Ko Hawaii Pae Aina, Volume IX, Number 47, 20 November 1886 — KA SPRECKLES KAAO NO HA WAII MA KAPALAKIKO. [ARTICLE]

KA SPRECKLES KAAO NO HA WAII MA KAPALAKIKO.

Ma ka nupapa Būlletin o Honolulu i kopeia mai ke " Call " mai o Kapalakiko o ka la 31 o'Okatqba, 1 ikeia ai ua kamakamaillo mawHena 0 ka mea kakau napepa Call "a me Claus Spreckles, - Ua hoomaoe aka ka mea kakau nupepa ia Spreckles ina ua oiaio na lono lanahea, na paewa kana pili me ka Moi aua hoihoi a,ku oia i na Kea lioohanohano

Ia manawa i pane mai aika ona miliona Sprecklee me ka leo ao ! Alaila ua hai paanaau mai la oia i ka moolelo i hiki aku ai i keia* kuee ano.

" O ka Moi, " wahi a Sprecktee, " ua alakai ia oia no ka manawa loihi e ka_ poe aea inu rama gini, ka poe aohe a lakou mea e poho ai, aka eko ai nae ko 1 akou makemake ma ke alako ana i

ka Moi iloko o na olelo iealea, a ma na ano noonoo hihiu. He maalahi wale no no ka launa me ka Moi keJoaa aku oia mā ke pakaukau inu rama apili waiwai paha. O keia mau mea hoopipili mau ika Moi, o Co)s. Makapolena a mo Limaikāikp, he mau Beritania nae ' no laua a elua/o ka inoa hope nae, he 6gena ka no hoopae lima hana Pnkiki, Ua loaa ia laua ka pepeiao oka Moi a hoohuli aku la'iaia me ka olelo ua liiki loa ke loaa ka aie ma īinelani nona ma ka uku pane haahina.

" Owau ka mea nui oke <.lala « ko aupuni Hawaii i aie āi. Ke aie nei ke aupani ia'a he $720,000, i aie ia mai ia'a ī kela a ine keia wa, i lawa ai na dala no na līlo mau—e ukn ai i ua makai, na lnnakauawai a me ua keena oihana eae oke aupuni, O ka uku panee i kau ia ai ma na aie, he 6 keneta no na huina i hoopaaia ma na bona, a he 9 keneta ma na aie liokole. Ika wa i eoonoo ia ai ka aie $2,000,000 imua o ka Ahaolelo ame ka Aha Kuhina, ua ae au e hooiako aku i ka $1,280,000, aka ua hookekena aku liae au e hookomp ia kekahi pauku iloko o ka bila aie e keakea aku ai i kekahi mau aie hou aku a pau ka aie "ia'u i' ka ia.

( Alaila helu papa aku la oia i na ioaa ame na iilo oke aupuni e hoomaka ana mai ka 1 aku o Aperila. 1886, me na pakahi no na lilo alii, a pela aku,)

" O ke kamu o ko u noi ana e hookomo i keia pauku, no lta mea, ua ike au ua olalau ka Moi mi ke kumuhana aie miliona. 1 ka malama o lune i hala, ua hoouna mai ka Moi ia Samuel Paka a wq Kaulukou, ho elua o kona ,mau Kuhiua ia'u, e ao aku iaia a me lakou no ka| mea maikp e aie ai i $10,000,000, i kukuluia ai a hoolakoia ona aumoku kaua no ke aupuni līuwaii. Ua ninau aku au ia lak<j>u, mai hoa mai e loau ai ka $600,000 i ka makahiki e hookaa ai i ka uku pajiee o ka &ie. Aole lakou i ike. A ua olelo aku au ia lakou e aku i ka Moi niai ia'u aku, ua oi aku ko'u e ik'o aku iaia e hele kamaa 010 uoa, ma ke ano he Moi kuokoa, mkmua o ko'u ike aua aku iaia e ow ana iloko o kn poluo no kekahi mau makahiki kaknikahi, a pahemo aku ke aupuni mai koua sjiau! k&puai aku. Ih mau&wā, ua loa ka Moi e holo makiikai i Ausetaralia a halawai aku me ke Keiki Alii o Wale ilaila, a i mea e hanohauo ai ia huakai helo, ua makemake uia e loaa ona manuwa Hawaii uaka e lawe iaia i ka poepoe hema. He kauaka o Kalakaua e kokoke ole aku ai ua uoonoo akahele, aka un hiki nae ke hoomalu ia e ka omolo gini, oia kona «kua, a o ka mea hoi o hoohiaua aaa malalo o kapahu hoomauamaua o Bacohus,'

