Ko Hawaii Pae Aina, Volume IX, Number 29, 17 July 1886 — AHAOLELO O 1886. [ARTICLE]

AHAOLELO O 1886.

liaUanaei. lalai U, ]SB(i. | Hora 10 A.M. aoi akoakoa ka lialo e like me ka mau. f ; Hoike Kumau. Na Kipikoaa i waiho mai i ka pane uo ka oielo hooliolo a Kakina epili ana ao na aina o Opea a me Peleau 1 me 2, ua hoolimalima ia keia mau aioa i kekahi.4iaole, no ka $310 oka makahiki, a ma fce kaaoha ā ka Loio Kuhina i ke Kuhina Kalaiaina he mea pono ke laweia kela mau aina ma kofa lima, no ka mea, aole i uku īa ka hoolim alima e ka mea nana i hoolimalima ka aina, Noi o Brown e waiho ika hoike ma kapapa. Ap6ho ia. Na Olelo Hooholo me n& Bila. Kakela h'e mau ninau i ke Kuhin§i aina e, e pane mai maka la lo o iho; 1 Ehia palapalaae pake mai Sepatemaba 1,1885? 2jshia ka nui o na pako i haaleM'f!pfco 0 **, wa? |.EUia ka nai ona i^o^ oo mai iloko o ia""%ajf, 6ui °11 a ' oaa i °hi ia? ' keluhWtr mai no ka wa mua i k»bila olelo hooholo e pili a»a i ka Papa Kuauhau Kapae ia na rala a heluhelu alua ia ka olelo hooholo ma ke poo.

Noi o Kaulukou e hooholo loa ia ka olelo hooliolo. , Hoakaka nwi o'K»kel& e waiiip iki i ka noonoo. ana o keia bila olelo liooliolo a waiho mai kela Papa Kuauhau i ka iakou hōike imua o keia hale. Ina e ike ia m& k&lioike a ia Papa ho mookuauhau no keia lahui a me na Alii a lie mea kupouo, alaila, he mea pono ke haāwi ia ke dala, aka' no ke aha ka a-wiwi ana e 1 pupuahulu i keia olelo hooholo e 'hooholo loa ia, he mea huna anei kekahi e manao ia nei e hooholo koke, ke manao nei au aole. Ke noi aei au e ha&wi ia keia olelo hooholo i | ke komiie hoonaauao! v

Komāilio mai o kona kokua i ke noias#ksJa, a ma kona : nana ana i i' *»w m, ha Jiana hoohilahila maoli no keia i keia lahui. Ma ka waiho ia ana mai o ka hoike a keia Papa i ke kau i hala, ua ike ia aole he mau hoike e pili fljaa i ke jciianhau o na 'lii, o na mea i ike ia ncSaila, e kamailioana no ka o ke kanaka noloko mai o ka ole;. a ua hele loa aku aloaa jia mea 1 ia e Darvin e anā no ka lom ana 'o ke kanaka w$L ke kekp mai, ka pili 0 .ja moa i kamailioia e. k| i ks kuauhau o ko kakou, m&ii alii, e olelo ia anei he keko >e kupuiūi o ko kakou maQ al» i loa* mai .ai. Wti ma Kona ua hoike ia I 'wa (lōāa ai o kela 4Hau; iwl o. | lawe ia mai Ooi, eia kanhoieio ihoil|j ia mai ia'u. 1 k* wa i loaa ai ua ma| iwi la, he ekolu ko lakou nui, a maopopo ole ka iwi o ke alu, nolaila, ua lawe ia mai kek&hi wahi puaa keokeo a hookuu ia aku ma kahi o koia mnu iwi, a o ka iwi aaa e iioio aku ai a heui, pia ka iwi o ke 'liu O keia auei ka moa a kakou o uaua ai a hooia iho, ke manao nei au ko uiau haua kamalu wale uo kela, la'a uia Kau, ua hoike ia mai, ua lawe ia aku e ke kai kekahi mau īwi i mauao i« 110 ua 'iiī i hoahu ia maloko o kekahi hale ilina, a o k& heuia a ke kiai i keia mau iwi, ua hele oia ma kahakai a hoakoakoa uiai i ua iwi a piu i loaa iaia maauei a ma ī o, pekM i waopopo āi iaia, o keia ua

