Ko Hawaii Pae Aina, Volume IX, Number 42, 16 October 1886 — He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA Ka Olali o na Aupuni Hui O AETO ELEELE. Ka Eueu hoi nana i wawahi na pani paa o Ainapo. [ARTICLE]

He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA Ka Olali o na Aupuni Hui O AETO ELEELE. Ka Eueu hoi nana i wawahi na pani paa o Ainapo.

Unuhwi no Ko Hāwaii Poē Aina. Helu 64. IKA pau ana ona olelo a ua Legeona nei i kona mau lio ulaula, oka manawa no ia oua poe lio nei i nalo iku ai, aia hoi waiho ana ua īole hololio nei o kona kaikuahine, hopu aku Ia oia ī ua lole la a puka aku la no kahi a Lina Kula ma enoho, a waiho aku la imua o kona alo me ka pane ana aku E komo ae oe no keia rumi, e wehe ae i leou lole a e komo i keia lole kane nou. la wa no komo aku la ua Lina Kula nei iloko oka nimi, a wehe ae Ia i konn lole, a komo iho laoia i ua lole nei, ai ka paa ana, aia hoi, ua loli anoe ae la na helehelena oua Ui nei, ama ka nana aku iaia, ua like oia me ka Nani 0 Mauna Uwila ke kilakila o*kona naiv ina, a ua like ho'i oia me kekahi o na ui kupua o ka lewa. Ia manawa i puka mai ai ua Ui nei mailoko mai oua rumi nei, ike aku la kana Ilio i na helehele ano e o koaa haku, hene iho la ka aka aua wahi Ilio nei. E luhe ana hoi ka kona mau lauoho uliuli ma kona mau poohiwi, a he wahi papale nioouou ma kona poo, hele kela a pili pono ka Ia i Papaenaena. Ia manawa i pane mai ai ua lio nei ; Pehen, uh makaūkan anei oe ? Ae, ua makaukau au, wahi aka Ui Lina Kula. Ia manawa, pane mai la ua lio nei, E hoki aku oe i kekahi niho o'u ma ka aoao akau, a i hemo mai auanei, alaila, e hoolei iho i ka honua, a i ike iho oe i ka pahi, alaila, hopu iho a oki mai 1 kuu mau pepeiao, a okekoko, oia kau e hamo iho mawaho o kou kapa, a hookoino iho iua mau mea la iloko o kou pakeke, a e paa ae hoi ika pahi ma kou lima akau, a kau mai oe maluna o ko'u kua, ahe ae wale no ka ua

Ui neL 'Ia manawa i huki mai ai oia i ka niho oua lio la, a hoolei iho la ika houua, a lilo koke ae la i pahi, a hana aku la oia e like me ke kuhikuhi aka Lio, aj ka pau ana, pane akn la ba lio, e kali iki oe a paa ka noho a me na pono hololio a pau. Ia manawa no i aoa ae ai ka Ilio Leina Hia, aia hoi kau ana na pono a pau iluoa o ua Lio nei, a ia manawa no hoi i huli mai ai ka lio a pane mai Ja i kana wahi Ilio, E kuu Leina Hiu aloha, eia «u ke hele nei mahope ona Haku 0 kaoa» e nana ae oe īa'u a i pilikia maua, ālaila huli ae oe, a i ole maua e pilikia, alaila noho no i kahi o kaua, a ha&wi ae la hoi na aloha hope, kau aku la hoi ka Ui Lina Kula maluna o kona lio, a pane mai 1& i kana Uio,_Eia au few;hele nel mahope o ke aloha a kaua, a 0 kalfoe ia'u iloko ona pule elua, ā 1 hoi ole mai au, alaila ua make au, a hoi aku oe e hai i kuu mau makua, aka i hoi mai flo hoi au mamua ae oia mauawa, aohe hoi he olelo ana, a huli pono aku la ke alo oua Ui nei, a paa ae la i ke kaula kaohi.

Ia manawa pane ae la ka Lio Legeona la, aiio e kuu haku wahine, e p&a mai oe i ke kaulawaha, a e malama hoi ia oe iho o liaule mai luna aku o*u, a e umii fte hoi kou mau wawae ma kuu mau opi, a o ko kaua M*a no ka hoi ia e lele ai.

