Ko Hawaii Pae Aina, Volume IX, Number 1, 2 January 1886 — KU KA LIKI O NUUANU I KA MAKANI. [ARTICLE]

KU KA LIKI O NUUANU I KA MAKANI.

Ma ko'kolamn 4 aoao 2 o ka rupepa Elele o ka k 14 o Novemalvi iho nei i īke ia iho ai na ku ka līki ana a n» kawaenae hoAlohaloha ana a «w«- helu ana a ka mea i kapa iaia iho, "ko oukou alakai o na naakahiki a pau." Owai la hoi nei alakai o inakou o na makahiki a pan ? 0 J O paha.? o A K paha ? | 0 J L K palpia ? o Gr B paha ? a i ole ■ ia, o J K K paha ? Aka, kt} hoike mai; nei ke kahoaka o kau olelo i kon ano, a ! na maopopo oe ia'o, aole e nalo, he nnj oe mai Inna a laio, he k»pa io no a tie | kamaaina no na pali hanlinl? o Kooiau nei. Ua olelo oe e holo balcta mai ana kekahi haole } he malihini i o kakoii nei no keia kau koho baiota ae o 1888, nolaila ehaeha !«a oe a olelo oe ma kan, "aohe kohil o ke pnna a me ke o ia oe a ~fa' kakou Haweii." Heaha hoi kon mea i' hoole makaewaewa iho ai 1 ke kohn ble | oia mea io oe ? I ko ai iho no Im uie ia mau mea a ke ai nei no oe i keia wa c hk« me "malihini haole". Akahi no oe a ikeia he kbn*ka lea de 1 ke kanaenae, i ka hoalohaloha, i ka hto helo ana mai ou, ma kat» itamu o k*6 Elele, i on mau ewe, on mau koko, ou mau hoa o ka pupuu hookahi. He oiaio kau i hoike mai ai (ole wale), "mai hoowahawaha i kahi umeke poi h m« ka ipu kai a ka Hae«ii n Aole no ;>aha ia he tnea hoowahawaha, he mea liookomo maloko, e hanai ai a hewa ae ka waha, liookahi no panai o na palapala auhau a lakou r.ei 3 kon ia-mai paha na apU, na pa'u, r.a pelo oi 1a ho nūa, waiho akn la hoi ka maalea ahea ? Auhea iho Ia oe e alakai o na make - hiki a pau, na maopopo loa he luna hooikaika balota oe no Asa Kaulia, a ke kono mai nei oe ia makou e koho ia A Kaulia i waha olelo no kakou, alia iki hoi, hookahi minute wal« no ou e kali ibo ai, olelo mai nei oe ma kau o ka Elele, ua lawelawe o Hou A Kaulia ijia hana me kti iima maemae a me ka noo rioo kaulike, alia hoi, e hailona mua ae paha kaua, 0 ka puu kau mauka, a o k» puu ka'u makai. fna e ku ka nuu 'nia kau puu, a o ke kee mau ka'u alaila ua_ hawahawa na lima o ke kalone, a ina no ka'u puu ka nuu,* a no kau ke kee, alaila ua maemae 10 na lima. 0 ia ! Hina i uka nana nuu, hina i kai naha kee, aTa la, na hina i kau pu«, ua hoonuu a ua maona ua hoi mai a w. napa kee mai la ia ia hei, ia lana oei, 'm lakou nei a iā makou no a pau !oa aohe m?a koe. Aoie hoi ha \ pololei kau > Alakai, Ke i hou mai nei no oe, "ua loaa ia Koolanpeko ke kulana kiekie, raa ona U, » aole loa he waht kuia, aole hoi ht u kani'uha an«, p«!a i ka'u ike. 1 na <6 hookuku &e kak/tu kia (Hon A Kao Jja) o ke kau o 1884 t»e K Kaoliko o ke k&o o 187*, ka J K K mau pah i« ka naio ka f ata o 1884. Apeh«a o J L lUmlnkou i%« tatj o 1882 ?

KJekīe kaopoku o !Ihr;n]; i ka uapo uui ido Kaowhe. Heaha bou īioi ko i «?«<■'?? V ' , r \ : ai a kilHkilu o Koo!au{ oTio ia Hon A K* ? Haiiia, iko Liou Ā K kuu i noho ai i feft ahaolelo i hooinaliuahunia ni ka oku lunalkanawai apaaa o Kon!aßi>oV Jj kahi a ka hee e opu nei ilnna o ka leho, a hiki aku la i ka n* makahiki elpa, a pela no me ke kulana ana ! opu mu» ai "hope lana makar noi,'' » hiki i ke $60.00 o ka luahina. Iha īo pela, nialaila wale no i lona ai hn knlann Koolauiioko ma ona

