Ko Hawaii Pae Aina, Volume IX, Number 28, 10 July 1886 — He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA Ka Olali o na Aupuni Hui O AETO ELEELE. Ka Eueu hoi nana i wawahi na pani paa o Ainapo. [ARTICLE]

He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA Ka Olali o na Aupuni Hui O AETO ELEELE. Ka Eueu hoi nana i wawahi na pani paa o Ainapo.

Unuliiia no Ko IlawaM PaeA ina. Helu 51. OlAI ua moku ala e ahai ana ka pupupuhi i ka ua inea o ka holo pakika iluna o ka ilikai, a hala ae la na la etua a i ke kakahiaka o ke kolu o ka Ia, oiai. no ua Piake nei e moe ana, halulu aea ka heleuma o ua rnoku nei i ke a pau iho la na pea i ka haule Ilalo. Malia ke haohao mai nei paha oukou e na hoa heluhelu i ka mea nana e hooponopono nei i ka moku, ae, aoJ.o lie mea e ae nana o hooponopono noi, hookahi wale iho no, na ka mana o ka iio keokeo Lekeona keia man men a pau e hana nei. I ua moku nei e ku ana aia hoi n8 ka* naka a pau e holo moku ana i ka uapo, me ka hooho ana, o ka moku paha keia o Piuke, ka mea i kaulana i ka Holo aku la hoi keia lohe a i mua q ka, Moiwahine Makaleka, a ia manawa no oia i kauoha koke ae ai i kona mau Alihikaua e akoal^^i^M^ iloko o ka manawa pokole loa, ua akoakoa mai la lakou a pau, a ninau mai la, Ia ka makemake a ke aliiwahine a makou e hooko aku ai ? . Pane aku la oia, i kauolia aku nei au ia oukou e iho koke aku oijkoa no ka uapo, a e holo aku no ka moku, a e ninau i ka mea nona kela inoku, a ina 0 Piuke ia alaila hoi mai oukou a hai maiia'u. No keia mau olelo a ke aliiwahine ua eleu akaUa kona mau alihikaua a hiki i ka uapo a holo aku la no ka mo-, ku, a ia Iakou nei i pili aku ai ma ka aoao o ua moku nei, ua ike koke akn la no ka alihikaua i lawe ai i ka palapala, o ka moku no keia ana i ike ai ma ke aupuni aikanaka, a hoomanao ae la no oja o ka moku no keia o Piuke. la mauawa i kahea ae ai kekahi o lakou, Auhea kanaka o keia moku, aoIe nae he pane ia mai, a eia !ioi keMlohi nei kekahi poe o lakou i ka moku, oiai he mea hou ia ia lakou, no ka mea aohe ike ia o ka hookui ia ana o ka papa. Oiai lakou e nanea ana i ka nana i na mea nani o ua moku ala, aia hoi ua puiwa ia lakou i ka pane ana iho o Piuke maluna, owai oukou ? A heaha hoi ka oukou o ka moku nei ? la wa i huli ino ae a! Iakott a ike ae Ia i keia keiki kanaka maikai e kiei ihc> ana maluna, pane ae la lakou, liepob alihikaua makou i hoonna ia mainei e holo mai e ninau i ka mea nona keia moku, a heaha la ke kumu okona hiki ana mai nei. Pane iho la ua Piuke uei, owau no ka mea nona keia mokti, a 1 holo mai uei au malalo o ka olelo kauoha. I keia manawa nae a lakou e kamailio noi, ua ike aku la kahi alihikaua 1 na holeheleua o keia keiki e kamai* lio mai nei, o Piuke no kēia, no ka mea