īa wa uo i peku ae ai ua Lina Kuta uei, aoka wa iio hoi ia i lele ae ai ita Lio uei me he olnpa ana la na ka uwila, a he uina aua hoi ko na kapuai hope o ua lio uei kai ka honua, a he poha aua ka i ka lewa, aia kaalo ana Irua nei malalo o anpuni Anuenue,

I keia mauawa, eia ua anpum nei ke uee uei, oiai ua ike mai la n» kaikuahiue manu o Aeko Eleele i ka lele aku o ua Lio nei, a oi<* no hoi ka wa i pa mai ai kekahi makani ikaika e lawe pu

mai ana hoi me kn nwahi a olii paa ia ae la ku lewn, a ano pohihihi na mea a pan.

1« maiiawa i pano iho.ai o LiuV Kulu iku Lio penei, E kuu haku lio, hele mai noi ka ho? o'a mati inalea a eha i ka awahi a me Tf« makani.

Pane ae la ka lio, E'hoomai^awnnui, mai kunalua u mai makau hoi, no ka meo, eia kaun ln ua kokoko.

I keia manawa nae, ke pa mai nei no ka makani me ka ik"ukft nui ame ka uwahi hoi, a oia hoi k,. mea nana i hookuemi mai i ko laua hle ana, a ua hiki pono 010 hoi ia !atia ko hanu.

Ia manawa no i pane ae ai ka lio, e hoi kaua, no ka iaea aolo au i maoao e lialawai pu ana kaua me keia ino nui, aka t rf. l a au ?>e iko nei i keia poino nui.

Ia manawa i hooliuli ae ai ua Ui nei i kona lio, aka niamua ae o ka huli pono ana oka lio, fiia īioi, banu ona ka Hio Leina Hiu nmhope, a pane mai la oia, Eia au e kuu inau haku. Ia manawa i pano aku ai ua lio nei, E kuu Iho, lioinoi kuu palulu makani. A banwi aku la no hoi ua wahi Ilio nei a pane ae la hoi ka lio ia Lina Kula, e laweoe i keia mea a e palul'a naamua o kaaa. la mauawa i eleu ne ai ua lli nei, a uhi iho la i ka palulu makani mamua o laua, a oka manawa no ia i huh aku ai o ka makani a kapalulu hele ana ma 'kekahi wahi okoa oku. Ia manawa no i peku iiou ae ai ua Ui nei i kona lio, a lele hou aku la" ua lio nei me ka mama nui i oi ae hoi i ko ka wa mua. Ia manawa no i īke mai ai na kaikuahine o Aekcf Eleele, pane iho la laua penei, Aola maua e loaa mni ia oo e kena lio, no ka mea he wahine lapuwale ka mea e kau ala ma kou kua, a o ka manawa no ia i.kauoha ae ai, i kona mau'kiai, e hoonee i ke aupnni me ka mama nui i ol aku i ko ka lioXegeona, a me he ieno ana i* iia ka maka, ua nalo aku la t»a aupuni nei mai na maka aka o ka lio, \ halahu wale ae la'no'k'a lēle ana ana lio nei. Ia manawa i ike iho ai ka lio ua halahu laua, aua hoohoka ia hoi.

Ia inauawa ? hauaaina'.ae ai ka waha o ua 3io nei, a oruo ruai la i na ao a pau 0 ka lewa iloko o kona opu, aua like hoi na ao o ka lewa mo he mau lio kakele la e liolo aua me ka mama ika waba o ka īio kupua Lekeona., a e like hoi me ka milo aha aka wailele ina hu'a wai, pela iho la ka milo ana ona ao iloko o ua lio nei, a mahope iho, ua waiho kalae ae laka lani maloao, aole he kau ao, a ike uuku aku la ua lio nei lua aupuni Anuenue nei, e lele ana, oia, a iloko oua sekona pokole loa, ua nalo aka la ua aupuni neī iloko o ke kai.

Ika manawa i ike aku ai oua lio nei, pane ae la oia, aia ka oe e kela aupnni ino ke lele la, tne ko manao paha aole oe e ike ia ana, a paoe ae la ua lio nei i ka Ui Lina Kula, aia ko kane la ke lawe ia la e kela kupueu.

