Ko Hawaii Pae Aina, Volume IX, Number 29, 17 July 1886 — He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA Ka Olali o na Aupuni Hui O AETO ELEELE. Ka Eueu hoi nana i wawahi na pani paa o Ainapo. [ARTICLE]

He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA Ka Olali o na Aupuni Hui O AETO ELEELE. Ka Eueu hoi nana i wawahi na pani paa o Ainapo.

Unuhiia no Ko Hawaii Pae A ina, Helu 52. MaaNEI e na lioa 0 hooholi ae aj ko kakou kamailio ana no ba laioa pololei o ko kakou Nanea no na hana a ke aiiiwahioe. ;i ' ' i I ka lohe aoa o na koa i keia toatt oleio a ke ahiwahine, ua kunou aku la laua, a huli hoi aku la, oiai k© kaīi oiai la ka heluna nui 0 na koa mawaho 0 ka pa alii i hiki aku ko lakon heluna 1 ka 2,000,000 a 01, a ua hoopuni ia hoi ka pa alii malalo o ka hoopōnopono ana a ua mau keiki mahoe nei, a ua kapaia hoi keia kaua, Ke kaua huliauiahi uo ka hopeua o ko Piuke ola. A ua koho iho ua mau kcfāi mahoe nei me ko laua manao kuhihewa, iloko o keia heluna koa a laua i hoomakaukau ai e lilo ai o Piuke i mea ole, a e pahua ai kona mana, eia nae he moeuhane paiaualelo ka laua. A i na koa hoi i hoi aku ai ua hoi hou aku la ua «liiwahine nei iloko o ka rumi kahi hoi a Piuke e moe nei, a e hoalii ana no hoi ka noe o ka waiona maluna o ua Piuke nei, hoala iho la ua aliiwahine nei, aole nae he wahi mea a onioni ae o ua Piuke nei, a no ia mea hele aku la keia e pani i na puka a pau, a hoi aku la a moe ma ko Piuke aoao, a hoomanao iho la oii e hooko i kona mau iini ana, oiai wahi a ua aliiwahine nei, He wa maikai loa keia no'u e hooko ai i kuu mokemake, no ka mea, aohe mea okoa ae iiWloko o keia rumi owau walo no a mo ka mea hoi a'u e lia nei. I keia manawa i hoao iho ai ua ui ala i kona mafeemake, aka uā poho wale, no ka mea he Kawaapae maōpopo lo» uib, u -le aku la 'ma hiomoe ma ko Piuke aoao, aor koa h'oi eia no lakou ma ko lakou kulana, aole lakou e hiki ke komo' iloko, aka ua hoouna mau aku lakoul elele, aōle nae he pane ia mai, oiai aia ua mau ui dla ke liooipo ala me Niolopua i ka aina moeuhane, aole nae i ko ka makemākē 0 ke aliiwahme. Oiai laua nei e moe ana a hiki i ke ahiahi ana, ua ala ae Ia o PiukŌ, aia hoi ua poeleelo ka rumi ana e moe hei a i ka huli ana ae o ua Piuke nei, ala hoi, pa ana ko ia nei lima i keia mea, haha ae la keia, aia hoi he wahine, a hoOtaafi&o ae la oia me ke kuhiliewa ō kana aloha Lina Kuīa no keia, a no ka nui loa o kona hiamoe, a haule aku| la noua Piuke nei hiamoe. I keia manawa a laua nei e hiolani ana, a i ke aumoe ana iho, ua ala ae la u& aUiwahine nei, a hoala aku la ia Piae la oia, a iloko no o ka hiamoe 1 ae ai ua Piuke ala 1 keīa mau-huaolelo, Heaha keia e kuu aloha ? o keia mau huaolelo a ua Piuke ne! 110 ka liiamoe mai no ia. Iloko o keia mannwa, ua hooikaika loa aku la oia i ka hoala ana, a puoho loa ae la ua Piuke nei, a iloko o na manao o ke kuliihewa, ua iau iho la ka lepo o ke aupuni Mokalina maluna o ua Piuke nei, a ua komo koke mai la na noouoo auu iloko ona aole keia o kana wahine, aka o ko alihvane Makareka keia. lloko