Ko Hawaii Pae Aina, Volume IX, Number 10, 6 March 1886 — He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA Ka Olali o na Aupuni Hui O AETO ELEELE. Ka Eueu hoi nana i wawahi na pani paa o Ainapo. [ARTICLE]

He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA Ka Olali o na Aupuni Hui O AETO ELEELE. Ka Eueu hoi nana i wawahi na pani paa o Ainapo.

Unuhiia no Ko līawaii Pae A ina. Helu 33. Salu iho !a o l>iate iloko<soß a pane ,e la, Eia palia oe ianei e kuu alolia, o!e palial Ina no lioi eia oe ianei, laki :a hoi kaua; a ina 110 boi aole oe iloko > keia iiale, alaila, i hea la auanei au e ini aku ai e loaa oe ia'u? f Me keia mau olelo a ua Biate la i pane lio ai, a lele iho Ja ol» mai luna iho o tona lio, a hoomaka aku la oia e liele. [ īa wa pano aku la ua lio la ia Biute, iuhea oe e kuu haku, alia oe e hele, e cu iki iho oe a lohe aku oe i ka huaolelo Aaila hoi hele. Huli hou mai la ua Biote nei i hope, i pane mai la, Ua makaukau inau au no tan mau olelo a pau. Ia wa kuhikuhi akn la ua lio nei bnei: ī hele auanei oe a komo iloko o :a hale, a i halawai oe me kekahi wahiie, mai lawe iki m»i oe i kekalii inea ba e haawi mai ai ia oe; no ka mea, o b wahine e halawai ana me oe, aole ia [kau wahine, aka, he mau akaku wale b ia, nolaila, mai hookuli oe i keia mau Ihikuhi, Aole no hoi e nalo kau waua hoopaa ift me na kaulahao he malima; nolaila, e liele oe me ke ano b!ohilohi ole. •Haālele iho Ig q Bit\te i ka Ho a liele u la oia a ku mn kn puka-pa o ua hafe a ike nktt la oia o ka hale mua no % i noho ai ma ke kae o *ka muliwai, a maopopo no paha keia hale ia ouu e ka pc 3 lieluhelo.) Hoome l *ku la no oia ika hele ana aa a hiki i kona ku ana ma ka puka; 'wa ike aku la oia i ka puka ana mai kekahi wahine ui me na pua aala e ia ana ma kona lima. Hele pololei mai la oia a ku imua o iute, kunou mai la oia me na minoaka a o ke ano hoohie i awili pu ia me ka kalea, a pane mai la oia, penei: Eia j*» wahi makana ia oe, e oluolu hoi oe

|Bwe aku. ĪAnelie aku la na lima o ianei e lalau |ti, hoolei koke mai la ua wahine \>i la ba paa, a i ka pa ana o na mau pua !a jka lima o Biute, he imo ana na ka |ka, ua lilo ae la oia i paaliao, a e psa h hoi na lima i na kaulahao he 50fcinana iho la oia me ke pahaohao |i, no ka mea, eia oia iloko o kekahi Ini pouli ia sekona, me ka hoopaa ia kona kino i na kaulahao he 50. PO keia aina, oia no ke aupuni hapa i | anu a hapa hoi i ka wela; ane like |faa me Hawaii nei. feiai o Biate e noho nei iloko o ka likia.a o ka lio hoi eia no oia ma kona ihi kahi i ku ai, ua ike aku la nae oia I paa o Biute kona haku. Ia wa pane iho la ua lio nei, A paa $ oe a pono e kuu haku, no ka $e oe i hooko e like me ka'u kauoha |oe, aka, ua hookuli oe; nolaila, e nuj likaika i pakele, oiai aole e hiki ia'u ihele aku e kokua ia oe, mahope auaH i>au pu aku kaua, aka, e kali ana no maanei a hala ka hol-a hookahi, ina ] oe e hoi mai, alaila, hoi no au i j wahi a haalele no au ia oe. : 1 haalele iho no kakou i ka lio pela e kaliw- a e huli ae hoi kakou a nana no Piuk>, oiai oia e noho ana iloko o ka piliku Ia % e, ua Piuke nei me ke kaniahu 0 konmaau no keia paa ano e ana ona 1 ka ho, oiai aole oia i ike i ka mea Bana i hoopaa, aole no hoi oia i ike % ka me nana oia i lawe i keia lumi pouli. | O la riu mm a pau s ua hookahaha oii ia ko|a Piake la manao. Ia wa no kokolo >-Ak ka wela o koiia akiuki s a ioLo Rf; l'-koi aa aakoko o kona maina aalana o \ rtiH% naea i hana kefa hana Si<j - W4 uu i Iho ti oia i iui.-i xi.b- ' Ano fh. f -ix, h ua pJjkifc Loi ko olua

