWAII. [ARTICLE]

NA NU HOU HAWAII.

k°lo fcku o Kokua Kiekie Alna PreBton ika Poaha iho • malaina ike kaa kiure o aiiuea, T7a lawe ia aku ka waapa mokuahi o Mr, A. F. Ckx>ke i Hilo ma ka "Waimalu i kaPoaha nei. ona loaa o ka Papa Hawaii i ka malama o Okatoba i hala, mai na Trahi mni a pau, ho $700.1.",, j E lawe ia mai ana i mua o ke kau j kiore o Waimea Hawaii no ka hookohe elua mau hihia pepehi kanaka. Ika Poaouo aku nei i hala, ua lawe aku ka mokuahi Alameāa ina waiwai Hawaii no iakou na kumukuni i koho ia he $105,030.54, no na makeke o walio. Ua hoouna aku ka Oihana Leta ma ka Poaono i hala, no na ama puni ole iiikina a_ me 4525 leta a me 1278 nupepa.

E kukulnia aku ana ma kahi kokoke ika halepule o "\Vaikiki ma. keia mua iho, hfi hale kaa kinai ahi a e hoolako pu ia aku ana ona kaa pauma lima o ke ano kahiko o Honolulu mamua. Ma ka Ia 24 o Okatoba, ua emi iho ke kumukuai oke kopaa ma Kapalakiko ika 5 51-100 keneta oka paona, oiai hoi he 5 59-100 oka paona ma ka la 14 o l)katoba i hala. Ua kaawe kekahi haole Oeremania iaia iho, o Conrad Menke kona inoa, a make loa, ma ka aina Hanai Holoholona o Humuula, Hilo Hawaii, i ka la 28 o Okatoba. Eia ma ke Keena o ka Papa Hawaii na moena Kilipati he nui i ulanaia e ko m wahine mau lima noeau, a e kuaiia akr» ana no ke dala kuike mai ka $1.00 akuapiiae. Ua hoopau ia ko Mr. J. M. Poepoe haiololo ana ma Kaumakapili i ka la 28oNovemaba, a o liobert Hoapili Baker ka mea i koho ia i pani ma kona wahi no ia !a.

! Oka hela auhau aupuni no ka apana ; o Honolulu nei ikeia makahiki, aia ma kahi oka heluna he $137,921.82, e hoike ana, he $1,083 ka haule ī ko ka makahiki i hala. Ika Poaono i hala, ua k- 4 kudalaia ka oaahiko o Huelo, kc r ' wi!i, no ka aie o Akanaluln a n%' kekahi poe e ue ia Wntßon inn dala lie $110,500, aua Ulo no i ka xaea i aie ai no ka 60 tausani dala. Mai hanle o Kipikona iloko o ke kai mawaho akn o Kawaihoa i ka Poakahi iho nei, iaiae holo ana ma ka Hiiūl'ū no Kalaupapa» i poi ia eka ale, F. ok- e paa e aku i!kekahi kauaka ina la ua koalapoo iloko o ke kai. Ua lohe mai makou, ua hoole ke keena kalaiaina i ka uku ana iaekolu hjla kikoo dala a kekahi luna alanui i hoouna mai ai e hookaa ae i ka mea ana i aie ai. Me ka holo palapala amo na hookekena okoa ana i ke Kuliina Kalaiaina, i paneiamaiaiaiamahope uku.

Oka nui o tia mai i lawe ia i Ka!avao, maika la 6 maio lanuari, 1866 oia ka wehe mua ia ana, a luki i Novemat>a 1.1885, he 3,101, oia hoi he 1,985 kane ahe 1116 wahine, * Ma ka ia 1 o lanufiri, 1885, he 717 lepera ma ka papa inoa o Kaiawao. .Da hookohuia o Mr. W. B. Seal i ohi ī na aie a īne na aku wai o ka Oihana Wai o Honolulu nei ma ka la 5 ilio nei o a oia wale nō ka mana e ina palapala liookaa. Nu hon ke an o Kipikona! / Ua hoao ae kekahi haumnW kula o Kahehuna e hoeha i ke kuma kula wa-i hine oke Keena helu 4 ika Poakolu: nei, ana hoopaa ia ma ka liaiewai. O Kailiuli Kealakai ka inoa o kgia lianmana mokomko i kana kumu. £ holo ana ka Hokuao ma ka Itf 15; pahao keia malama no na pas aina o Makala, Bbona ame Ruta, a e luki hou ana i Honoiulu nei i na Ia hope q Maraki, 1886, Onaleia a na makamaka, e hooana ae i ke Keena Kual Bake o fep- Papa Hawaii. '