e loaa auanei laia lie lieelili-'ii lima oliaoha aoa mai ta la maL

Ua paui ku aku au ika aie $10,000000, aka mahope mai nel, ua anee mau R9 ba hnole pipili ika Moi me &b hoo» j | lala hana e ioaa ni ka aie ma Eaelani. |Eia iloko o'u ua mauao maikai a pau uo ke aupuui Hawaii« no ka mea uti hoolilo eui aku aui ko'u dala ma ia mau Paeaioa. O ko'u hiki mua aua ilaila ika 1876; oka waiwai puka aku iwaho o ka aina īa wa, he 16,000 tona kopaa, oia a me na waiwai e ae, ua hiki aku ka heluua ika $2*000,000; no ka makahiki i hala, he 105,000 tona kopaa i pu}ia aku i >vaho, oia ame ua waiwai e ae, alaiia ua $11,000,000, ka waiwai io, nolaila ua pii ka waiwai puka oua Paeaina iloko o umi makaliiki he 000,000.

"He hu>ua uui maoli k*:ia, aka aolo i lawa ko.ka Moi makemake, makemake oia i dala hou aku a nui| a aia no hoi ke poni hi ma kona aoao ua kanaka e hoopihapiha nei i kona poo me na hoolala hana hoontsi ame na hopena aiai e hahai mai ana, mahop&o ka aie $10.000,000. Ua hoao mau au iaia « kaohi mai, uua kuhikuhi aku iaia no ka pono e hoemi mai ina lioolilo aolē ka hodmahtiahua na lilo o ke aupuni. Oka waihona waiwai oke aupuni, e likf me ia e lawelawe ia nei, e alako aku ana ia i ka aie kaa ole maoii. O ke #75,000 ona dala aka lahui

i hoahn ni ilokoo ka Banftfro Hole teta, na pau ika amuia, a aohe dā!a e hookna ai ia huina. O ta waihona a lapaaa i hoahu ai, ua pau pu malalo o ia ala hookahi. Oka waihona'o na lapana, he waihoua ia i ohi ia eke kuikahi me lapana a na mahiko e lioahu ai j $2.00 ep ka malama uo kela ame keia lapana i kepaiā, a e hoihoiia i ke aupuni o lapana i ka wa e hoounaia mai ai ona Komieina p hooiaio no ke noi ana aku e hookaaia mai Me he la e hiki ana ia waihona i ka $15,000.

"Ke manao nei au, o keia manao ana e hele aku e aie i $2,000,000 i Enelani, he hoohaahaa nua mai ia īa'u, no ka mea he mau pomaikai nui ko'u maloko oia mau mokupuni, a ma« ke ano he kamaaina au no America Huipuia, ka aina i kokoke lou na launa kalepa ana, ka aina launa pili aupuni kokoke loa, a 1 kokoke na ku ana o na aina, a maho-. pe no hoi ona kokua ana ike aupuni

me na dala no lakou e hoolilo ai ma ka uku panee i oi aku ka pomaikai mamua ae o ka iakou i ae aku la, ua ike au hq haoa ieoohenehene ia,« nolaila au i hoi lioi aku ai ina kea hoohanohano i ka Mpi, ka mea a'u i imi ole aku ai a o ko'upaa ana ia mau mea, ua lilo i mea hooluhi."