Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 24, 15 June 1889 — Ka Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua. KA LIMA KU'I O MAUDELANA [ARTICLE]

Ka Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA

KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua.

KA LIMA KU'I O MAUDELANA

Ka Limakahi i haaheo ai ka Honua, NA HUA ŌHIA KELBAWB 0 AIMIONA Unuhiia no Ko Hawaii PaeAina. Heiu 84 Me koia man liuaol'ilo i pulea aku mai ka walia o Piukeona, ua lilo iho la ia i mea maikai i |ka manao o Lola. No ka mea, aia īloko ona ka manao e mihi ana no keia mau mea ana e kamailio nei me ka hoopunipuni, Ua maopopo no ia Lola kana mau mea a pau i kamailio ai, ahe moa oiaio, ina oia e haawi ana ina kokua aīaila, e loaa ana ia Piukeona he kokua ikaika hou no ka manawa e hiki mai ana na kuee mahope aku. Ao ko Lola kue ana no hoi ia ika mea a Piuke i kauoha iho ai iaia, māi haawi i kekahi kokua i kekahi mea e ae, a aole hoi i kekahi nīliu mea anei e malama ana.

He mea oiāio, ina paha he wahi ike eae kekahi o Piukeonā, ina aohe nao ai i ka paapaa ua L6la'la. Aka, he pouli pu wale no o loko o Piukeona, me ka ik© ole a me ka hoomaopopo ole ae i kekahi mau mea e hoea mai ana. Ua lilo keia halawai. ana o Piukeona a me ka i'a niii Lola i mea maikai i ko Piukeona manao. Ua hoohala laua i kekahi mau hora loihi ma ke kamailio ana, a e hoohele kamailio aku ana hoi o Lola ma na mea e pili ana no Meleuwiia. j Iloko oia manawa i pane aku ai o Lola me ka ninau ana aku, ua ike no j nae paha oe i'ko kaikuahine? j Aole nae i r hai aku o Piukeonaika j haina oka ninau, aka ua pakui houj aku la oia i ka ninau maluna o ka ni- j nau. j A heaha auanei ko'u pomaikaiina; au e halawai ana me ia ? ! No keia ninau a Piukeona, ua noho j iho la ua Lola nei me ka pane ole aku i kekahi mau huaolelo, I ka hala ana o kekahi mau minute, ua pane ae la ua Lola nei, aohe poma-1 ikw nui eae a'u i manao ai, hookahi! wal® no o ke aloha no hoi paha. j Aohe ia he mea Waiwai ia'u, wahi a j Piukeona i pane aku ai, o ka waimaka , ke hiolo a pau wale ae no, aka, aohe j waiwai. j Hookahi moa waiwai, o ka loaa mai, he pomaikai maliopo oia uwe aua, a noho iho hoi ke kiiio me ka hauohano nui. 2So keia mau 01010 a Piukoona, ua maopopo ia Lola, aole he moa oao a Piukeona e manao nei, oia wale iho no, o koua uoho lanakila mal\ma o ke ao holookoa. la manawa i [xmo aku ai ua Lola nei, iua peia kou manao, alaila, ua oi aku kou pouo e hooikaika 00 0 iko i kou kaikuahiue. No ka mea, aia nlialuna oua ka maikai a me ka mahihia, a oka oi aku oka |>ouō e hivpai\ \ ko oukow min manao kuoe, Iloko oia matia>v?i i patxo aku ai iia Pinktxma noi, !ie moa oiaio, ua Jhili mai ka manawa a'u 0 01010 akv\ al 0 ku<* ana ka makna iko koiki, k/ k:vikunano i ke kaikuahiuo a pola aai, Pohoa i maopopo »i ia 00 0 kt|a lmkuf wahi a Lola i uiuau aku li iua Piukooua noi,

