Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 41, 12 October 1889 — HE MOOLELO NO WOKA RALE KA Emepera o ke kipuka Ili Ka Olah kau Iio o na Hilana KA MEA I KAPAIA KA OPIO PUUWAI HAOKILA A O Ka Poka Pahu o na Kualono. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO WOKA RALE KA Emepera o ke kipuka Ili

Ka Olah kau Iio o na Hilana

KA MEA I KAPAIA KA OPIO PUUWAI HAOKILA A O Ka Poka Pahu o na Kualono.

" O na mea kana ko'n 1 jhielm Na kahiko hAalieo o ke koa Kavalia O ka make a me ko ola O ka makia ia o ka oihana N"ajta." MOKUNA IX. Heko ka puowai eleele ko ka makaWA ELUA —KE KAHUNA BATOBOMIO KA HOOPAKELE. Oiai o Hero a me kona mau ukali e ixuli hoi ala hoea aku la lakou i kekahi kualapa, a malaila ipuhi ae ai ua Hero nei i kana o-le no elima manawa, a i ke kuu ana iho aia hoi e like me kā nu ana a kekahi kikiao makāni nui pela iho la kona mau koa i haalele aku ai i ko lakou kulana kiai ma na palena o ke kulanakauhale alii. A kamoe mai la i ko lakoa alahele no kahi a ka o le i pehā aku ai, oiai ua maopopo aku la ia lakou aole keia te o-le na ka mea okoa aka, na ko lakou haku no. Ika akoakoa pau ani mai ona koa o ua Hero nei, haalele hope iho la lakou ike kualapa no ko lakou home mauna ka pahu hopu; me ka manao ole aia he pilikia no lakou ke nee pu mai la me ke au o ka manawa Nolaila ena makamaka e hookuu iki aku kakou ina olohe noho kuahiwi, a e hoi hou ae kakou i hope no ka hale alii kahi a ke kino make o ka Moi Pilipo e moe mai la ika moe pu anuanu o ka make, Ōiai o Hero i haalele aku ai ike keena, kahi ake kino make o ka Moi Pilipo e waiho ana, aia pu ke kino waiiua o ua Moi aīa ke hoala ala 'i ka na kaikamahine no ka he le ana aku e hoopakele i kona ola me ka liooliakalia ole, ae hai pu ana oia i kona mea nana i pepehi ae hoole ana hoi Ika oiaio o na olelo i kakau ia iloko o kana 1 buke hoomanao. 1 'Ua hoopuiwa a hoohikilele ia, ke kaikamahine alii Karoke no keia mea, aka ika pili hou ana iho o kona mau uiaka, hoea hou aku Ia no ke kino wtt lua o kona luaui no ka iua oka mana wa, ae kauoha aku ana iaia e awiwi no kal\ij) ke kahuna Batoromio mamua o ka hala ana o ka manawa, No keia hoea hoa ana aku o ke kino wailua ō kona luaui uo ka manawa elua, hoomauao ae la oia lie oiaio paha keia mau olelo a ke kiuo wailua o ko na makuakaue. Nolaila ala ae la oia a komo awiwi iho la i kona mau aahu, no ka hele ana i kahi o ke kaliuna. laia i hoea aku ai e ala mai ana no ua kahuna maikai ala, a i kona ike ana mai i ke kaikamahine aiii, mahamaha koko mai la oia e like me ke ano mau o na lii. Hoike aku la ko kaikamalmie alii i na mea apau, a oia ka ke kahuua Batoromio i pane mai ai, ua hoea mua mai oia ia nei a hai mai nei eia ae oe a hiki mai, nolaila kafca!i iho noi au a hoea mai oe, nolaila e uhaele kaua o hala io auanei ka manawa, no ka moa ke ike nei au aole 1 haalelo mai kona uhane maikai iaia. Me na kaina wawae maiua laua i ha alele iho ai ika hale o ko kahuna no ka hale alii, mahope iho o ko laua hoohala iki aua he mau mimiie e kali ana no ko ko kahuna hoomakaukau (fua iho no kana apaua hana hoola hou ann i ka Moi Vil,po.'> Ia laua i hoea aku he oia mau no ua mea apau, me he moa ala aole ho mau moa i liana ia ma ia po.