o keia wa } ala loa ae ai u Piuke uei iluna a pane iho la, TTa hanoli oe e ko aliiwahiue, aka no'u uei ua poino, a he inau ulia wale no paha keia, a he poino nae ma keia hope iho a hiki mai, wahi a ua Piuka nei i pane iho ai, aole nae he wahi tnea a omoni ae o ua aliiwahiue nei, ke lohe uei no oia i keia mau oleio a Paukoi aka aehe nae ana olelo pane ae. Mai koi» koena po ahiki i ke ao ana, aolo i pili iho ko Piuko mau maka, a aole no hoi 1 hoi hou iho oia e luoe

aka, ke nalu neī iloko ilio ona, iieaLia la ka poino o biki mai ana maa be nui aku na mea ana i opoooo ai no keia haule ana oha. A i ke ao una ae oiai no ua Piak-e nei e noJuo aua lua kona rumi, ua lohe aku la keia i ke kikeke ana mai ma kn puka, ia wa hoala aku la koia 'me ka olelo ana aku, E knn wahine lioa, e ala faoi paha, eia keia mea ke kikeke mai nei ma kb puka.' ' ! Ala ae la ua aliiwahine nei, a paua naai la, aole kena ho mea okoa, aka o na koa kena o kuu aupuni, x kii niai !a a e kwe pu aku hoi ia oe, no ka mea ua ' makemake loa lakou e hakaka pu me oe, nolaila mai hele aku oe. ' I ka tohe ana o ua Piuke nei i keia mau olelo, pii ae lā ka inaina' a maluna oiik, a pane ae la, maluna au'anei o kou mau koa a pau e kau aku ai ko'u huhu ia oe, ku ae la ua Piuke nei i|una, a me ka leo nui oia i hpopuka āe ai,'penei: Aohe aupuni Mokalina ilo,ko o kuu la o ka inaina, uo ka mea, ua ae ka lepo o keia aupuni holookoa mtvluna o kuu kino. ! Iloko o keia wa i puiwa ae ai ua aliiwahine nei, a lele mai la oia mai luna mai o ka moe a hopu mai Ia ia Piuke, me ke kaohi ana mai hoi, hoi mai kaua. Pane akn la ua Piuke nei, e hookaawale koke aku oe, no ka mea, aohe he wahine i kuu la o ka inaina, a i keia la e ike pono ai oe ia'u, a e pau ai hoi kou kuhihewa a me kou mau manao hoomaloka. Me keia mau huaolelo i ku ae ai ua Piuke nei a hele aku la e wehe i ka {suka, aia hoi ua laka ia ka x)uka, nolaiia kaomi aku la na Hma o ua Piuke nei a naha aku la ua pako 'la, a puka loa aku Ia keia i waho i kahi hoi a na koa e ku mai ana. X ka wa i hemo ai ka puka, ua puiwa ia ua mau koa nei i ka ike ana mai ia Piuke, ninau aku la o Piuke, ' Heaha mai nei ka olua ? I koounaia mai nei maua e hele mai 0 noi i ke aliiwahioe o hoōkuii mai ia oe, no ka hooko atia i ka mea au i hele mui noi, a i ike ia hoi kou ikaika e !i-j ke me ka makou i loho ai. j Pane aku Ja o Piuke, e hoi olua a hai aku i ko olua alii, ua makaukau au 1 wa a pau, a ia a kani ka horā alaila komo mai oukou iloko nei, a o ko kakou wa ia ehakakaai. Ae mai la ua mau wahi koa nei, a hoi aku la laua, a hahai āku la i na mea a pau, a 1 ka lohe ana o ua mau mahoe nei, ua pane ae la laua, kahaha kupanaha maoli, pehea la oia 1 manao ai i kahi kaiki e hakaka ai, e hele hou olua a hai aku iaia e hele mai i waho nei e hakaka ai, a kuli kou aku la na koa a hele aku la. I na koa i komo mai ai, aia koi ua ike mai la laua i ke aliiwahine e puliki ana ia Piuke me ka olelo ana, aole oe e kele makopeoe poino maii i ko'u mau koa, a i ka ike pono ana o ua mau waki koa nei, ua hoi aku la _ laua me ka