■hak«^-ano -ioa-lttwa- - fco olaa -4fcaik-a no fca mokumoku ana i keia mau kaiilaalaila, ano ka monawa o hooko olna i ka'u kauoha. I ka pau ana no o na olelo a 'ua eueu la, unuunu mai la ua mau lima nei ona i na kaulahao i hoBpaa ia āi m'a iia mau lima la ona, me konn hukihuki ana iinua a i hopo ma ke ano hoiao; aka, iāia i hana ai pela, uuina ae la ua mau kauīahao !a, a upaipai ae īa hoi. ka hale kahi i hoopaa ia ai keia. Holo aku la ka nakeke o keīa mea a johe _ aku la ka lio o ianei, ia wa pane iho la oa lio nei; Ina o keia nakeke kaulahao a o ko ikaika keia e kuu haku, alaila, kali hou au no hookahi hora hou aku; aka, iha nakekē kaulahāo* ā he nakeke no ka make, alaila, aohe S*u pomaikai, a o ko'u kino ka hoi ka luahi. A heaha Ia a\iauei hoi ka hewa, e kali hou no hoi au, r ina hoi aole oe e ola ana, alaila, ua hiki no hoi; e make no hoi aū mahope ou e ponō ai, | Kali hou iho Ia ua lio Ia no kekahi wa t ' i ka hāla ana o ka hapalua hora, lohe' aku la ua lio i ka haluku mai o loko hale. !

E haalele ilio kakou ī ka lio pela e hoolono ana i ka halulu o loko o uahale nei, a e aui ae kakou i ka euea nona ka moolelo; oiai o Piukp e hoonioui ana i ua mau kaulahao la, ike iho Ia oia aole ao ka hoi i uaua a paakiki loa. No ia mea, hina aku la oia imua a mokumoku ae la he ifmi kaulahao, a iaia i kulana mai ai i hope, mokumoku hou ae la he 10 mau kaulahao. Ia wa kuene pono iho Ia ua Piuke nei, a umii mai la oia 1 kona mau lima a elua, a hiolo mai la kekahi aoao o ua luaii pouli nei, kahi hoi ona i hoopaa ia ai, a pau loa ae la na kaulahao i ka mokumoku. I ka wa i uaha eiai ai o kokulii aoao o ua luaii la, »ke aUu ii» keia he liona 0 paa aua u\a \>a luuii !h 4 ua hoopaa ia no lioi oicv i na kaulahao he 50 e Hke .me koAS. v . I'ane mai la ua liona nei, penei; E ke kanaka ikaika, he nani hoi ia ua hemo as la oe, e oluolu hoi oe e heīe mai e wehe ae i ko'u mau kaulahao, oiai o ka 10 ae nei keia o ko'u mau makahiki o ka noho ana ma keia wahi, aole hoi i loaa ia'u kekahi mea nana o kokua mai ia'a, nolaila, e 'oluolu oe e kokua mai ia'u. Ia wa koiuo iho la ke aloha iloko o Piuke no ua lioua uei, me ka manao 5a hoi he pouo keia, eia ka aole.

I kona lohe ana no i keia leo noi, ua hele aku la oia e kokua e like me ka ikaika i loaa iaia, a pau ae la hoi na kaulahao o ua liona la i ka a ku mai la h#i ua liona nei uie kona kino uui. Ike kaawalo ana o ua liona nei mai ka noho pio ana iloko o nj* kaūlahao he 50, ua pane mai la oia i keia mau huaolelo awahua, Ano e ke keiki ikaika, he nani hoi ia ua hemo ae nei au, aohe a f u uku kupono e uku aku ai ia oe, eia wale no, a nui ko ikaika a me ke oolea, alaila loaa ko wahine ia oe, aka hoi a uuku ko ikaika, aole e ola na iwi o ka wahine, a o oe ka hoi ka mea aloha, aole hoi oe e ike hou aku i kou aina hanau a mske e no oe.

