Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 23, 8 June 1889 — Ka Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua. KA LIMA KU'I O MAUDELANA [ARTICLE]

Ka Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA

KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua.

KA LIMA KU'I O MAUDELANA

Ka Limak&lii i haah«o ai ka Honua. Na hūa Ohia Keleawe o Aimiona Unuhiia no Ko Hawaii Poe A mo. Helu 83 Mahope iho o keia mau kamailio loihi ana a laua nei, ua ninau hou aku la ua Piukeona nei. Pehea kau huakai imi makua, ua hooko ia anei e like me kou makemake? ' Ae, wahi aka ui Meleuwila i pane aku ai, ua loaa oia ia'u. Aia oia i hea i keia manawa? 1 ninau hou aku ai ua Piukeona nei. Aia oia i ke aupuni Keahialoa i keia manawa kahi i noho aj, a aole i māopoho ia'n pehea la kona noho aixa malaila. ; Iloko nae o ka nianawa - aua ui nei e kāmailio ana, na kom% mai la kan'a Ilio Leina'Hiu, -Ia manawa i ninau aku ai ua ui nei, e kuu Leina Hiu, e hiki ana anei ia oe ke hoike mai imua o maua i ko Piuke noho ana ma ke aupuni Keahiāloa. Me na helehelena hoihoi ua, wahi Leina Hiu nei i mai ai ia Piukeona, me he la e hojke aku ana i kona aloha. .... A iloko no hoi o ia manawa i aoa ae ai oia e like me kona ano mau, a e wa walo hele ana hoi kpna leo ma na paia o ka lewa. * Mahope iho o keia manawa, ua huli ae la ua Leina Hiu nei a pane aku la, he mea oiaio, aia no oia ke noho ala me ka oluolu maikai. Ua hoohihi kona manao i ke aupuni| Keahialoa, ame he mea la, aole oia e hoi hou mai ana.

I ka lohe ana o Piukeoua a me Me leuwila i keia mau olelo a ka Hio Lei na Hiu, ua huli aku la ua Piukeona nei a ninau aku la. E ka Ilio Leina Hiu e hiki anei ia oe ke lawe ia'u no ia aupuni? Aole e hiki, no ka mea he hana nui ka maua e hana aku ai, a i hakalia .waie no i ka ike ole ia aku. No keia hoole ana aku a ka Ilio, ua lilo ia i mea potto ole i ka manao o ua Piuktona nei. Ua hoohala ua Piukeona nei i keka himaulamake anpuni Nani, a i ka piha ana hoi o na la elima o kona no ho ana, ua makaukau iho la keia o hoi no kahi o kona waapa. la manawa i paae aku ai o Piukeo na, e makaukau ana au e hoi. a malia o halawai hou akn no kaua ma keia liope aku. la manawa i kauoha akuaiua ui nei i ka manu me ka manao nana e hoihoi hou aku i kona kaikimane, I ka lohe ana o Piukeona i keia mau olelo a kona kaiknahine, ua pane aku la oia, ua hiki no hoi kakou pela e noho ai, a hiki i ko kakou hiki ana i kahi a'u i makemak? ai o heīe aku, ]?phea kakou e hiki ai ina pela wale: ilio la no e noho ai, walii a ua Meleū' wila nei i pane aku ai, Me na ht*leholeua o ka miuo aka i paue aku ai ua Piukeoua uei, a u|me | aku la, ua hiki ia kakou ke uohf ; la a hiki i kou ike ana i ka moaual Ta mauawa i i>aue aku ai ka ivj. ho mea haohao ba koia i ko'u iu>oiux> ana, no ka ke ike im au ī k u hemahema. - i i