Ia wa no i peku ae ai ua Ui la i kona lio, pupuu a hoolei loa, haui ana ka ihu oua lio nei mahope oua aupuni Anuenue la. I keia manav/a no hoi i ike mai ai na kaikuahine o Aeko Eleele iua lio nei ua Uokoke, ia manawa i hoouua mai ai ua mau kaikamuhme uei i ka laua mau Ilio, e hele mai e hakaka me ka Ui Lina Kula.

Ia manawa i pane ae ai'ka lio, E ke aliiwahine, ei »ie ka make o kaua a hoea mai, nolaila e wehe ae oe i kekahi pepeiao o'u a nou aku i kekahi Ilio a pela no hoi i kekahi, me kou olelo aku, e hoi hou mai ia oe na pepeiao.

lua mau Ilio nei iiae i lele mai ai, ua like mo ka bu aua a ka makaui Kona, ua halawni koke ae h na mau Ilio nei m'oka Ilio Leiua Hiu ma ka liapalua o ka lewn, a hoomaka iho la lakou e hakaka, n o ka hopoua, ua kaa ka lauakiln ma ko Leina Hiu aoao.

1 keia manawa no hoi ana .kalkuahine o Auko Eleele a me ka Lio Lekeona o hana nei i keia haua, ke ike mai la no ko Piuke mau maka i ka lele aku o kana wahine maluna o koua lio, aka aohe he manao mai oua Piuke nei no ka wahine, ka lio lioi a me na mea e ae a aia wale »o ko»a manao mahope 6 kela mau wahine.

I ka make aua o na Ilio a ua mau kaikamahine nei, na ike mai k no laua i k« mea nana 1 pepehi, uolaila i i>ane ae ai o Aeko Ulaula ia Nelv>, kekahi o ko hua mau klai. he tiia oia, i ka i ai»a

aiu, E Nel>o, o kou mana a kon : ikaika, haaa aku e liko ine koa ninkomaka | Holi no la ua Kia la n pabi mai ln i ka makani wolo, ua liiki i keia maknni wola ko lioopalaho i ua moa kino o lnaa ; mai an« i kona ikaika. ī ka iko ana aku o ka Lio i koia pilikia o nee naai nei imua o Inua, ua puhi akn la oia ina ao nna i ome» tnua ni i ka wa mamua iho, aua hui aku la hoi ka linihni oke ao me ka mnkani wela, a ua hoopoaiiia ka lewa a pur.i. 1 ka wa e uhi nei ka pouli i ka leAva, ua nalo hou aku la ke aupuui Anuenue mai na maka aku p ka lio kupnaUa hanle hope loa mai la ka lio T/o--keopamaike aupuni Anuenue mai, a pane ae la oia 1 kona Hakn ■ wahine, Pehea kaua, e hoomau uo aneikaua ma ka meheu o kela poe, a i ole e hoi p<ilia kaua ? . Aole kaua e hoi, no kamea, aolo 1 loaa ka kaua mea e iim uei, wahi a Lina Kuia. ;; ; 1 \.;7 Pela io 110 kou muiiao, aka ke hopohopo nei au nou, wahi a ka Lio. T iho la o Lina Kula i ka liuaolelo o ka pilikia, aole au hopohopo ana no'u' no ka mea, aohe pilikia ana no'u, aia a he make nou, & oia ko'u mea e make ai. Ike iho la ka Lio ua aa loa no La manao o kona Haku wahine no ka imi ana i kana leane, a pane ae la oia, Oia, ho aku kaua ī mua, i mua a make a i mua a lauakila. Peku ae Ia ua Ui nei i ka opi o ka lio, a ia wa i hooi loa aku ai ua lio nei i kona lele ana ika manawa mamua, oiai no laua e lole ana imua, n.e ka muuao ole ae īkeia pilikia malaope aku o laua, aia ko laua mau manao no ke Auuenue. Aka, oiai no laua e lole ana, aia hoi, me ka palamimcj» a me palanehe na lima o Aeko Eleele i miki mai ai a lilo aku Ia o. Lina Kula mui luoa aku o ke kua o ka Lio Lekoona, a he anu'u ana ka ka Lio mea i ike, i alawa ae ka hana, e heo ana o Aoko Eleolo me ko