Make ia wai? wahi a Piuke i pane | aku ai me ka piha ī ka huhu. Lapuwala j maoli oe e keia kai no hoi, he maikai kau mea e hana mai ai īa'u j oiai hoi na'u oe i kokua aku nei e liike hoi me kau mea i noi mai nei, e wehe j aku au i kou mau kaulahao, a ua hooko | aku hoi au me ka maikai, mo kuu ma-! nao la hoi he holoholona maikai la hoi | oe, eia ka he keu aku oe o ka liona ino : loa. *A heaha la hoi kana, nau hoi ka olelo no ka ikaika, he ikaika no hoi paha ko onei, no ka mea, no kou ikaika ole kou mea i hemo o!e ai, a e ole hoi au hemo ai f»e; nolaiia, auhea oe e liona puhuluhulu, ī nui ko ikaika i hoi ola i kou aupuni, aka, uuku ko ikaika, make ioa oe ia'u. I ka lohe ana o ua liona nei i keia mau olelo a Piake, lele koke mai lā oia me kona manao e hoopoino i kona hoa; iaia i lele aku ai me ka mama i loaa iaia, ua hopu koke mai la o Piuke me ka eieu me kona mau lima punahele, a paa aku la ke poo o ua liona !a. 1 ]ike me ka eleu o ka Piuke hopu ana a paa i ke poo o na i ? ona Is. pela no hoi ka ti\eti.ō u« Hona U i naho ae «I ■ moku ae la ka manamanalioia o»iīra o 'na Piok<? \ Tloko :!.o o ia wa, ua pii ino !oa ae

la kona-ukkki; 'iopu-aku- la na--P-īake nei ma ka opu o ka liona a haawi aku la i ka ikaika opa o kona mau manamana, a paka liilii a©\la kona opu, a make loa aku īa iia liona la; a no keiahakaka ana o laua ka haluku a ka lio o ianei i lohe ai, a kakou i ike aku nei maluna. I ka make axm o ua l'iona la, liaalele iho la ua Piuke nei iaia, hele huli aku la oia eaa «a lumi a pau o ua hale nei, a aole hoi oia i ike iki i kekalu mea iloko, nolaila, pau ae la kon? manaq ana he kanaka okoa aku kekahi, ia wa, huli ae la oia i ke alanui kahi ona e hiki ai, aka aole ona wahi e hiki akti oiai aole alapii e hiki aku ai i luua E waiho kakou no Piuke, oiai oin e hoaa ana i kona alanuī e hiki ai, ae aui iki ae hoi kakou no kona lio. Oiai ka lio e kali malie ana, a pau ae la heokahi hora hou aohe wnhi mea a hoi mai o kona haku, nolaila p&no iho la ua lio nei, penei: Ua make palia oe ? aole paha, ako, ke haalele nei au i knhi au i waiho ai ia'u, ake hahai aku nei au mahope o kou meheu, a ina no hoi au e make ana, ua hiki no, aka, ina eia no oe ke ola neī, aua hemo hoi kou mau lima, a ke kali nei paha oe no ke alanui kahi ou e hiki mai ai, nolaila, e hele au a make a ola mahope ou e kuu haku.

Ia Wa, o ka iiauo la uo ia o dr lilo uei, aku ana ma ka puka oka hale, aia hoi aohe kaiiaka oloko, oini. 1 k& •«'» no i paa ai na lima o Piuke, o ka wa no ia i ahai ai o ka papuhi o oa kibo aka, a heo akn la no ka Home o Aeto Eleele, Ia wa i komo iiku ai na lio ala a hiki ma kekahi nimi, lalau aku la ka waha o ua lio nei i kekahi kiana maīnna o ka moe, a iinki mai la, a nah« iho la kona niho nm kekalii kihi, a hele pololei akn 1« oia a malalo o kekalii kamu Uaa e luho ana kona mau lala ma o n maunoi, liooliuli ae la oia i kona mau wa'wae hope v ke kumu laau, a tocrmaka I» peku, elike ke kani oka Lekiīi ka ikaika o nt» wawae ona lio r la i peku aku ai, a huli pu aku 1a ke kumu laan, a liamama ae la "hoi ka lua, kahi a Piu» ke e hoaa ae! ite alanui e luii aku ai me kona lio» kiei iho la ua lio nei, a ike iho la o!s ia Piuke e kn kokoke ana ma kahi ake kumu laau i huli pu ai, ike ae la ua* Pi'uke nei i kona lio e kiei iho ana, me kona miuo aka ana ae. Ta \ra, hookuu iho na lio nei ike kihei, a pii mai Ia na Piuke nei a hui me kona lio, a ike aku la ua lio nei i ka paumaele o kona lole wawae ike koko, a pane aku la oia, E kuu haku, lieaha keia mau hana au ?