Tfa makemake !a na lala a pau o ka AhAhui Poola e akoakoa ae ma f;o lakou hale halawai ma ka liale kul& ma BtaumBkapili i keia Poaha &o, n-?ksi, ooonoo ana i kek«hi manao nuii mske-j make ia & kuka pu. Aole e noho Itekahi lala ma ia po, I ka la 26 o Okatoba, ma Keei, j£> jaa Hema, Hawaii, make ih'- la o K&mmoku (k) i fee 97 o koaa mau makiihiii M* ia walu hookahi oo i ka !a 23 ma o Okat9be, make iho Ia o Lūllma (k) ] ka 29 o koua makahiki. 0 Whv un rr,f.H 7r?uū rr.f; ;i 1 iapA&o oie la- Ak» ; «« kjj ja uo ■ JUak» aupaei s uku mau I» nei e f S»U Mhao o »a k«jnks Havs|fj o J msi e Jap&aa ; ua boote nl' oJa j « oku ii* ujkjk )/ili j āoo9jrm «lta l#buJ 5 kei* ■■/.<! k j «e o Kifikonfi k*hfc ntV '

Iloko o k« malMiiH o C'Aalo'ba, u& i%e i& oa haum»!ift kula i mai u u& KuJa Enrftfui o Hono!utu nei, penei: Kula o AUnui Pnpu, be 2 mal; s.ula o K&hehuna, 15 mai; KnlaoPohUkain#, -iuiw; Knlanni o Sana Lui, 2 nai; Knlanui o iSana Alalwmi, 1 mai. Ika1» 31 o Okatoba i kala aku nei» i pani ai ke 47 o na makahiki o ka Moī !>on Lni o Potngaln. Ua puka ae ka puali pu!ii ohe alii a hele aku la e hoohauohanoi ke Komiaina Pukiki ma keia kulanakauhale, ma ka hookaukaulel« ana i ka lakou mau mea kani.

Ua lohe mai makou, ua kukala aku o Hon. Samuel Parker ma ke awa o Mahukona, e hooikaika ana oia ma Waimea e kohoia o Z. Kalai i lunamaainana no Kohala. Oia hana no ka ia a nry alii ahaolelo, o ka alunu aku i ko na makaainana mana? Oka hihia ake Alii kue ia Oapt. Tripp a inē Fērnandez rioTifā moekolohe, a i ae ai ka wahine ua.hewa ua hookuu ia eka Lunakanawai Hoomalu i ka Poakalii iho nei o Capt. Tripp, a pela pu no ka wahine iae i kona hewa. Ha haohao nui ko ka paepae alii poe i ka ike i ke kaalo mau o kekahi kanaka nui kino puhalalu o Puna Hawaii mai. Heaha Ia ka puana aka moe? Pane. He wahi olala puaa mai nei kekahi ana i mea molia oihana i maliu ia aku paha. laia no ka oihana aupuni mamua a haalele wale ia iho no.