j| No ka mea, ua hpoīilo mai oia la'u 11 iae ka ohana o ka'u wahine i enepllllla, ' | I A h{d mea kauavah!e no'u ka hai ana skui« oe, ua hookau aku oia i ka hoopnī wpliwwli maluna o ke kaikunrme o ■fcan WHhinp! I ka lohe ana 6 Lola i keia mau |olelo, ua maopopo (aia na mea a pau ta ua ike oia aia maluna ona ka hewa nui lōa, ■■ ■' Mamuli hoi o kania mau hana i lilo iai kona haku i poino, ahe mea «iaio e komo aku apa keia hana ika ,imi loa. ! Oiai no ua Lola nei e nalu ana iloko ona, ua pane mai la c Piukeona, a pe£ea iho la kou manao no keia mau olelo a'u i hoike aku la ia oe? : ■ Ia manawa i pane aku ai ua Lola nei, ua maopopo ia'u ia aka, ke mihi aku nei au ia oe, no ka mea no'u ki hewa. ■ Aoleoe ihewa, wahi a Piukeona i pane aku ai, no ka niea, mamuli o kou lawe ana iau, i loaa e ; he pomaikai i&'oi. i Heaba ia pomaikai i loaa ia 00, wahi-« Lola i pane akui ai. . 'Oia ka loaa ana ia'u he hooilioa no ko'ii mau pono ma keia ao, a o ka moa hoi nana e hoonaueiie na papaku o ka hohonu. j I k'a lohe ana o L<bla i keia mau olelo, ua hoomanao koke ae la o Lola, aole he mea 8 ae a Piukeon|i e olelo nei, aka o kana keiki no. : I& manawa i pane aku ai o Lola, mai oi loa aka kou hanohano ina iloaa ia oft kekahi kokua ia mai e kou kaikuahine, • A#le e hiki ke loaa ia mea au e olelo a%ija, no ka mea ua loaa he kumu j^sS|£*mai. hoi au ia oe, ua ike no ¥*m> a mai lailu mai noi no £>,u aei, vvlihi a Pi^e^i^A ai. I lohe ana o Lola i keia mau ole lo mai īa Piukeona aku, ua pane hou aku la oia.

He mea oiaio ka'u e liai aku noi ia oe e kuu liaku, e loaa aua ia oe ka nolio lanakila ana maluna o ka lionua holookoa, ke ole e loaa ia oe kekahi kokua ia mai e'kou kaikuahine. Aia iaia ka pahi kupua na»a e hoolilo i keia honua i mea ole, a o na kupua a pau eku aku ana imua ona, e lilo no lakou i mea ole. Aia iloko oua pahi la na mahele like ole, a ina he mea hiki ia oe ke hoomanawānui a hiki ika loaa ana ia oe ua pahi la, alaila, e loaa no ia oe ka mea au e ake nui nei. ; ; Ua maopopo ia'u ■ e kuu lj|sfcu, e hiki io ana uo ka, manawa e kue ai kekahi i kekahi, wahi aua Lola nei i pane aku ai. | Oiai nae o Lola e wehewehe ana i keia moolelo hou ira,ua o Piukeona, aia ; ke hoolohe ala, ahe mea ano hou hoi ia iaia. j. | I ka pau ana nae o ka Lola mau kamailio ana, ua pane aku la o Piuke- j ona. j j He mea paakiki lōa ia v u ka imi hou j ana aku e loaa o Me|euwila ia'u, no ka mea aole i maopopo ia'u ke ala nui e, hele hou aku ai. i j Ua haalele aku aja iaia ike aupuni! Kani, a aia la oia i hea i keia manawa j a kaua e kamailio nei. j Ia manawa i panejhou aku ai ua Lo- J la uei, o ka'u kauol|ia hope loa ia ia , oe e kuu haku, ma vra!ii e lielo, ai, e hooikaika no ka loaa ame ka ole, A malia o ko kausj halawai hope ana ; uo paha keia, aole ij ike lioa ia aku ka noho ana o keia mua aku, nolaila o ke aloha no kou e kuu haku, a nalo iho la ua Lola nei i waena o ka moana« Ika manawa i nalo iho ai ua Lola uei, ua nana ao la koia mao a maauei ana mea « ae i ai, oka hokua wale noona ale. ta mawawa ko nali ala loko o ianei mahea akw la a uani i ka\\ wahi e he!e Ko« aJ» raia nae o naln «ina pola iloko ona, aia hoi panee at\a T >na >vahi iraapa # a e kuu pau ana hoi i kona holo. ; Ma Eeia wahi ena makauiaka helui lielu o ka moolelo o Piukeona, e waiho | iho Mkou i ke kamsttlio aaa no fiuke ona, a <? hooipo hou ae Koi kakou mo ' koaakalkwMue Mele\wila,