iwi oiaio oua alii. Kq noi nei au e ! kakan ia na ae me nn hooīe i fca wa e m- ! nati ai no ka liaawi ito komile hoouaanao. * Olelo o Di(.-koy, Ina o ka 0.OJ)OO%g keia Papa, ua aun mau halekula o knknln ia aku nna UQko o ka ainn. Ninau ia ka hnawi! sia hila ike komite hoonanuao a haulfe' ma* ke* lukaU ia ana o na ae me na hoole, penef: Poe ae e haawi 1 ke komite, Z)ominiß Gleghorn, Kuilielani, Marfcin,S»Parker Keau, Kauiii, Amara, K&ill/e Waika, Kauhane, Kalna, Kakēla, Kale Kika, Kaai, Paehaole~a mel)6le—l7." * Poe lioole ika haawi i ke komite, Kipikona, Creighton, Kanoa, Dare, iiaao, Kapeua, Kikuha, Lilikalani, Pahia, iieka, Kaulia, Kaulnkon, Kaunaiaauo, Kahale, Nahinu, Kekoa, Ahoio, liaukaw, Kauai a mo Palohan—2o, No ku haawi ana ika bila no ke kakau poopou, ua kakau iu na ae lae na lioob, ponw; Pto uo o kakau poepoe ia ka t>il&« Kipinona, Croiglitoa, Eanoa, Dare Kuiholani' K«.£w, Kapona, Kikaha, F£eau, Lilikalani, 33eka, l>araunu, Kaulift, Kauiukou, Pahia, Kaunamano, Nahale. Nahinu, Kekoa, Aholo, Kaukao. Kauai ama Palohau—23. ' , ; • Poe hoolo, Kauhi, Amara, Kauka Waika, Kauhane, Kalua, Kakela, Kale Kika, Paehaole a me /)olo —9. Hooholoia e haawi i ka bila no ke kakau poepoo. ' *• Noi o Kipikona e hoomaha ka hale a noho hou i ka hora 2 auīna la. Hora 2 akoakoa hou ka haie.

J Kapae ia ua rula a lieluhela mai ke Eomite Waiwai i ka lakou lioike e pili ana ika haawiua iloko o ka Bila Haawina 110 na elala auhaa alanui i hoolilo 010 ia, a oia iho keia; i I ka mea hanohano J. S. Walkek, Peresidena o ka Ahaolelo. I kulike ai me ke kauoha a 'keiia Hale Ahaolelo, ua nana nkahele kou Komite i na mea e pili ana i ka auhau alanui i hoolilo ole ia. Ma kaf.makou huli ana, ua ike ia ona huiaa i Looholo h'ou ia malalo o keia poo e na Ahaolelo o a me 1884, a me ka huina e manao 'ia nei e hooholo ma ka Bil» Haawina, ua pololei ole lakou a pau loā. Nolaila, ua lioomaopopo mua kou Komite i ka nui o na elala 1 hoolilo ole ia ma kela ame keia apana ma ka la 31 o Maraki,*lBB2, ma ka nana akahele eina i na buke o na Keeua Waiwai a me Kalaiaina. Ua hui ia e malsou me keia mau huina i na loaa mai kela a me keia apana iloko ona makahiki eha e pau ana ma ka Ia 31 o Maraki, 1886, Mailoko mai ona huina i loaa mai, ua unuhi ia e makou na dala i hoolilo ia ma kela me keia apana iloko o na makahiki eha i oleloia, a o na koena i koe iho, oia no na huina dala i kupono © hoolilo hou ia aku. Ke wailio pu aku nei kou Komite me keia i ka' hoike e hoomaopopo ana i keīa mau hoonoho», noho ana, ake hoike aku n&i makou he mea pono e hookomo kaawale' īa na' koena dala © kela ame keia apana i mea e hui|:au a pohihihi ole ai ma keia mea ma keia liope aku. īna e hooholo ia keia mau dala i hookahi huina iloko oka Bila Maawina, aole e maopopo ana i ke Kuhina Waiwai ke k'kōo ma' kekahi apana a oi aku mamua o r»a dala 0 ia apana, no ka mea, he haua wale no I kana me ka haawina holookoa, aka, ma ! e hooholo kaawale ia ko kēla a me keia ' apana, e ike koke ana oia ina e lioao ia i ana e kikoo mai a'oi aku mamua o na 1 dala ponoi o ia apana. Oka huiua nui o na dala auhau alanui i hoolilo ole ia ma na a'paua 1 ai e like mē ka hoike i olelo ia, he $§§,592 17, aole hoi he $67,376 17 he like ole o $15,116 00. Me ka mahalo, L. Aholo,' 0. H. T>ickey, F. H. Hayselden, * Keau, Geo. Kichaedsox. Waihoia kahoike roa ka pnpa. Kapae hoil ,ia ua ru!a a kaLoio Kuhina e lawe mai lie" bi!a kauawai e papa aua i ua poo lel'a i hwia ia ma ke auo apuka.