Ma ka helu paanaau ia ana o na loio e lawelawe nei maloko o keia aupuui, mai na loio laikini piha, hapa iho a iiaahaa loa, ua hiki aku no lakou a pau ike 90. Eia palia ika Aha Kiekie ko lakou mau inoa pakahi. Ina e averiga ia, alaila, e pakahi ana loio i ke 1000 j heluna kanaka o Hwaii uei. Ua kouo ia mai makou e Rev. S. P. K. Nuwaa e hoolaha aku ike akea, e malamaia ana i ka hora 12 avp«kea o ka la 13 o Novemaba aenei, he ahaaina komo no ka hale noho o ke kaha o Ewa ma Waiawa, a e malama pu ia ana he lulu dala no na lilo o ua hale kahu la. E lohe p'\ ia ana no hoi he mau leo mele mai na puukani mai o Ewa. Ikawa i lohe ai o G. B. Paiohau* ua hooleia ka uku ana i kana mau koo dala ekolu i ke Keena Kalaiaina no na lilo alanui o kona apana, ua puoho ne 1a oia a olelo mihi iho la, pololei maoli o Kawainui e hoolaha nei ua pau ke dala i keia poe kuhina. ~> He niiliī make keia a Palohau aole iie mihi ola. Ua hiki mai ka lono i o makou nei 4 ma ka la 5 o Okatoba i haaīfile iho ai o Hon. E. M. Daggett k Nevada a holo akn !a i Wasinetonp, malalo o ko huakai e hooko aku i kana miaīona malu ī hiUuai ia e ka Moi nana a lawe loa aku i mua o ka Peresidena Cleveland, a nona hoi na lono polopolona i poapuai mai ai i o kakou nei mamua aku nei.

Mamua aku nel ua mahuka aku he elua mau paahao mai ka hale paeliao aka o Lihne. Iko laua hele ana a hiki i Waimea 3 na aihne iho laua i kekahi waa, a holo aku la, Aka no ka aleale loa o ke kai, ua lele aku Ia kekahi iloko oke kai me ka manao eau i uka, a o ke kanaka i koe, na hookele aku ia me ke akamai a pae i ka aina paa i ka hopu ia: Aoloi lohe ia no kona kokoolua. O na make o ka apana o Kona Oahu nei i lea malama o Okatoba i hala, oia keia penei: 30 Hawnii, 7 pake, 2 Berilania, 1 America, T I*ukiki a 1o na lahui e ae, hui ia 48. Mailoko mai o keia heluna, he 13 o lakou i make lapaau ole ia, eia nae, hē 2 i make uiia wale Oka nui ona make i Okatoba o IsB4, he 39 wale no, eia nae, he 9 aenei ka pakeu o keia malama.

Ua makaua mai oM. īiiompeon Esq kekahi lala o ka Papa Tjoio o Honolulu noi, i keia keena i na nupepa "The At!anta Oonstifcntion" a me na 4, Erie Mornin« Dispatch" no I»kou ka huiua he eono, o na la like ole, Ke mahalo aku nei makou i ka mea makana mai, 1 kona hoomanao nna mai ia makou mu keia hana lokomaikai, uoua makou i aie ai, a e hoihoi aku nei i na lioomaikai iaia. I ka la 30 o Okatobaj u» waiho ia ae i mua o ka Aha Kiekie ma ke Eoena kn moo wayyai o ka waīwaī o Rgy. S. C. Damon I make, e 15., M, Damoxt ka Imna Hooko Kauoha. O na loaa a pau o kona waiwai, he 120,620.29; aua hooKto ia aku na dala he $20^229.49, ua koe ma ka waihona, he f396. 80, aka ua hoihoi la alm na ka wahine kmewahe, H&wnem o m ūuh i hooliloin aku, oh I k«iiV. uinu h(jr/)!itm mahlo Iho uml: la »& M. Duuiou $2,000; F. W. D(uuou i $2,000; 1L C. Ihmem $2,000, B*itp M ! I Pfeiux>t. $!jQQ t U, , j C. Ji.pb.uiou 1500; i kb Kūhunuūl </, • iuunU/u uo uanku hnaiiULU# luh I.*! I $&OQO, U& u&i*& it> \n UiAk» * | U, t LvJ*yu fu k» !!uji h'/iko k*W/L»