0 kou manao ia, 1 aka ua ia mau noonoo ana, no ka mea, aole oe i ike i ka'u mea £ ,hanfi ai. Ia manawa no i pane hou ai ua Piukeona nei, e kali oe pela ana ke au o kfi manawa e hoike mai i ka oiaio o ka'u mea e olelo noi. Ia manawa i aku ai ua Piukeona nei a pane aku la, o ke. aloha no kou, a eia au ke hoi nei. Hui aloha ae la laua nei, a! hele aku la keia no kahi kupono an? i manao ai he kupono no kana hana. Oiai keia e hele ana a ma kahi mamao mai ka hale aku, ua kauoha ae la keia i kona lima ku'i; me ka olelo ana ae penei: E ka lima ku'i o Maudelan.a, e kikoo aku oe i na papaku o ko aupuni Dift 4 a e ume aku i keia aupuni il&fl». Ika pau ana nd ona oīelo ana a Piukeona, oka manawa noJa i hemo aku ai ua lima la i ka loa. Iloko o ka manawa pokole loa, aia hoi, me he kila maseneti afa ka hikiwawe oka ume ana aka lima ku'i o Maudelana. Iloko oka manawa pokole loa, aia iioi hoolai ana lak6u nei maluna oka moana, ahe mea haohao hoi ia ika inaiiao oka ui Meleuwila. ' " I loa no a kokoke iho, 'o ka manawa no ia aua Piukeoiia nei aku ai no luna o kona wahi no ka mea aia no oia ke lana ala ma kahi ana i haalele iho ai, 1 E na makamaka heluheld, ke ike ae la no kakou i ka liana kusmaha loa i hana ia e Piukeona! aka inamuli no ia oka mana kupua i keia lima ku'i. ''' : 1 ' -■■■■■

Aole lioi keia o ika mūa o kana iiana ana, oiai ua hooliana t®ia oia ma o kona hooliui ana i |ke aupani Ana Hila a mo ke aupuni īlone Helene, e like me ka i īke ai helu i haia. A o koia iho ia ka iua o £ona hoohui ana ina aupuni mamao, a malia o hoohui hou aku np ma keia mua aku ke hiki mai ka inanswa oka inaina. Mahape iho oke kau ana o Piukena.iluna o kona waapa, ua hookuu aku la oia i kona paa ana ike aupuni Nani, a o ka nianawa no hoi ia i nalo aku ai no na kaiaulu o ka lewa. I ka manawa i nalo aku ai ke aupum Nani, ua hoomakaukau ae la keia no kana huakai makaikai maluna o ka moana. Oiai nae keia e hoomakaukau ana, ua pane mai la ka leo o kona lioaloha gjjeinadia, i ka i ana mai: Pehea aku nei kau huakai, ua ike anei oe i ko kaikushine? Iloko oia i pan« aku ai o Piukeona, ua lialaWai au me ia, aua hooko ia hoi kau knau kuhikuhi ana a pau. X ka lohe ana o ī|ieinadia i keia mau olelo ua pane hou paai la oia, he mea oiaio, ma keia muji aku e lilo ana no oe i enemi no kou kaikuahine. No ke alia hoi? i ninau aku ai ua Piukeona nei. J No ka mea o kau wahine a me a'u nei kona man enemi, a ina paha oe e kokua ana i kau wahine, alaila o kou kue ana akn ko ia iaia.

Aole no oe o hooiaio ana i keia mau olelo, aka aia a h ! iki mai ia manawa; wahi a ua Leinaelia nei i pane hou; aku ai. ■ ; Ua maopopo keia mau mea a pau 5a Piukeona, aka ao'le no oia i hooiaio iho iloko ona. ! | Mahope iho o ka laua nei kamailio; ana, ua haalele ihola o Piukeona i ko ' na kamailio ana nie ke kiuo uhaue o Leinadia. 1 ; A iloko o ia ma|nawa i kauoha iho ! ai oia i kona waapa e lawe hou akul iaia no kekahi wKhi kamahao o kaj moaua. j j I ka pau &na no o na olelo a ua Piukeona nei, o ua wanawa no ia i kuupau $ku ai o ua wa'hi waapa uei i koua holo mo he mahimahi la no ka moana. . Iloko o ka pokole loa\ ua, ualowaie aku la kna me koua waapa iloko o ua alo o ka moana. ; Iloko o ka mauawa loihi ko holo aua aolo kots i iko iki o ku iho aua koua waapa, aka he oia mau no kond holo ana imuk. |