kilakila, a kakai aku Ia i na mea a pau i kana ia e ke aliiwakine, a o ka wa no koi ia i pii ino ae ai ke kai o tta mau makoe nei, a koomia aku la oia i S,OOO koa e komo iloko o ka pa ailii, e kii a e lawe mai ia Piuke a i ole e pepehi aku iaia a make, I ka loke ana o na aliikoa, ua eleu koke ae !n lakou, a maki aku !a he 3000 koa iloko o ka pa alii, ua paui paa ia hoi o mua o ka Halealii e na koaa'e ku ana koi lakou me ka makaukau. īloko o keia wa i pane ae ai ua mau keiki makoe nei, E o'u mau lioa, e ku nie ka makaukau a mai emi mai hoi i kope, i mua a make a ola paka, nolaila, ua ku iho la lakon me ka kaka pono ana o ko lakou mau maka e puka mai ai o Piuko, a ua makaukau hoi lakou i hakalia wals> no ia Piuke. I keia manawa a ke e puliki nei ia Piuke, ualmi ih6 !a oia i mea e homo ao ai, nolaila, pane aku la oia, E ke aliiwahine o hookun mai oe sa'u, aole koi au e hele ana ē kakaka aka e noho no kaua. Ua hookuu ao la ua aliiwakiuo noi, me kona manno he oiaio kein mau ole!o a Piuke, aka i lawa no a makili ae na lima ua aliiwahiiw noi, o ka wa no ia i oih ftkn ai ua Piuko nei me kona mama nui, mo he pua *In iloko o ke kakaka a ku ana i ka puka o waho o ka Halealii, kahi koi a na koa e kiai «na'

nie ka makaala o ka iko ia aku o Pmke a o kahoolale no ia o na ai a ka ui. Oiii tia Piiike nei i ku aku ai ma ka paka, uaike; koke aku Ia oia i na koa eku mai ana mo ka makaukau, a oin no hoi ka uaanawa i nanao Hio ai <> uu Piake nei i kana ili Legeon&, u wohn afe la oia i na opi 8, a kalen»i ao la oia no na kihi eiia, a pane iho !a,* E ka ili oka Legeona, e lele oe mn ka aoao akaii) are liMm aku i na koa, a e hoolilo Moi i* lak»tf t mau pua leho. • keia mau liuaolelo ua Piuke. nei i'pand a6 ai, a nou aku !a i kana ili, p.ia hoi lele'lapalapa: aku la ua i!i nei me he uwila ala ka olapa, a i ua īli nei e lnkil ami, uft ike mai la na koa'okn abaō h'ema no keia make kupanaha* o rfa koa, nolalla haalele ih6 la na* koa 1 ka iakou maa mea kaua, a holo aku !a 1 pakele ko lakou ola, aka mamua as of ko lakou hiki ana aku no ka puka pa, tfa paa e mai la lakou ia Piuke, a hoomaka mai la hoi oia o Inku me koiia mau lima punahele, a e kuu pau ena hoi oia i na pai mahanahana a kona mau !itoa,« me ho uwila ata ka otrtpu iloko ona poho liina o ua Hapa li,io nei, a he uina aua ma ka akau a he poha ana hoi ma ka hema waiho aku ana ilalo. Luku hele aku la hoi ua Piuke n< i ahiki \ kona haiawai ana me kana ili, a pau loa iUo la hoi na koa he 3,000 i ka make, a make pu hpi me na mahoe a ia m»nawa i oili loa aku ui ua iii nei ma)vaho o ka pa alii a luku aku la i na koame ka hjki wawe, a iloko oka hapalua hora wale no ua pau na koa i lea make, aua pau hoi ka hapakolu oke kulanakāuliale ika hiolo. A no ka ike ana hoi o ua ili nei ua pau ea koa i ka make, nolaila huli hoi mai la ua ili nei no kona haku Piuke. Oiai o Piuke e noho ana ua !ohe aku la oia ika hn mai oka makani a hoomanao ae la oia o kana ili kēiā, nolaila 'palulu ae la oia i kona man lima, a hopn aku Ia i kana ili a hoihoi iho Ia ma kona wahi mau, a