j Na Hana o ka Ik, | Noouoo ika l>ila uia,lijo p ,ke poo> Kela a uie Keia. 5-e 'lii . Ake ma ka uolio luu&hooiualu. Ola oua Paahao #90,000. Haawiiu i ko komito w&e. Poho alauui e uku ia ia #SOO. Holo. . . , Lilo hoolowa uo Euima $7,00$ Hpa%vi ia i ke Komite Waiwai, Malama Hale Pupulo $20,00*0, Holo. Hoomaouiao mo Haua hou Hale Pupule $04000.o 4 000. Holo. Oihaiia Kinai Ahi o llouolulu $23,00b. Iloio. j . iHoomalu Holoholouā mai Ho oholoia. Kiai Kaimuki £1000. Hooho oi«. Jiiv>omalam«lau>a wati a Luka fISO Kooholoia.

Na hoohmhui olelo Hawaii kapao ia. - Liulaau haolo ma Hamakua 13000. Waihoia i ke komite o na hnna hou. * Lilo hoomalamalama o na alauui :#xo,uuu. _ * ' Hoopauia ke Komite a aponoia ka iioike a ka lunalioomalu. ? Hilawaianake Komite waiwai ma ka hora 9 apopo ma % Alii<>lani Hale. Halawai ana ke Komita hookolokolo horaf):flO apopo ma Āliiolani Hale. ' Halawai ana ke Komile Wae ona alanui ma Aliiolani Hale, hora 2 auina la apopo. ! i ūalawai ana ke Komite Wae ona l ala iiilii ame pono wai ma ke kee»a 0 kn Loio KuUiua, hora 9:30 apopo, Hoia 4:50 hoopanee ka halo a noho hou i ka hora 10 apopo, | LaH:.mio2. lulai 15, 1880, | Hora 10 iut! hapaha akoakou, ka htfle [ e Like īne kA mau, [ Hoike Komiie Wao. , HoiKo mai ko Komite Kukau J?oepoe j ua pau i ka haua ia elua bila | Apouo ia. ifa Olelo Hooholo me na Bila. i Hoolaha mai o Likikini e lawe mai anfl,oift he bila e hoololi ai i na pauku 214, 21.8,.219 ame 221 oke kanawai i e - j,£Jjftluhelu mai ka Loio Kuhina no ka wa ika bila e pili ana i ka hana na hoailona pooleta ma ke anpjipuka. Waihoia no ka heluhelu elua ana. lUmaiho mai ka Loio Kuhina, o ke kumu i lawe ia mai ai kein bJa, no ke ana aku o keia Aupuni me na aupuni o ka honua ma ka halihali leta ana. . Koi,oDickey epai ia ka bila. Aponoia. Helnhelu mai o Dickey no ka wa i&ua ika lioololi oka pauku 20 o ke Kumukanawai. Ninau o Likikim i ka luna o Makawao malalo o ka rula 40 oka hale, ua hiki anei i kekahi hoololi kumukanawai i lawe mua ia mai o keia ano iloko o keia kau a hoopanee loa in, kelawehou ia mai iloko o keia kau hookahi no. Pane o Dickey, aole i like keia hoololi me ka inea i Iflve mua ia mai. Noi o Aholo e hoihoi aku ka luna o Makawao i kana bila no ka hemaheina oka hana ia ana. Apono ia. Heluhelu mai o Nahale no ka wa mua.i ka bila no ko kau ana i auhau pooleta maluna o na nupepa i hoolaha ia ma keia aupuni a me ria pepa palapala aina, pepa mele ame na buke o na ano a pau. Kapae ia na rula a heluhelu elua ia ka bila me ke poo. Kamailio mai o Kakela. ua lawe mua maioia he bila o keia ano hookahi ma kekahi o na kau i hala, ahe weliwali ke kunahihi ona hoa o ka hale no ka auhau ia o na nupepa, aka hoi, i keia wa he nui ka oluolu ona hoa. Ano ke ano pahemahema iki o ka bila, ke noi nei au e haawi īa i ke Komite Kalepa. Apono ia.