ua !ke mua 'oia la Piuke. Aka i ōaea e pau ai ko lakon pohihihi, nolaila oitan hon akn !a lakob, e olaoln paha oe 0 hahai mai i kou fAoa, i maqptf|>6 ai ia makou, a hoi aku makou a haī aka i ko makou aliiwahine f Pane nīaila oia, 6 hoi aku oukou a hai aku iaia, owau o Piuke ka mea ana i kauoha aenei e hoīo mai, nolaila e hoi oakou a hai aku iaia, e hookala i kana pahi a oi i moku kuu poo, a a huM hoi i miliona kanaka ikaikā 1 make ( au iaia, a o ka hōpe lioi, e Iiuli c'a i lio lele a me ona kaa lele i pakele ae oia mai kuu maiu lima aku, nolaiia o ka lohe ko oukou, a e hoi aku oukou a hai aku iaia e like me ka'u mea i hahai aku nei ia oukou. Ae mai la ua poe nei, a hoi aku 'li iakou nei a pae i uka, a holo Io® la lakou nei no ka hale alii c ka moiwah^e. la hkou nei i hiki aku ai, ua hai aku Ialakiu, o Piuke ka mea nona kela mokn, ka naea hoi au i kauoha ai e holo mai a ua kauoha mai nei oia e hookala opi i knn pahiknua, e hoomakaukau oe i miliona kou, a e imi hoi i Iio le!" a tne ona kaa lele, i pakele aī ka oe mai kona mau lima mai, a ma ka hora 12 o keia la e le!6 ' mai ai oia e luku i ko kakou kulanakauhale nei me ka weliweli nui. I ka lohe ana o ua aliiwahine nei i keia, pane mai la oia, mai puui oukou i kana maU olelo, no ka mea aole oia e hana io mai ana e like me kana mau olelo, nolaila, e kii aku oukou i kuu kaa helu . ekahi a me kuu mau paa lio a e kauoha aku hoi i kuu mau kahu lio e hao mai laua ia Iaua a "kau ka Iwa he la makani," a e lawe mai hoi īaua i kuu kan īloko nei o ka pa alii nei. No keia mau olelo kauolia a ke aliiwahine, ua eleu koke aku la uamau alihikaua" nei, a hai aku Ia i na kahu lio, a ua ae mai la no hoi na kaha Iip» a hoi mai la no hoī na allhikaua. Oiai na alihikaua i hiki mai ai, ua ninau pono aku lu ke aliiwahine MaPehea, ho kanaka ui io no anei 0 Piuke ? Ae, he kanaka ui oia, au hoi i ike. ole ai ir.a kou aupuni nei, a ke manao nai makou, ina aoia oir. i uaai'e waluae, alaila, ua kupo'no loa ka mare ana me oe e ke aliiwahine. . 1 ka iohe ana o ua Makaleka nei, ua hene iho la kana aka a pane hou mai la oia, Pehea he nui no nae paha naau koa ? Aoie makou i ike aku nei i kona mau koa, aka o Piuke a me kona moku ku panaha wale no ka makou i ike aku nei. Pane hou aku la ua aliiwahine nei, aoie nae paha he mau moku e ae ma ka moana a oukou i ike aku nei ? Aohe, wahi a kona mau alihikaua. Ina pela, e hele aku oukou e kauoha 1 na koa a pau o ko kakou aupuni nei, e hele mai i keia manawa me ko lakou mau pono kaua, aole e kali. Ia manawa i uleu aku a! ua man alihikana ala a knkala aku īa e like me ke kauoha a ko lakou aliiwahine, a he naanawa ole. ke hele a!a na koa no ka hale alii me k<> lakou mau lako kaua, ua hele a hee na pilali o na aliikoa a e nana ana hoi i kauakini na alihikaua* I ka akoakoa ana o na mea a pau, a ua ikeia he elua miliona ka nui o na koa, a he poe wale no lakou i lehia ma neia mea he kaua, a ke hookokoke aku nei koi i ka hora 12. E ka poe heiuhelu, maanei e hoike iki ak»' au no keia aliiwahine a me keia aupuni: 0 ka mea nona keia aupuni Mokalina, o Kaloline, he moiwahine no oia, a ua mare aku oia me ka oliana alii o koua aupuni ponoi, a loaa mai keia kaikamahine o Makaleka, he opio wale no oia, nona paha na