huli hoi aku !a no 1 ka Haiealii. # Ai ua Piuke nei i hiki aku ai iloko oka hale alii, halawai aku la oia; ke Makaieka, ua ike po- j no ua aiiiwahine nei i ka mea i hanaia e Piuke, a hni ae la laua me ka hauoii, a komo aku la iiokoo ka haie. a ua makaukau mua hoi na mea ai, a naue ioa aku ia laua no ka rumi aina, a malaiia kahi aua Piuke nei i kuupau aku ai 1 ka moolelo o kona ianakiia ana. : Maanei ena makamaka heluhela, a waiho iki kakpu no Piuke pau ana i kona mana kupua i mua o ka moiwahine Makaleka, ake hoonuu. nei hoi ua Piuke ala i na kohi keiekele o ke .aupuni Mokalina, me ka hoomanao ole ae no kana aloha, a e kamailio ae hoi kakpu no ka Ui Lina Kula, pehea aku. nei Ia oia. i , Oiai o Piuke i hala aku ai no ke aupuui Mokalina mamuli o ka uliu a koua mauao naaupo, me ka ike ole ika poino e hiki mai ana, ua hoi aku Ia ua Lina Kula nei me ka laua wahi Ilio, a e hiolo ana hoi na waimaka a ke aloha kane ma kpna mau papalina, aPle hoi he ono o kana ai ana ina mea ai ma ko lakou papaaina, no ka mea ua maona oia i ke aloha o ke kane. 13 a hoolaulea mau . aku ka laua wahi Ilio Leina Hiu, lie oie nae ka' maliu ia mai, oiai ke iuiki welawela nei i kona puuwai ko alolia kane, e hiolo mau ana kona mau waimaka i kela a me keia hoi-a, aole he moe pono ia o ka po a me ko ao, hookalii wale ho mea i mua 0 kona mau maka oka ike aku i kana aloha, aka aole hoi e hihi, aia ke kanu ia ala e ka lepo o ke aupuni Mokalina. I ka hala ana o na la ekolu ia Piuko 1 hele ai, a o ko Piuke la no hoi ia i ku ai uo ko aupuui Mokaliua, a ma ka Uoi'a 12 oka po ana iho, oia ka wa i ili ai ka lopo bke aupuni Mokalhia maluna oua Piuke ihm, a iloko oia manawa hookahi no i liīo akn ni o Tjiua Kula mai kona wahi moo akn. I ka manawa nae i tilo ai o I.ina Knla, aole hookahi nuv 1 ike, a o kahi Lpina Hiu hoi ua p iuhia ia oin o ka hiamoo, a akahi waie no hoi onapo oka hia moe ana, a oiai na wahi Loina Hiu noi o nonolh ana ka pnka ihn, ua hikilolo ro la oia ika loho ana ika 100 p koua haku Legeona, i ka pane ana ihe, E Leina Hiu, oka moe no ki kau a ka mea palaualelo, e aia, no kn moa, ua lilo kou haku wahine Lina Kula.

? pūofio ae la oifi a' n akn'la i -ha'ku, *aoie oia ma mōe.'u&aila aoa aē la oi«, a noa hha ufe ike aku la oiEi tke alfa <V konA'haku Wahirie 4 lelo i ka lewa rae kōknlii mea nui eleele, nolail' 4 pnka aka la ua wnhi' Ilio nei i nana ao k oiu ilona, aia hoi tia JftfT'poaeae akn la oia ia Ltfia Kuttf e lawe ia aua e kekahi manu uni aloele, a uahooko* koke pkn Jioi Ihu]* ika Mahinn*"ua pani ia liw kiv o ka Mahina e kona »adu <JhdQ. a e polalo ana no k* 16Ie tao¥ po oua T7i a)a mrtlfif>e. ' r

- ' I krt : ra*Ti*Wn'i ai o ilā 'Waln Ilio rfef, h<*!ij£h& la/oia ika hO&bSHP&P«u hfo©\eiloa,'i k«alt> ana twi Leina Hiu nei riialalo o krf Mahina, ana hala nku hoi <y Lioa Kula ma iloko o na ao p'anopaka -'lew&i a k<nno aku la laua no ie aapuni Uwea Umii.

B wfth©webe iki aktr ko oukou mea kakau i ka mea nana i kaili ia Lina Ku la mai ka poti j afeiā o kona mau makua a kiai, a me ke aMoiioio'keia kupa&ah'a.