Pane aku la o Piuke e "ka Lio keolien 0 ka muliwai make, ua hookuli au i kau mau kauoha, a ua moku ia kuu maoamana lima uuku o kuu Hma liema Ika liiona. Auwe ! ka poino e kuu Haku, %vahi a ka lio. Aka, e loaa ana no ko waliine ia oe, me ka oluolu, a me ka nui hoi o na poino e mare ai olua, aka, aole ia e mare me ka mea okoa, no kā mea, ua loaa ka lioailona o kou manamana lima muumuu, mai kanalna oe no keua poino 1 loaa ia oe, a akalii no a ola neia mau iwi i& oe e kuu haku, oiai ua ikaika mai la oe, o na kupua a pau e hiki ana ma keia wahi, aole lakou e pakele ana a ia oe ka hoi he lilo wale no i mea paani, aokelaliona au i pepehi mai nei, oia no ke kiai o keia lua pouli, he hiki loa iaia ke luku i na kanaka' he taasani ka nui iloko o na Setona loa, aka, ia oe hoi oka pepehi ia 'mai nei ka ia a make, nolaila, akahi no a ikaika ko'n mau kapua: no ka hele ana e imi i ko wahine, ao'iie ko wahine i.keia aupuni, aka, aia paha oia ike aupunī Lele, nolaila, ano ka manawa ekau mai oe maluna o'a me ka hakalia ole>Ja e lele kaua no ua aupuni ala, malia paha aia oia ilaila.

la wa, Ae akp laō Piuke ī ke noi a koua lio, a kati aē la oi& maluna o |ona lio, puiiki aka la koua Baau ]iroa i ka iiuln a-ī, a umii ae la kona aiau w&wao ua ka opu o ka lio. ia wa ua lio 'la i peku iho ai i ka honua, a lele aku Ja aaaaei, a i keia i>eku ana do aaa lio neil aia hoi, nakaka ae la ua aupnni »ei, a lilo ae k ?.h imūk&i i dto uiaa »o k--i iii& %%vm o m Yv> ke |»lat Bfi& i ka lew», hooku* -<•» p»uitiwi o ua Piuk..- *»«?i m'; k£V--i} lai» i kwbi mi «i i«4 o k« !10, aia hof, hiM b<j ?<:■,*-. '. «« fto nef I k« 'ionoe *

- ike-iho -la o Piuke i ka iiaai'O keia <jnpuni, oiai oia a me kona lio e ku ana mawaho o kekahi pa nani i kinohi- ' noij !ia me na waihooluu like ole, a ulu ana i)a pua o kela a mo keia ano» a e gala memele ana hoi na hua ai o kela a me keia ano, e hiki ole ai ika puu ke ika ono. Aka hookaki nae niea °i Im- aku, oia no ke ala ku paoa o aa hoohewo ana i ka puuwai o mo 1 poli, a ninau aku la oia lio, i ka i ana, Owai ka iuoa' o'keia aina nani? Pane aku la k|Jio keokeo, 0 Leie j ka fnoa o keia aina, ka home kulaiwi o • nei. Mai keia aina aka au j i ia ai a noho i ka muKwai lanei no hoi au i hakaka ai me kekahi ilip nui, o Selobiona kona inoa, a mai make au iaia, e ole o Aeko Eleale pakele ai au. Ia manawa nae, he iiapa kuu ikaika, aka, i keia wa, ua loaa ia'u ka ikaika piha mai ia Aeko Eleele mai. ī ka lohe ana o Piuke i'ka inoa Selobiona, hoomanao ae la oia o kona kupunakane no ia, aole nae oiai pane aku i ka lio no ia mea. la wa, pane mai la ka lio iaia nei, Ī3 lele iho oe i lalo, a kom« aku Uoko p ka pa. A ia oe e komo aku ai, mai lalau aku oa a lawe mai i kekahi pua a hua j ai paha, o pilikia hou auaiiei kAn« Aka o liole pololei no oe a loaa aku ko wahine ina eia oia ianei, alaila ike olua. A o kana mau mea a pau e haamai ai ia oe, oia kau e lawe mai . a mai noho loihi aku nae oe. Ina oe e! loho i ka haiulu O kekahi makani ifcai I alaiio, ku ae oe a hoi mai» a i «.n». mai, j h ko waliine ia o§, mai ae aku oe i kana» , nu ka mea, aia a elima mi ann a'ka ma- ] kiiui a Uaalele, hiki mai o Aeko ] Eieelo, kaua, oiai he oi loa ] aku kona ikaika mamua ona kupua a ] pau. iiolaila» mai hookuii oe o make, uuanei kaua.