la. Ua poiua loa ia wau, o ka eaha aua ka o ke a)auu r i pali o kakou oia o Nuuaua i ke kau o 1884, oia ka kau i olalo mai nei ua kiekie kakou; he oiaio ia, hooikaika o Kaoiiko e uaha k<i pali o Nuuano, aole nae he hamani īaia, a hooikaika iho o J L Kaulukou e naha, aole no he manuheu iki, a i ke kau o Asa Kaulia i komo ai i lunamakaainana {m a 1834), akahi no a lepe e ua pali la ; he lau mania wale no ka hoi (ole wale) ua mau pali kūhoho la a kakou i ike a i kamaaina ai, ua hiki no ka hoi ia Ālakai — eku ma Kaneohe a nana aku i ka lewa mai o na palaka o na kia moku o ku i«ai ana i ke awa o'Kon, na pau (ole wale) ko alakai ana mai lalo aku uei a ka nnku i na lio, a mai Uma mai a lalo oei i na wahi lio, alaila kau i»e. Ahu no hui kupauuha i ka la i Mana akaaka ka la, 'haule mai ka mahina, imoiuio uaai na hoku, i kau a mea he liki paupaka o Alakai. Ke i mai nei ka wahiue papakahi, papaiua, papakolu, ,ua pau hiu }>au poo o Uon A Kaulia i ka aia poho ia o ka luauo niuhi (hoopih : meaai) i kuiuu e oaha ai o Nuuanu. Ua uaake ke kino, ua inake kanoonoo kanaka, a ua make loa ka uhane o A Kaolia iloko o ke kuhihewa me ka nao e nihomole mai ana o Nuuanu, eia aae ua hei aku la i ka upena i ke anapuiH o Limaloa. Mahope o keia mau kaiehu kamailio ana a kaua o Alakai — ke 01010 ftku Liei l au, a o uiaua, a o makou lehulehu wule, | (koe ae no o hoopilimeaai aae hoopili laeaiki ma), he makehewa koho hou ia A Kaulīa i lonamakaainana no kakou uo keia kau ae, ua akaka koūa hoopili meaai kuhiLewa. ua peleknna loa ka inoa o Koolaapoko iaia, ke lule lu a ko ke paoa i ua uiekupani, aolie luea aa e hoole uiai ika oiaio o ka f oi, ua lohe keia mau pepeiao elua, ua ike ua uiak(k aua uiaopopo feo ! u uhaue i ka oiaio o keia, iua eaa uiai oe e Alakaī e hoolo mai i ka'u, alaila, e hae pau aku auanei ka ikaika o ka makani o ba ipn a Kuapakaa i 'ke puhi ana aku i na haiia palopoloua a ta aku imua ou e Alakai, alaila, oi aku ko hilahila i ko keha i ke akea, a e hoi luuluu ananeī oe i ke oue o Hanakahi. Ke hookuu nei au ia oe e Alakai e holo maluna o kou lio maka kahi i ke kaliua palahalaha o nau uo ia e hoohu aku i ke kula, a e liuli aua ko'a alo i o'u mau hoa uiakaaiuana o ua mau i>ali uei. | E o'u mau lioa ina<i&aitiaua o nei mau pali, ke kau leo aku uei au ia oukou mai hoolohe i La Alakai i kukala mai nei ma ka Elele, "e koho ia A Kaulia a e kipaku ka i ka haole," e aho e koho lokahi kakou i ka haole e maVaewa&§*a ia noi, oia o Gr. Browo, ke kilo hee kaulaua uaua e ike aku ka hee i kai uli ua kapae ka alaala. oīa hoi keia: Ke kae aea nana e uoii, nowelh aku na hih» pea o na Keeua Kuhina, a i na aole ia, alai. la, i kanaka no hoi i :=:e ia he aloha ia kakou makaaīnana a aloha alii, a he mauao kuokoa noua iho me ka hoopilimeaai ole. Eia hou keia. Mai haawl i ko oukou mau tuaua koho l)aIota ia luua ohi auhau a ruea e ue paha, a iua ualiaawi oukou, aole no oukou e hewa ke kii hou a lawe maī, he mea ano ole uo ia wahi pepa ke nana īho, aka, he īo n-ie, aole i kaua mai koua waiwai i oi aku i ko ke gula, paa ia a paa.

Ke holo mai nei ka lahea o na kaili limnnni, feakauhct a ka luna ohi auhau o'keia apana i na mana koho o kahi poa makaainana, noho iho la paha ka aha kuka, a i iho la, penei, peuei kakou e hana ai, e ohi mua kakou i na palapala auhau o kanaka i nui ka poe koho i ko kakou balota. A'uwe ! or; eke kanaka

i ike i ke ino a tne ka awahia oia hana a liana no nae, a kapa iho h ia he niakai, aka, e hoomanao ka poe he naau noonoo ho liikou, aia he la a hiki mai ma oia ka la 3 o Feb. ac, H, 1886, ua hlki wale »0 i«Poe e kaiioha 'ku i kau lunataaku ainana i manao ai e kii aku a kaili mai i kou inana Uoho mai ka liuua wai u pa. kaha a rae Hmaom a oie hllnhlla ok tua, e loaa auan i mni iiona a no Ukou hHahlla,

Ma k« o K;-U?«J U *ahi I \Vat!?i>, iii ha r,al«Jiala V//V., ii: " < .olu I k«.n»ka < • k:-»' K t /\, .A-i.

kahi īi :i;a% j ui:.i*a ths t k K.IMĪC. īua h-. ilii!», kt Lō.uv.'' uka nel au 1 okulu Uuro Iwuuiaikai noiu Huro ! Uuro ! ! Huro !! ! Ina pela k» nui o feaJkou, poinaikui ka Ai'ona. h h!» hou mea i hele a n)iu;u).v.-a n'« he puaa kawan r !a. Ke hooki »t>i au, Mo ka miuaiuiuu nui k Aluiiui. "Naiiai-aokkk ? i E,"