.Noi o Bxown e hapai hou i ka noonoo ana i ka olelo hooholo biia no ka Papa Kuauhau Aiii i hooholo ia i kalai Mh

Kamailio mai oia ike kumu o kona ake ana e hapai hou, no kona ake nui e ike pono ika hoike a ke!a Papa imua o ka hale, a malaila wale no e ike pono ai keia hale ina mea i hana a hiki ke haawi aku i haawina no ia hana e like me ka mea i aoi ia. Aole au i makemake e kapae loa ika bila, aka inakemake wale no au i ike ia ka mea aka Papa i hana ai, i maepopo ia'u ka aoao a'ue koho ai, malia paha he kupono, aka aoie i maopop ? ia'u ka'u mea e hana ai.

Paue o Kaulukou, iie mea makehewa wale no ka hapai hou ana ae, he hpopau manawa wale no o keia haie. Ke ooi nei au i na hoa o ka, hale, o ka poe i makkmake no ka hapai hou, e no iakou iko lakou lima, a o k& poe Uoole mai kau lakou. Ke uai au e niuau ano aku, aka uo ko'uike ua mke ka hapauea o Koh&la e kamailio aaie «u e uiuau. Oielo o Kakina, aole au e auu ao ua kumu o keia bila, 110 ka mea «010 au i iko, a pela me ua hoa a pau o kuia halo, koe w alo uo ka mea uaua i lawa Wai. Kokua a uiahalo uui au i uoi & ka luua o Koolauloa» oiai o ko waka wale no e ike ai i n» i liana ia e keia Papa, oia ka lioike 110 ka lakou mea i liaua ai, o ,Ko Uuaa ia oka lakou haua uiai ia kakou aku, ao ke uoi dala wale mai m ka,n\ea e noi mai ai, iilaila hoaliolo U- i koa o haawi aku i* ke dala. 0 keia n koia halo, he ao aaa aku ia i m\ poo «wpuni e hoomau aku uo lakouj|ia keia haua, me k& waiho ule mai i ka! lakou hoike, a pehoa la kakou e iko |ai lUR llwx>lilo dala aua o aa mak&hi[ki elua i h&K « Bpovu kakau iauaae me na hooio uo ka h&p&i hou aua i ka hila. Apoaoi^ Poa ma ka hou i ka bila, Loio Kuhina, Waila, Kuihekni Mwliu, $, l\rkor, K&uhi,

Ina, Kanka Waika, Kauham?, Likikinī, Kakela, Kale Kikn, Kakinn, Paobno!o Z>ole a tnfe Palohau—iB. Poe hoole, Kipikoūs, CrGjgMoij ( Kunōa, Kale Kauka, Keae, Kikaha Keau, Lilikalani, Beko, Kaulia, Kaulukou, Pahia, Kannamano,' Nahale, Nnhiuu, Ke.koa, Aholo, Kankau, Kaai a me Kauai—2o. Koho kn noho i ke komito wae 110 kti haawina Ke ola o na Panhao īuakauoonoo ia a*na oka Bila Hnawina i ka Poakolu, oia B.iown, Kuhina Kalaiahio, Ix>io Knhina, a me Pahia. Na Kakela he olelo liooliolo e wniho mai ke Kuhina Kalaiaina ina hoolilo oka Papa Kuauhau Alii no na maka-" hiki elua i hala ma ka la apopo a raumua aku palia o laila. Hooholola. Hora 11 a oi hoomaha%a hale a no« ; houhorO mo hapa auioa lu. 1 Hora'l ;40 akōakoa hou ka liale, j No Hana o ka In, " Noi o Kakela o hapni mua ia jin biln i»o ka heluhelu okolu ana, o pili iuja i ika lawolawo ana I ka oihana loiolna jja ' aha hoomalu a me apana ma koim lielnhelu ekolu ana. Aponoio. Heluhelu ia ka bila a hooholo loa īa. Heluhehi ekolu ana oka bila 01010 hooholo r,o lra Papa Kuauhau Alii. Kue mai Loio Knhina no ke kupono ole o ka hapai ia ana o ka bila no ke Kuauhau Alii, oiai oka bila auhau' ka hana o keia wa iinua o ke leomiio o o ka hale. Pan o Kaulnkou, o kekahi keia o na hana i pau ole, nolaila ua hiki ko hapai la mamoa ona ha»a e ag v „ , Uula ka noho, he hana kein, aka e like me na mea i ia e na hoa, ua hala ka wa kupono no ia hana. Noi o Kakela, i ka wa o nolio ai ke komite o ka hale no na bila auhau, e hapai pu ia ka hoike ake komiio, a rao na bila auhau e ae ma ka lima o ke komite. Kokua ia. Noi o Kaulukou d kapae ina rula i haluhelu ©kolu xakabila Kuauhnu Alii a hoihoi hou ia ke noi.