Hala ae la ia la a ulti "mai la ka po, ■ ama na hora wanaao, oiai no keia e | hiolani ana o kona waapa, ua lioohalawai ia ilio la keia ma ka ipoouliane me kana waliine. Wahi aka uhane o kf> wahme i pane mai ai, na wai la i ia oe e hoopalau.i ka'u mo ke!a kaikamahino. Ua puiwa a hoohikilolo maeU ia o Piukeona ika lohe ana i keia raau olelo, ano ia mea ua puoho koke ae Ia oia a eia ka he moeuhane. Iloko o keia manawa ua mamina loa oia i kona ike ole ana ika hopena o kana moeuhane, No ia mea, hoi hou iho la keia e hiamoe, me ka manao o loaa hou ana he ole nae ka loaa. Ike ao ana a3, ua puoho ae la oia a hookahi mea nui a kona uoonoo e nalu ana, oka maopopo iaia oke ano o kana moeuhane ma na liora i hala aku. He mea hikiole nae i kona ike ke hoomoakaka ae ike ano oia mea, a noho pu wale iho la nokeia. Oiai no nae keia e nohcr āna mē ka nalu ana iloko ona, aia hoi lohe aku la keia ika halulu o kekahi mea me he wailele ia i kahi mamao loa. I iho la keia iloko ona, beaha la hoi keia mea halulu a'u e lohe nei, he i inau kupua palui e paio ana 110 ko laua niau pono. A iua he mau kupua io laua, alaila, na'u aaauei e kaupaona like ika mea o laiia i hewa, wahi aua Piukeo na nei i panē ae ai. E liinau mai palia auanei oukou e na makpiiaka heluhelu, heaha hoi keia mea halulu? A oia hoi ka k'o ōukou mea kakau e hoike aku nei, aole keia he halulu ano eae a Piukeona e lohe nei, aka 0 ke kupua Lola no. 1 Ua halawai oia rae kekahi moa nana 1 hookni mai i kona mana kupua, a e noke ana ua Lolo ala ika hili me kona hiu, a oia ke tumu o ka halulu a Piukeona e loho hei. E hakaka ana oia me kekahi kupua i maopopo 010 iaia kona wahi i hole mai ai.

Oiai no nae o Piukeona e noho nei ilana o ka waapa, me ka hoolohe ana, aua maopopo iaia eia laua ke hoōkokoke aku nei, Iloko nae o keia manawa, ua ike ilio la keia ika holo o kona waapia ioi ae lioi ka holo i ko ka wa mua. He liapalua hora palia i hala ae mahope o keia manawa a lana e holo nei, ua ike aku la keia i kahi mamao ike ku mai o ke eliu o ke kai. Nana aku la keia» a i iho la iloko ona me ke kuhihewa, aol» paha keia he kupua, me he mea la he waipuilani paha. Ia ia nei nae e hookokoke aku nei j aole he hiki pono i kona wahi waapa ke holo aku iniua. No ka mea, aia ke kai ke poi mai la iluna oko īaaei waui waapa» ika ua mea o ke kupikipikio o ke kai. Ia manawa laua iho la keia ma ia wahi a nana akn la 1 kda mea knpana ha nui walo. Walu aua Piukeona nei, iloko ilio ona, oke ku oke ehu oke kai ka'u e ike nei, aole i maopopo ia*u h&aha Ia ke knmu. Ia iauoi no uae o hoomau aua ika nana, ua ike aku la oia i ka o kekalii ia ika puka ana ao iluna o ka ili kai, Ia manawa koke no i pane ao ai ua Piukeona nei, he mau i'a ka keia e hakaka u<?i, A me lio uioa la, ma ka'u lioomaopo po aua, o Lolo ao p&ha keia © hakaka nei me kakaM kupua o aku, ka maopopo aua ia Puikeoūa ke kuuiu o kei* halulu, uolaila ua liooho lo iho la oia iloko oaa e kokua aku i ka mea i pouo o laua Iloko oia mauawa i huli iho at ua Piukeona nei a nana iho !a i koua Ii« ma ku'i, a me na liuaolelo i pane a? ai oia penei: E ka lima ku'i o Mauilelana, ua m*kemake au ia e "hele aku oe & © I\CK-»koIokolo \ kola mau mea elu» e hakaka lam A ma o ka n\ea o Uua i al&ila e kau aku oo ika h<v>pa\ iu*!tiwv c k& o kua i hewa>