t"& UoojMku il O Auaiif.rc* £fcpJLi. j btv>|>© loa& tUiVai >• I>n, & uie Vti ■ !uaa aj»kuJ o "Waiauee, i kf\ Poaha, aei, ela Ilaiauku -p !»•.' aupunL m&ni'. 1 !! ko luiwli» ake kpmu ■ wai, mo ko kuuiu oU», K' 1 liwko in mal nei ka makou inan mea I kukula y »ktt ai i o !a honun, aka e hunaei noho moi o K»iaUiin, ho hu oki puu ia o aa luua aapani. T7u kukulu ia ku luakim o Krwainlino e.ku nei ika IS3G, a oia hoi alm o na luakiai i kukulu ia ma ia kalma « ] kokoke palia ia wahi. 1 ka Ia 21 o lulai 1842, hoolaaia iho la kāTnākīm - tio ke Akna. Da kukuluīa malaīo oke leokua ikaika ana mai o Kameliamelia īīf, Kihau aliiwahine a Kuhina niu n me ke Kiaaina M. Kekuanaoa.

Ua hoi hon nenei o Kapena Crane fManu) i aliimoku no ka "Neti Mela,'' ke kapena kamaaina ia ka Malu tJlu o Lele no 9 makahiki ma "Heti Mela" kahiko i ih aku nei a nahaha ma.Punaluu, a i noho kapena hookahi makahiki no keia Heti Mela hou mamna o kona waiho ana. Eia mai oia aau liou aku i kamaaina no na ale o Pailolo. Eia maluna o "Hoknao" kekahi.mau ope i hooili ia mai no ka poe no lakou na inoa malalo nei. Ke makemake ia nei lakou e kii aku maluna oka moka me ka hookaa pu aku ike kapena ika uku o na lilo, oia he 00 kenefca pakahi: Jsa J. Mauna,l pahu, Cr. Leleo 1 pahu nuia A. Testa 1 puolo niu> Kaleiolmmn. ku 1 pahu, S. K. Keaweolu o Kapualei Molokai, 1 pahu, Mrs. C. K. Grayes (Kamakela) 1 pahn, Mrs Hattie Hoomana o Kainaliu 1 pahn.

Mailoko mai o ka poe noi laikini loio i ninamnau ia ma na ninau i pai ia m& ke kanaaa ma ke ano hou, ikala 30 o Okatoba i liaia i mua o ka Aiia ELiekie no lakou na inoa 0. N. ELalama, A. P., Paehaole, A. P. Kalaukoa, S. W. Kaikuahine, W. S. Lokai, T, N. Pnnohau, s. E. Kaleikau, S. K Hui, F. W. Kaawaloa, S. Anapu a me S. K. Kane, lie elua wale no i loaa fea laikini, oia 00. N: Kalama a ine A. P. Paehaole. OS. K. Kane, he noi kana i palapala piha, ōka aa kaohi ia a hiki i ka Tra e ninaniuau hou ia ui. 1 " H© elua Poakahi i koe, alaiīa ei hoea mai t\o ka la heihei waapa makahiki o kefa knlanakauhale, oia ka la lf> o Novemaba nei. Ma na hiohiona e ike ia Au »<*i, ua llui na #aapā lielhei a n» na poe hoehoe e makahehi nei no ia la, aka hoCkabi wale no kumu polohe oia kma e> fctu aaa anei na dala 4 loaa aaai ana ao ka haawi makana ana ī na oka 1». l.a lohemakou a nui aole ī kookaa ia kekaiii mau maMna Q kekehi aiau iiaihei i aku aai iio ka lawa ole o ke dala. ij like o r Uiki mai m$ kela mau la ka haawi pakeokeo iu »\ u tttaoli kekahi poe'?

iUa hoihoi ia mai ma ke "Kinio Pelekane" o ke ahialn Poaono i liala mai | Kalaupapa oiai, ho nmi mau J lu££ aa kekalii uiau makua, īnai kpeia lakou," Oia L,eia; oiai lepcra 2 kaikamahinē; na Lopa w m&i lapeva 1; ua E. K. Kaua k aole le* pera, aka o kana ka foi>era 1; ua iv.i;kakeni k, r.ob )oporu, aka o kuna waluno ka lepeia 1; na ilakiai k lie lep<3ra ua make, aka o kana waliine ke ol» noi 1; iia fioopai Kaxaima W īuai iepeura 1; na Kulia w uole ke' maknahine hanai, oiai na make m m«ktia i ka mai, he 2; n« Kaia k i mak? i ka lepera 1.