ia nei Haku wahiiie. TJa hoppan ao la ka Jjio i kona iele ana imua, no ka mea, ua lilo kana ukanu, a huli &e la ua Lio nei me ka manao e uhai aku mahope o Aeko Eleele, aka, halulu analie Kia Neho mahope ona, huli ae la ua Lekeona a hakaka aku Ia me ke Kia, a iloko ona sekona pokole make akn la ka Ivia. Huli hou ae la oia me ka manao uhai aku mahope oka meheu o kona Haku wahine, uia hoi ua nalo iloko o aupuni Ahi, kahi hoi aka kakou lio i iLe ole ui, aka o waho wale no kana i ike. I ka wa i lilo ai o L|na Kula ia Aeko Eleelo, ia w& hookahi no i hanlele ai kahi Ilio Leina Hiu i k<jna Home (Muliwai Make), a lele maila e imi i kahi o kona Haku wahine e |awe ia nei, a i kena kokoke ana mai, ike mai la oia i kona Haka elawe ia i aina ahi, aka aole i I&wa kona wahi ikaika no ka pepehi ana aku ia Aeko Eleele, nolaila ua hahai aku no keia e nana i ke ano o keia aupuni, a e jbakilo ike ano o ka hana ana, me ka ike ole mai o Aoko i ka hana a keia wah|

O keia aiua, ua kokoke aku no ia i kahi e napoo aku ai o k& Lu.

Oi&i o Leina Hiu e hakilo aua, ua ike maopopo aku la oia i ua kaua kupanaha, peuei: Ikawa i liookokoke aku ai o Aeko iua aiua Ia t oka wa no ia i kikiko'u aku ai lfa leo o ua Aeko uei, a e like mo ka uakolokolo o ka Hekili, aia lioi, UauiHuia aua ua ipuka q ua aupuoi la» ia wa i pii pu ao ai ua alelo mauauiaua o ke ulii, a poholo aku la o Aeko Eleele uie ka Ui Liua Kula iloko o ua aupuui la. Ma keia walii, ua pau La ike anu a kaui īho, uolaila ua Uuh ae la oiu a hoi aku la we ka uele» a uia koua ala i hoi aku ai, loaa aku la iaia koua Huku lio. Pane aku la ua wahi ilio uei, E kuu Haku, ua ike aku uei uu i kaLii i lawe i&akuuei ke a>luwaUmc a kaua. Ao, wahi aka Lio, 0 ka'u īa o knuuiaha uei, aka, aole ia Ue moa uo kaua e poiuo ai, he uiea uo kaua o pouiaik&i ai, a e hooko ia ai kuu iiui, oin hoi, e uake o Aeko Eloelo ia'u uiamua oka waiho aua o koia mau iwi i k» lepo, Nolaiia, e kuu ilio maiKai, mai kaunlua oo uo ua Haku o k&ua, aia uo lio % a uiauma aku uei, e loaa aua uo kua ia'u me ka hakalia ole, uolaila o hoi kaua. Ae mai la kahi Ilio, a hoi aku ta laua no ka MuKwāi Make.

Ena hoa lieluhelu o 'keia Mooklo, ua ike ae nei kakou i ka lilo ana oka Ui Lina Kala ma ka lio|:a o Aeko Eleple, a o 'ke kumu o lilo ann, penei iio in: Oiai ka lio i lole ae ai nio kn T'i no ka hole ani o huli ia riuko, ft i ku mauawa i nakolo ai na knpuai liope ika houua a poha hoi i kā lewo, oia ka mauawai lohe ai o Aeko.īHeele i keia mo.a unp e, a hopu nku la o!a i kona kookoo, c, I|aliau aku hino ka honua, a puka mai la, kana mau keko, a ninau aku la bia, Heaha keia mea poha a'u e lohe nei i ka lewa ?

Pane mm la kana mau keko, O kela moa poha au e loho aku la, ona kapuai no ia o ka lio a e kau ia a'na kona kutf e ka Ui Lina Kula, o, hole ;>na lauā e imi i kāTīāpaTllo. Pano'hou aku la oia, Aole anei e hiki ia'u'ke kii a kaili ae mai ke kua mai oka lio Lekeona me ka maalahi ?

Lōaa no ia oe eko maua £aku, me ka hi'kiwawo loa.