keia mau olelo ao ak& Uo, ua bq aku lh Cr I'iui-ii, & ke hele uei, a o ka'a aoi lioi ia oe, aole oe e hele mai keia wahi aku au e ku nei a hoi mai au. Ae mai la ka lio. Ia wa, liaalele iho la o Pmke i k& lio a komo aku la. A iaia i komo aku ai a waeua konu o ka mala pua, liuli niai Ia oia a naua i liope, aohe ike ia mai o ka lio, ia \va, lalau aa la oia a uliai mai la i kokaLi pua a ae la, o ka wa na ia i pa iho ai o kekalii makaui ikaik» a ulupa iho la ina pua, na laau a me ua mea a pau o ke kihapai, a ku olohelohe iko la ua Piuke uei, ia wa no i pane ae ai oia, Heaha iho la Ia hoi ka keia makaui... oka haua ino ana i ka'u mala pua a \pkiiio oueauea loska hoi ke kihapai'? II ka mea keiukelu, ke ika pu mai la no kaua i na kaua hookuli a Piuke i na olelo aka isBs4aia uo iioi i ae poiolei ae ia ma ka huelo a hooie Wahi hoi au e ka moa iioluKßlu e pane iho ai, Hookahi no lioi ua makamaka ilio ia ma» ka kuelo mai ka ike»

M& keia kaua malu aua a Piuke, ua īke mai la Jka iio keokeo, a pane iho la, Mauiuli o kou liookuli e Piuke, e loaa aua lie iiaawina maluna o kuua, no ka niea, ua komo pu kaua a elua ma keia hewa au i hana malumai la. Aka me na mino aka ana i hoomau aka ai o Piuke ika hele ans i mua, a ku aua ma ka ipuka oka hale, a uana aku la keia ia loko, aolie maaloalo kauaka mai o loko. Ia wa kikeke Qku Ia keia ika puka* aia wa, puka mai ana kekahi kaikaoaalime a ninau mai la> Heaha kau ouei? A mai hea mai oe? Paae aku la o Piuke, I liele mai nei au e niuau aku īa oe, aole*anoi he wahiue i hiki mai ianei i keia mau la kokeiiio nei? , i£e wahiuei no, oia ko makou liaku, h oia hoi ka waiune a ko makou alii, oia hoi o Aeko Eleele. H«* uiakomake au e ike iaia, wahi a Piuke i ke k&ikMaahine. wa, nalo aku la ua kaikamahine nei no ka rumi o kona liaku» a pane aku Ia t Ua makemake kekahi kanaka p ike ia oe. Hinaa mai la ka ui, Pehea ke ano o īa kanaka? He k&uaka opio, Jbe ui ahe lua oh lom nw), 1 ike ol& ia ra& bj kakon p*tnl nH. Ika !ohe «na o ka ul Llna Eula i k«ia, komo iho la iioko ona ka uoouoo! k+L* he kumk» okou, akb u kuii*! uluL* v m L& i L&U» xujUlla, ! ka'ioha »k« !a o(« f Vftlk6lfesllls6 ' H?! k«: ViB«Blra opio alawe ajfef \' loko o 1 '