Pehea aku nei la kana liuatai imi i .kon?. E&au enemi, a peliea la kaua mau lioolala ana 'me kana ilio Leina Hiu, , uo lea.mea, aia laua ik® aupuni Nani j kahi i uoho ai. j īka manawa i nolio ai o Maleuwila ma 110 ke anpuni Nani, aole a laua |mea eae ..e liana ai, aka oka liakilo wale no, mo ka manao e loaa kana mea e hnli nei. Ua hoohala ia e laua na manawa a pau o ke'ao a hiki loa aku ina hora aumoe o ka po, aole nae he wahi hoailona i ike ia aku o maopopo ai ia laua ka laua mea e huli nei . He hoohoka maopopo ana keiu ika kukou Meleuwila, aka, aole no nae ia he mea na ka ui e paupuuaho ai a hoopau wale ae, ua hoomau no nae oia i ka huli ana. _ I kekahi manawa ua hele holoholo aku la ka ui Meleuwila ma na hora o 1 ke kakahiaka iloko o na malapua. Oiai nae oia 1 waena konu o na pua, , aia hoi na hoopuiwa loa ia ua ui nei i ka maalo ana ae o kekahi aka imr.a o kona alo. Ia manawa ua emi ino aku Ia oia i i hope a pane aku la, owai keia? : Aole nae he leo i pae mai, aka ua hanpu koke ae la no nae iloko ona, o Leinailia no me kona mau haku. He mea oiaio o na makamaka helu- ; helu, pka haupu i loaa koke i kela manawa ia Meleuwila, aole ia he mea e aku, aka o Leina Hipa no ia me ■ kona mau haku. ; Okeiano ka maalo mua loa ona o j Leiua Hipa i mua oko Meleuwila mau maka. Oiai nae o Meleuwila e nalu ana iloko ona,%ia hoi kij ana ilio Leina Uiu imua o koua alo. . • Ae alapide ana hqj he Ia ualhele oia tto -i®feahi wahi Joihi loa. / . ' nei a pane aleu 1 lliaiia olelo ana akp penei: t : , E kuu Lema Hiu, heaha keia e nui I nei ka hanu? ame he mea la, ua hele [ aku nei oe no kekahi wahi loihi. >: Ia manawa i pane aku ai o Leina i Hiu, he hana ka'u no kahi loihi aku nei. ■ - No keia pane a kana ilio ua hoomai opopo iho la keia, aole he hana eae i kana i hana ai, aka oko maua mau enemi no. Me keia mau huaolelo iloko o ua, ui nei a nalu ana, ua huli" ae la ua ui nei a pano aku la. . Heaha ka hana oka liana ana mai nei? Ia manawa i pane atu ai ua Leina , Hiu nei, he hana nui ka'u i hana mai , nei, aole nae i hoio pono. Oiai au e noho ana ma ko'u wahi i keia kakahiaka, aia hoi ua ike aku Ia sau i kekahi mea ano e, a haupu ae la no au. Ia manawa koke no, liaalele ihola iau i ko'u wahi, a komo koke mai la no j kou rumi, ko ka mea, ke ike ala au ua oi aku ka mauia o kela mea lele iko ika in&kani puahiohio.

Komo aku la au aole oe ma kou rumi, ano k<Vu ike o hala ka manawa kupono, uolaila, ua puka hou aku la au iwaho. la'u uae i liiki hou aku ai iwaho, aia hoi, ua auo koliulin loa oia mai ko'u ike aua aku. Me ke kali 010 iho i manawa hou, ua hookuu aku la au i ko\i he uiea makehewa uae, uo ka mea ua hala ka manawa kupono. Ua hoomau aku au mahope 1 ke aluaiu aua a hiki i koua ualowale aua mai ka ike aua aku a ko'u mau maka, ahu li hoi uiai la au a hiki 1 ou noi, I ka lohe ana o Melouwik i ua 01010 a kaka walu ilio, ua piha hauoii loa j oia uo koua uiakaala i kaua haua, a wahi aua i pauo iho ai iloko oua ; He manawa 110 nou 0 loaa aku ai e keua koWne .ia\i a e iīlo uo 00 i pio, uo ka wa mau loa« Me keia mau olelo ua ui uei e xjalu, aaa iloko ou:\, a paue aku la 1 wahi ilio; , F. kuu Loīna Buu ua auoi 00 iko ano oua īuou au 1 iko aka uoit Ao, ko liOKiuiAopopo uoi uo au, a o Uuh, nno, ua liko uo ia mo ka opu o ka holoholoua^