makahiki he 20 a oi. > He aupuni keia i kaulana no ka īka* ika ma ke kaua ana, a ua nui na aupuni i noho pio malalo ona i na kau i liala aku, a ua haaheo hoi lakou maluna o ka hao ulaula, a i ka wa nae a koia aliiwahiue opio i noho ae ai aia ka nolio alii, aolo oia i kaua iki nie kekahi aupuni a hiki wale no i ko lakou iolie ana uo Piuke, a kouio iho la ka ni&nao iloko o keia ui opio, e ku a paio me Piuke ma ka ikaika o ka laua uiau paliikana. Aole i ao ia kēia kaikamaliine ma na mea kaua, aole uo hoi oia i hoao o hopu i ke kumu o kn pahikaua, aka ho

hana iio ka keia kaikamahine i manao ai e halawai pu me Piuke. I ka makankau ana o ua inea a pau, ua laiua ia aku Ia ua kou mui ka puku aku o ka Hale alii a hiki i ku uupo, n <; ku aua hoi ma kela a ma keia aoao o kc alanai, a i ke kaui aua o ku hon 12, ua hiki lake kaa alii» o hukiia aon hoi e na paa lio hs 12,. a e kaohi ana hoi ua . elui\ i ka\x!ft kaohi, a kau aku la hoi ua aliiwahiuo oei, a holo.aku la no ka uapo, u ua hoopiha ia hoi ka lewa e na leo huro o kona poe koa a me na lehulehu e haiamua ana i ka uapo no ke ake e ike aku ip. Piake, ka mea i kui &e ka lono 9 ka ikaika a me ka mana kupanahn, a ku ana hoi ke kaa alii i kai o ka.uapo. I ke kani ana no o ka hora 12, ua ike aku la na kanaka i kekahi mea hulali i ka haule ana iho iluna o ka ili kaī, a ua maopopo ia lakou, he waapa no,. a ke hao nei &oi ua Piuke nei a liuohau aohe puu aohe kee, pii ae la iluna o ka oaeki a pane iho la i keia mau' Huaolelo, 13 kuu moku kupua, eia au ke hele nei no ke kauo, aole hoi au e ae e pii wale - kekahi mea iluna nei ke ole owau pu kekahi me ia, a i ko'u wn e hele ai, e kau, kou mau hae a pau. I ka pau ana no 0 na olelo a na Piuke nei, ua pu koke ae la na hae a pau o ua moku nei, p e welo ana mai mna a hope o ua mo"ku nei, a iho aku la ua Piiike nei no luna o ka waapa, a iaia hoi i hoomaka mai ai 0 Iiolo, uwe hone mai la na" īikini o ua moku ala, 'me he mea ala e 1 mai ana, mai holo oe, he huakai paoa aku kena, aka aole nae Iie wahi mēa a ma'iu aku o ua Hapa īlio paakiki nui wale nei, noho 'iho la oia iluna o kā waapa, a kahea iho la e ka waapa kapua, e holo no ka aina. Ia wa i uee malie aku ai ua waapa nei a ,pili i ka uapo, a ke hookokoke loa ja»i nei hoi ke k&a o ua aliiwahine nei raa kahi o t*iuke e pae aku nei, a eia hoi na kanaka ke uwa nei i ke kanaka maikai. I ka ike ana o Makaleka i ka nani oPiuke, komokoke iho la ka manao kuko iloko ona, a auhee aku la nu manao o ka hakaka, lele iho la oia ilalo, a i lawa no ia Piuke a pae i uka, mau koke ao a& honi «loha a ua ui nei o ke aupuni Mokalina, aole o. hiki ia Piuke ke pale ae, no ka mea, aole i maopopo iaia o ka moiwahine keia, a aole no hoi oia i manao e honi mai ana iaia, aka ia laua i honi ai, ua . hopu koke aku la «a Makaleka tiei i na lima o Piuke, a pane elku Ia,' E kuā mea i kau nui ai 0 ike, eia ke kaa a'u! lawe mai nei nou, a e hookipa maikai aku ana au ia oe, aole hoi e like me na olelo o ka palapala. I ka