I ka pau ana no o ka Piukeona mw oielo ana, oka manawa no ia i hera<s aku ai ua lima kn'i la ika loa, a moe aku la no kahi oka hana i kanoha 1« iaia. ī ka liiki ana aku o ua lima ku'i nei, 0 ka manawa no ia i hopu aku aii ka mea ana i manao ai oia ka ! hewa* a kau aku la i ka uku hoopai he mak». Hapai ae la i ua i'a nei iluna a kis kie, a hoolei aku la iaiu me he opala la e pulii ia ana e ka makanl, I ka manawa i hapai ia ae ai ka f» iluna, ua ike aku la o Piukeona he 1 ano like mo ka mano, a no ke fea«w«la loa mai ia ia aku, nolaila aole i ike pono ia. M&hope iho o ka pau ana o ka hana a ka lima kui, ua emi mfti la oift me kona ano mau. No kekahi mau minute mahope iho ua ike ia aku la ka lua onaia e lana mai ana, ae hookokoke mai ana hoi i o ianei. Aole i liuliu iho, aia hoi p&ne saat la ua i'a la, aloha a6 o Piukeona kun haku, nani wale kou hoopakel® *aa mai i kau kauwa nei. īloko o keia manawa, ua maopopo iho la ia Piukeona, o Lola no k«ia ka hoaloha o kona makuakane. Ia manawa i pane aku ai v.a Piuk»* ona nei, heaha kau hana o ka hiki ta& ma keia wahi? Pane mai la ua Lola nei, e ko'n wahi no keia o noho nei, a mai keia wahi no hoi au e hele aku ai ke loaa mal k* kauoha mai ia oukou mai. Nana iho la keia i ke kai, a iV« ih« la i na waihooluu like ole a pane ae la, he keu aku ke k *.■ aha « keia wahi a'u e ike nei. Ae, wahi a Lola i pane aku ai, a o ke kumu nae o keia ano e, no ka mea o ke kahua keia o ke aupuni Po i hoo» lilo ia ai i mea ole e Piuke kou makn* akane.' | Eia malalo o koia papaku kahi im& : ke ai ka īio Lekeona a me Aeko Eleele. '

A i liai aku nae au ia oe, o keia mea nae au e ike nei, aole ia mai kinoM maii aka mahope iho oka 1110 ana o ke aupuni Po i mea ole. Ua kan ia keia i hoailona ehoik# aku ana i na mea a pau e liikl an» ma keia wahi, he wahi kupanaha kela. I ka lohe ana o Piukeona i kei& ma« mea, ua hauoli loa oia, a ■wahi ana i pane ae ai, ua pomaikai loa ftu f ko f tr ikeana i keia wahi. No ka mea, 6 keia ke kahua nana i hookaulana i kuu makuakane, "Ka eueu nana i wawahi na pani paa 6 aln* Po. ■ ' -N Me keia mau olelo i ninau hou. akn ai keia ia Lola, heaha iho nei kei* mea au i hana ai? Ia manawa i pane mai ax o Lola» ua hana aku au ia mea me kua waaao « malama i ka maluhla o ko"u wahi bw*l, aole hoi Jkekahi aeahaukae, ! Ua hoohala laua nei ma ke kamaHl® ! ana I kekahi manawa loihi, a mahop* [o ia manawa, ua oinau hou »kti la « iPiukeona. E hiki ana anei ia oe ke koku» ia'» ma ka hul\ ana ia Pinke? Ia manawa i pano aktt a! uaLoia nei, aole e fiiki ia*n ke kokua aktt t* oe bo kan mea e makemake ne!. No ke aha hoi? wahi a Piukeoua i pase aku ai. No ka mea, ua hala aku ia oka palena kv.pouo e hikl ai i&*u hooko aku, wahi a Lola i pane hou aku ai. A pehea e lo&a ai o Piuko i&*u? wa« hi a Piukeoaa i paue aku au Aok ao oia o lo&a uo k& mea, sua oia i U'lm i aoho ai i kek uianawA, a iua oia axa ka moaaa uei, ina 1a na hiki ia % n ko hooko aku \ kon iuakmako, " Ika lohe ana o Piukoona i keia mau oleilo» ua maopopo tho la no ia ia nei, ao!t> io no o hiki īa Lola ke hana a hooko, xu> ka ao!<? iloko o kona haua. Me k«da mau ua Piukeoi» i»i e nalu ana iloko s patu» ak\i kia t<>la, ua pono koo manao, oia! nole lo tto OXI kule&aa aku tsi&vaho oua p*l*n* i haawi k nou« ak« hoomaikmi aku nei au oo ha oumi Aolo i p«a>