A peliea ke ia mea ina kau. hooma <popo eua, lie. mea kupamiLla loa kela la i ko'u noonoo ana, walii a ka ui i.fine aku.ai.l_ Eo liiea oiaio kau i pano mai la, wa hi aua Leina £liu nei i pane aku ai> ua ' -.u , ia kela mea me ke akanaai, Ke . ip au e kuliiliowa, o kela no ka opu o r .einadia, a ma kt»;:a kauolia 1 kana kaiki i liooko aku ai kela opu e like rae kona mana. Aia iloko o kela opu kalii i nolio ai 0 Maudelana, ka ui-Vauisa ame Rei na Hipa, malalo o kana hookele aaa. I hai aku au īa oe e kuu haku, o ka opu dia, he mana kona e hiki ke hoo • hoka ma kokaln ano i ko aupuni Uwea ahe mea maopopo ole hoi na ai a laua . ke paio liko laua. Na ke aupuni Uwea paha, ana ka: opu dia paha. Ika lohe ana oka ui Meleuwila i keia mau olelo, ua pane aku la oia, pehea i loaa mai ai ia mea ia lakou? Kai no hoi mamuli o ka make ana o Leinadia, aua haawi oia i kona ola i pomaikai no kona mau haku. Ua manao o Leinadia e hookoia ana kana mea ī manao ai, aka, aole nae i ko, no ka mea ua lilo kona kino i one keokeo. . Heaha kana mea i manao ai, wahi a ka ui Meleuwila i pane aku ai. O kana inea i manao ai a i kauolia ai e hana ia, ua hooko pono ia no ia m&u naea. Aka nae. aole i hooko ia kana mea i manao nui loa &i> oia hoi, e olajhou oia ma kona kino mau mahope iho o ka liala ana ōns la elima o kona make ana. Ua ano like no o Leinadia me ka li® Lekeona kuu haku, he mana -no hoi kona ili a pela no lioi Jto L«i* « * ■m&ia. . * . * . 't k'.J| He ili pauli kona e hiki ole ai ia 1 koe, alaila o kona loaa p.o 1% ia t kaiia wahi aua Leina Hiu nei i pane ae ai i kona haku. Aole ona waln e pakele ai,. e holo wale no oia aole e pakele ana,. wahi a Meleuwila i pane aku ai, Mahope iho oka laua nei kamailio ana t ua hoi aku la laua no ka hale, no ka mea, ke kani mai la ka bele kahea no ko lakou paina kakahiaka. Oifti laua nei i hiki aku ai, eia hoi na makaukau ka papa aina, a noho iho la nei e ai. Oiai lakou nei e ai e.:ia, ua pane aku la oMf leuwila ik* manu, me ka ninau. ant aku, heaha kau mea hou o keia po iho nēi? Ia nianawa 1 pane. mai ai ka manu, aole au wahi mea hou, aka he maikai wale no ko'u moe ana o keia po iho hei, a mali'a ooe paha ka mea i loaa ka pomaikai. Ia n nawa i pane aku si ua Meleuwila nei he mea oiaio kau i olelo mai la, ao'e nae i ka po nei, aka i keia kakahi&ka no.

Healia ia mea au i ike ai» walii a ta mami i nmaa aku ai, la mauawa i paue aku ai ua Meleuwila nM, oiai au i ala ae ai mai ko'u TOhi moe' i keia kakahiaku. T>a komo ilio la au i ko*u mau aaliu a karaoe aka la ko'u alahele uo na m&la pxta, Oiai au 1 waeiia o ua pua, a e kilohi ana 1 ka nani ona piia e lupea la aua hoi e ke onaona, Iloko oia inauawa i puiwa a hikilele ae ai a\i i ka maalo :vua ae o kokahi roo* o kou alo. A oiai au eku aua lue ka uilu iloko oix no keia moa auo o, aia hoi ku aua kuu wai Leiua Iliu. TTa lohe mai au uiai iaia mai i kekahi hou, a hoomanao koke ae la au oia uo ka mea a'u i ike ai ma m min«te i hala ae. He mea oiaio i\o uae ia k ka uio& c»a no ka mea a u e iuii uei, « akahi »o a ike ia koua maalo aua iua koia la laauawa i {uao ho i mu ai ka nwuu» a&k oia i kahl i u,\lo aku ai? A>ole au i ike i kou* -wahi i hole aku «U» ?vla i w »hi aka ui Melo&u U i ,-iku KX.