lohe ana o Piuke no keia mau olelo, ua kaniuhu kona naau, aole nae oia i hoopuka aku, aka ua oluolu no o Piuke no na olelo a ke aliiwahine, nolaila kau ae la laua nei maluna o ke kaa a holo aku la no ka hale alii. Ia Iakou nei i hiki aku ai, ua lele iho la tftua nei ilalo, a o Makaleka hoi, ua pihoihoi loa ia oia i keia manawa, oiai J eia na kuko iloko o kona puuwai no | Piuke kahi ? lauwili ai, a e hoalii ana hoi na hoomahie maluna o ua ui nei,! aka ia laua i lele iho ai, ua kono koke mai la ua ui nei ia ianei e komo iloko 0 kona home, a ua hooko no keia. Aia maloko o kona home e haiamu ana na haia wahine opiopio, a he poe ! mare kane ole wale no lakou a pau, a ua kinohinohi ia oloko o ua Uale ala me na mea nani o kela a me keia auo a ka maka e hoohihi ai. īa laua nei i komo aku ai, noho iho la oia i lalo, a hele aku la hoi ua aliiwahine nei e papa i kona mau haia >vahine aole e hele kekahi mea nia ka rumi o Piuke e noko nei, aole hoi e manlo maanei, a noi aku la oia i;\ Piuko e hookuu mai iaia © Uelo e kauoha aku 1 kana mau haia wahiue no ka lioomakaukau ana i mau mea ai. ( Ae aku la ua Piuke uei, a hele aku la hoi ua alilwahiuo nei, a kauoha aku ' la i kana mau mea ai a pau 1 inakema- | make ai e a! pu me Piuke, » ke uoho ' nei hor 0 Piuke me ke kahaha o koua manao, waln ana, Kahaha, kupa»a!ia maoli ka uoi kela uiau haun i kauoha iaaeneiehelo mai i ke kaua, oia ka hoi aohe kaua, aia nae hoi a waona alaila paha kaua, o ka Piuke mau olelo koia iaia iho. Aole no lioi i liuliu maho}v iho, aia hoi kouio hou aua lio ua Makaloka uei,

a noho iho Ia ma Ip Pinke a pano piai ]a 'uk* ,.au ia oe* j a hoi } oo'mQ >,i Owai, la moa ponoi ? . • .. , J 0 Piuk'e ko'u jnoa, wahi a ua koiU, uei.' * Pohe(C, na mare wahiuo no anoi oo 1 wah! "Uo'ii ti ud aeL Ae, U4 AuJ. ka wahia«, Pafte Muaku la ke alimaLiae, aule anei « htfei iaōo ko mare ielua w£jūae? Mino i|t> iho Ip. ua P&ko nei a pane aliiwahine, aole paha he 'popo $e]aj po ka mea, ho rula mau ia i na mamo a Aeiamu, aole mare paīua' i ka wahine hookahi a me ke kane ho okahi, nolaila ke hoole aku nei au " mua o kou hanohano, aole au t ae aku ana i kou makemake. Ho keia mau olelo a Piuke, ua kulou iho la ua ui nei ilalo no kekahi mau miuute a pane hou mai la, "Alie, he mamo io ka oe na Atlamu, ina pela ua pono kou inanao, a peheft kou manao ina oe e f)a|āka ana m? ko'u mau koa, pakele no apoi oe ? Ae, pela r kuu manao. Ina pela oe no kekahi wa okoa uku, alaila e ; hoouna.no au i ko'u mau ! koa, a o no lakon e hakaka pu , me oe, a e naue hoi kaua i keia wa no ka rumi aina, oiai ke.. kani mai nei ka : bele aina...... - Ia wa ua ku īike ae laua nei a komo ; aku la no ka rumi aiua, a e waiho ana t hoi maluaa o ka r&P& aina na mea ai | like ole o kela a mo keia ano, a e kuku ; ana hoi na wai hoomalule., kino like i ole, a noho iho la laua maluna o na noho i hognani ia, a pane ae la ua ui nei ka ai a me mea a pau, a e ai e like me ka makemake, no ka mea ua noā keia mau mea ia oe. īa w'a