Hoapono ka hale i ke noi a Kakela e hapai ia na bila auhau a me ka hoike ke komite noka bila auhuu i liookaawale ia no keia la. Komito ka hale a kahea ka Peresidēna ia S. Kekoa i lunahoomalu. Noonoo pakahiui na pauku o keia bila a heluhelu ia ka pauku mua. Noi o Kakela e kapae loa ia keia pauku. Kamailio ma| ka Loio K uhi 11 u, ok a nee mua ana o ka aina ma ka noonoo a me na hoolilo ana oke aupuni no ua hana o keia ano, ije mea hiki k,e kau ia kakahi o keia mau lilo ma na waiwai i ike ia iloko ona aina. Ma keia kanawai ina up kekahi keiki op ole kekahi aina aia malalo o ka malama ana o kekahi mea, aole anei e hiki ke helu ia iela aina maluna o kela kei.ki oo ole, a i ole, o ka mea paha e malama ana i ka aina, ke manao nei au e hiki no ke helo ia.

■ Ninau o Kakiaa, ina ekolu kauaka 9 olelo ana no lakou pakahi kela aina, e helu ia anei lakoa Ae, kapgpe a o keia kanawai lie panai ia na ke komite i noonoo ai, nka, aole ke komite i olelo ua pololei loa keia kauawai, aka na keia e lioopololei. Ona inea i olelo ia iho nei no na laau kanu, hb mea lioohuli wale uo ia i na hoa o keia hale. He mea no ia i lioakaka ip. ke anawai mua no na mea e helu ia ai koe nae na moraki, a nia keia ua komo ka moraki, ua ekeeke loa na loio moraki dala no ka helu ia o na dala a lakou e hoaie aku ai i ka mea moraki mai i kona aina. Ua hookomo ia keia mau olelo, i hiki olei ka poe hoaie dala ke hookomo i na olelo iaa ka moraki i ka mea aie mai nana e uku ka auhau ona dala i aie ia e ia, Ma keia kaaawai, ua manaoia na ka mea kaaie aku e uku ika auhau aole ua ka mea ilihune e auamo ia kaumaha.

Hoak&ka o Likikioi i koaa nuua&o, aole he mohala iki kona «o ka. iiuaolelo "mokaki" ma keia jp.ua o keia kanawai, aka, ur olelo Uio aaLka l«ma o Houoīala (Kikaka), 111193 ka ia. a kookomo ole ai ka mea hoaie dala i aa ka mea aie ilaia mai e uku i» auUaa aaaioko o ka moraki, ina pala i maaao ia, alaiia he kau &u* aku ia ike kaumah* maluua oka moa aie daia mai ma ka hoopii ia aua&o o k» »kii paaee o kela aae koiadala i aie ia e aua iike »o ia oie ko keia wao i»i» ia uei, a o ka mea ilihuuu a eloioia »» oia ke auamo aua ike koikoi oko

( iialaka luuahoomala i:i Kaalukou 110 ka hala o naaiijaute olima o kona iuanawa k&niailio. Noi o Katuaatsi&nd o liaawi ia ka MU ike hookolokolo ke hoopau ia k® aoho ana o ka hale ilc»ko o ko kcxsiiitt? tu!» ka hoomau. Hoo{mi ia kē kooiil? i> apauo i v nie kA uoiw uoq &b& oke komxt<? oka hale &}s 1« l oalua uo koi& bila. k& liala koi ā o;I t > « u^j 10 iiou 1 ka koi A 10