: O keiameanana i kaili ia Lina K'ula, i oiano o Aelto i&leeīe 1 , no *a Ike Ana'o ua ! Aeko Eleete nei tia haalehā ia oia e Pii uke, nolaila manao iho la ; idiA 6 kii tnai, i»no ka pau -ole «i& hoi kekahi oka makemak» ona Aflko Eleele nef i ka ui c i iolaila kii &ku la oia i kbna kivpa Ivdla mana, feomo ae la a paa, 'a lele mai la oiai a ilokb oka wa *e kaia loa ia ana 'hi oei eka liiaiāoe ua lik» aku la oia, & mamuli nolioilkelsahi o ko Aeko Eleele mana e like me na mea i ia ma ha h'alā, nolaila ua Iffo o' Lina KWa me ka ma. 'alāhiiaiā anofe ; aupuhi Uwea Umīi f Ma na helu : f hala ua hōike" ia aku j ke aupuni Lele o Aeko Efeple, aka uai haalelo oia ip aupUni, nb ka mea ua 1 īke o Piuke iua aupuni al&, nolailn* hoololi ae la oia i kona home no kgiffu.' puni Uwea Umii. 1-1 O keia anpuni Uwea UBsu/ no na kaikamahino o Aina jjt>i 0 M a . au Keokeo ame Manu P)oi u h e mau kaikwnahine u* keia a he' "l&ana koptift Mio koltma, aka ko laua ui mamua o ka Ui jpp>H" Huila. A mamuli p ko i mau wahine na Aeko Eleel£^ n '^^a-! mu i lilo »i keia Aupuni i?ia.'. ; 0 ke ano o keia aupanl he hao Uwea kona mau wahi a pao i hui ia rae ka makeueki, hehiki loa ikeia aujpuni ke umii a poepofe e like me ke' kinipopo, me ka 'make ole o na mea ola oloko, ao na med 6 pau ua llilii ia e like me.H mana; kupua i' hoololiia e ia aupuni, a i ka wa hoi e hōhola ai hoi oua aupuni nei, ike ia no oia he aupuni naui, a hiki hoiikon» ikaika ume ke ume mbi ina mea a pau e lele ana maluna 'oiaa ina he mau tausani mile ke kiekie, a ika wa e kau aka ai kekahi mea kino, ialaila e kapakahi koke no aa aupuni ala a iilo kokē i kinipopo ao ka Wft no hoi ia e ike ia ai ke ano oka mea i kau aku ma ua aupuni ala, ina he holoholona a kanaka paha, oia ae ia aa wehewehe aiift no keia aupuni a me ka mea nana i aihue ia Lina Kula, ama keia aupuni i kuu aku ai ua Aeko Eleele n<»i pnolo makamae, e hiamoe ans,Bo, aole oia i ala iki mai kona wa i lawe ia ai $hijki lkoaa hoea aha i ua aupuni Uwea tifii. 1 ka wa i komo, aku ai ua Aeko E]eele nei Uoko o ua' aupuni uei, ua liai aku la oia i kana : man wahine, eia au ua hoi mai nei me ka'u mea i kii aku nei, nolaila e hoomakaukau koke oīua no ka ana aku i ko kakou.aupuni no kahi aka aiakani e pa mai nei, 1 loka ole ai k'akou 14 Leina Uiu ka Ilio a Piuke, no ka mea ei ae oia mahope mai i letef mai ai. Iloko o keia manawa i ~kaomi iho ai o Mafiu ikeki o ua aupum n% a o ka VgLuo hoi un i nee aku ai ua ne| no' kalu aka maVani epa m«ii a % liko me ka ikaika oka pa aaa mai o ka makani, pe!a no ua aupu- ~ Ma keia wahi e waiho liakou i ke kauiailio aua oial ab oia ke pii pono,ala i ka makaui, a e kamailio iki kaH>\i no kahi Ilio Loiua Hia e ūei! ka aohen o Aekd 1 Eleele. • . , :. >j Oiai a Hiu i kaalo ae ai malalo | 0 Mahiuua, aia hoi houi aka la keia j Ika aala mai o na pua, a lioomau aku Ia no keia ika lele aua i mwa ma kuhi 1 a k» mnkaai e pa mni ana, hoi ! oko iaoei manao ana ho ahia kei» o ! moani mai uei ke ala o na pua, l k«a ma»awa no hoi i liooi loa ae | ai oua wahi Leiua Hiu uei ma koua! uiama ika lek iko k& wa niu», a oiai oia © kuupau aua t koua mama lete, o paio M\a hoi me na makani aMwoka' lews, a « pnlu an# hoi koua halu i na! kipona uaawa oka iewa* aia hoi e liko i ka ioio ana a ka maka ka eleu a me j h£ koio ona hana» aia|hoi halulu ana S®ia ilnna oke aupuui vwea Umii. 1 1 " H-