īa manawa i lele mai ai oia e kaili, a ua liio io'no hoi iaia, me kon'a manao no hoi, i koia lilo ana la e hooko ia ai kona iini, hn neo nae ia, Nolaila e waiho kukou ike kamailip ana no Lina Kula ma, a o nana ao h<|i kakou no ka lio Lekeona a me kana tlio, oiai o laua wa'lo uo ka pahu hepu o ko kakou manaolana uo ka loaa hou oka kakou Hapa llio, a mo ka Ui Liina Kula.

īku lio Lekeona e nolio ana me kann Avahi l!io ma ke aoe) lioomnUa, a i ko kuu ana iho oka nae o kalii Ilio, o kona manawa no ia i nmau aku uī i kona luiku lio, E kuu hako, peliea la o loaa hou ai na haku o kaua ? Ia manawa i pane mai ai ua lio nei. "ō oo wale no ka mea e loaa ai, a penei: E hoohlo aku no au ia oe ma kekahi kiuo okoa, a me ia kino auonei oee hele ai, a i pu'.M lakou ia oe ( alaila hai aku au ia oe, lanakila kaua a mo ua mau liaku ala o kaaa. la manawa uo, ku ap la ua lio nei īluiia a keehi iho la i ka lionua, aia lioi ku ana na Ho ulaula eliina, a pane mai la heaha ka hua olelo ? | Pane aku Ia ua lio nei, aole o oukou ko'u makemake, aka e ku malie oukou pela. Ia wa i heln hou īho ai lio uei i ka lionua, me ke kalBll ana ae o kona huelo, aia hoi'ku a.na he| Elua lio elee* le, a pane'mai la, e hai.mai i ka huaolelo, alaila e hooko no maua. Pane aku la ka lio Lekeona, aolo e loaa ia olua, no ka mea. ke niu,au mai nei olua, ka iho olua pela. Nolaila leIo aela ua lio nei iluna;a hehi iuo iho la ika honua, a ne»i njakolokolo ae la hoi ke aupuni Muliwai make, a oka manawa no hoi ia.i hoea mai ai kekahi lioioiaku oka naui ona lio a pau, keokeo pum oia, a ua like hoi kona hulu rue ka mai la oia, Heaha keia hoala , ana o ke awakea V oiai he pololi ko'u, lohe e hoi i ka leo kahea, uolaila e aho au e hooko.

I ba lohe ana o ka Lio Lekeona i ka huaolelo, o hooko, i iho la oia, a hooko oe, pono, a i hooko ole oe, alaila ua hewa loa keia mau hana, aka pane aku la ua Lekeona nei, Eka lio punahele o kuu kaikuahiue, ko niuau aku nei au ia oe, a e hai mai hoi oo ia'u me ka pololei, Ua ike no auei oe ike aupuni Auueuuo ? kahi lioi a ko 4 u haku Piuko e uoho noi ? Ia wa pauo mai la ua lio nei, E kuu haku, ua iko au ia aupuui» a ua kauiaaina hoi, ilaila uo au i kela mau kakahiaka aku uei kahi i paiua ai me na kiai 0 ua aupuui la, uo ka moa ua uoho hoalohu au mo lakou, aua poai ia o a'u ua paloua o uh aupuui la, Pau« aku la o Lekeopa, Ke mauao •uei uo auei oe, ina oo o hele hou aua i keia uiauawa, loaa uo auoi īa oo ua aupuui ia f ! Ae pela ko'u mauao, ke 010 o loaa ho poiuo ma ko alaum kahi hoi e hiki aku ai i ua aupuni la. ; Paao Uou aku la ua nei» aolo an ninnn aua uo ua,. pilikia o loaa iwa ia oe ke alauui, aka o koa hai walo mai tu> ia'u, Uo hikl ia oe ko hoīo «o ua aupuui )a mo kou lalau 010 ao uo kekahi wah"t okoa. 1 Ua hiki loa ia'u ke lelo no ua aupuui la,.\vahi a ua lio kookeo ij«i, ; Ika loho aua o* Lekeoua i koia ulau olelo, psno mai !a oia, |Nokou hooia ina uoUiU ko lioouua uei au i kuu Ilio « be!e pu me 00, a i iko olua iua •upuup nei, Uoi mai olua a ua kuu lUo lio e®i aku kuu e kali uao oo pola, f niuau ao au ia lakou uoi. \ i