hoomaka iho la t laua e ai, a i ka hāpalua paha o ko laua manawa ma ka jiapa aina,' hōpu a1itt£ Ia ua aliiwahiue nei i kekahiomola rama a nimni iho 1« iloko o na kiaha elua, a panee aku la i kekahi kiaha ma ko Piuke alo, tne ka pane ana aku i keia mau huaolelo, E lawe a e igu i Jceia, no ka mea he rula keia no ko makou aupuni nei. 1 ka t ana p Piuke i na olelo a ke aliiwahine, a o|eJo ana o ai a e inu a ia manawa oia i hoomanao ae ai i na olelo a kana wahine Lina Kuiai olelo mai ai, E ai oe a e inu ma ka aina kahi au e hiki aku ai, aka aole e kau ka Iepo o ke aupuni Mokalina maluna ou, nolailai iho la ua nei, ua ae ia au e ai ae inu, lalau aku la oia i ke kiaha a hoao ae la, a ike iho la oia ho mea awaawa ka keia, aanehe aku la* oia e waiho, aka pane aku Ia no ua aliiwahine nei, E Piuke ke koa, aka mea $u i ai ai» e ai ia mea a pau, aolo 9 waiho hou maluna o ke pakaukau. I kaloiie ,ana o Piukei keia mau olelo liilahila loa iho la oia, a hoomanawanui iho la oia no ka inu ana a pau, a waiho aku la iluna o ke pakaukau, a hooki ae la oia i kona ai ana, aka no kekahi mau minute mahope iho, ua iho inailaka uqo o ka rama, a howa ae la ka waha. ua Piuke, a nonoi aku ia oia i .ki&ha.lipu* a ua elou niai la no hoi ua aliiwaliine. aei.i ka mnini ana, a inu l)ou aku la no ua Piuke nei. 1 keīa ike ; aku la ua aliiwahine nei i ke ano ona o Piuke, heue iho la k$. aka a ua ui nei, a hoomanao iho la oia e ana kona makemake lapuwale, nolaila hopu akula i oia i na lima o Piuke a Uoihoi aku la iloko o koua rumi a hoomoe aku la, a 0 ka wa no hoi ia i anehe aku ai o ua ua ui nei e haulo pu aku uxa ia liaawiua hookahi e hooko aku i kona iiui* , aia hoi, ua puiwa aa la u& ui uei i ke kikeke aua niai o kekahi niea niawauo, , a helo aku la ua aliiwalune nei e wehe ( i ka puka a ike aku la oia he elua koa« , welio ae la kekahi o iaua a liaawi wai la i kekalii |>al&$ala* a nena iho la oia, ■ a e kauolia mai auaia kia i ke aliiwa.liiuo o hoouua koke akyi i» £iuko a hawo a ua Lakau ia koi ua . inoa, uialalo iho o ua, leta ala, I | Mikola l>al>ala. , Ma loiu wahi e ua hoa e hoakaka , aku au ia oukou i ka ano o keia mau 1 koiki. He mau keiiu mahoe keia. a ho m-u uiakua alii oiaio ko laua mai i ka hoogi&ka ana o ka noho alii o ke aui l)uui aka hoi tua ke koho I ia auab ke alii e noho uia ke kaiaunu, , ua i na kupuua o ke aliiwalūue

aiakaleka, a' .liaule . jioi ka aoao o Babala. Ō'iai hoi k»" j kalek» i j)ii ao ai uo ka uolio .ali}, ua ooi mai la,ko alii Baba)ft e lilo ko, alii-, i wakiue.uo k#u» m»u keikLa paue m&Loia, a kali a maliope, a ua JyiU lakou s h.ikr'i lieia t aola naii i paiio iu aku # , Uoeliaolia īaKH oaau,ac 'o mlimiu Wki aīa i keia, , >va uo ka auu ia Piuko, & ! hoiia laua o lilo. ia Piuko, He mnu keikikoia i leliia ma na mea tatia, o laua hoi ua kaeaea o ke aupuni Mokalina iiokoo keia mau la, a i keia kora eia laua iloko oka manao lili no Piuke a me ke alnwaiune, a oia ke kumu oka hiki r->a i muao ke alii^aliipe. . (A 7mihovc aku.)