Aka i ko laua hiki anaakuma ka rumi moe o ka Moi Pilipo, ua lialawai mai la me ko laua ike na kulu koko e hilihili ana ma kela keia walii o ke keena, a o ka oi loa āku nae o ka uhi halii moe me he lole nla nla kona ano, a ma ka umauma hoi o ua Pilipo nei e pāa ana no ka pahi a ka puuwai eleele i onoo ia a hahani me ke kuau. I ka wa a laua i ike aku ai i keia mau haawina manaonao, holo ae la ke puanuanu iloko o ko laua man aakoko; a i ka hala ana ae o kekahi mau minute o ko lana ku ekeiAu ole ana, hele aku la ke kahuna Batoromio e haha i ke kiuo makē o ka Moi Pilipo, a wahi ana i pane mai ai ike k&ikamahine alii, aole i hiki mai kona manawa, aka ke kokoke mai la nae. Aole hana e ae a ke kaikamahine alii Karoke, aka, o ka hookuu wale aku no i na kilihehe a ka lihilihi, a oia ka kē kahuna i pane hou mai ai, E hoolana i kou manao e kuu haku, 'oiai' e ala hou mai ana no ia mai ka make mai mahope iho o ka ana o ka kaua huna. NoMla e kū ae iluna a nee mai ma ke kae o ka moe make okoa makua nei: E koa ka manao/ a e ikaika ka puuwai no ka hooko ana i ka hana i kauoha ia ia kaua. Hoomaha iki iho Ia ia i kana kamailio ana mamuli o ko ke kaikamahine alii hooko ana aku i kana mau olelo, a oiai ke kaik&mahine alii e ku ana ma ke kae o ka raoe, pane hou mai la ua kahuna neij 'IE lalau aku kou lima i ke kuau o kela pahi lokoino, a i ka wa a'u e haawi aku ai ia oe i kekahi hoaiiona o kou wa koke no ia e huki ae ai me ka hikiwawe loa. I ka pau ana o kana mau olelo.i ke kaikamahine%si hoomaka koke iho la ia e lawelawe i kana "hana e pili ana i ka oihana laa, m&' kona hoomaikai ana ae i ka inoa o ke koiukahi, a i ka pau ana, haawi ae la ia i kekahi hoailona ana i ao mua aku ai i ke kaikamahine alii Karok«. E like me ka olapa ana a ka uila pe la ka palanehe lua ole o ka huki ana ae a ke kaikamahina alii Karoke i ka pahi mai loko ae o ka umauma laahia o kona makuakane. a hemo iwaho, a nona hoi ka loa o eiwa iniha a he 18 iniha mai ka palena o ke kuau a hiki i ka welelau o ka pabi. No kekahi mau minute i hala ae mai ka wa i hemo ae ai o ka pahi, aia hoi onioni ae la na lima o ka Moi Pilipo oni pu ae la no hoi me kona kino, a i ka hala hou ana ae o kekahi mau minute kaakaa ae la kona mau maka me | ka eueu pu o na lehelehe me he mea ' ala e pule ana. ! No kekahi manawa pokole keia mau 1 hana ana a ka Moi Pilipo, akahi no a poha ae kona leo me keia iftau huaolelo moakaka, "Ua pau aku la." I ka manawa a ka Moi Pilipo i hoopuka ae ai i kela mau huaolelo, lele aku la kana kaikamahine e puili i kona ai, me ka ninau pu ana iho, E kuu makua, ua hoi hou mai anei kou noonoo me oe, a eia anei oe he ola e kamailio nei. Ae e kuu lei; wahi a ka Moi Pilipo ua hala aku Ia na enemi o ka po a ua lanakila au maluna o ka lakou mau ha na ino, a ke hoomaikai ae nei au i na lani no kona hoouna ana mai ia olua ko'u maii hoola. Ua hoohala ia e lakou na koena hora oia po ma ke kamailio ana i na mea pili ia Heio, ka mea hoi nana i ou ae ke ola o ka Moi Pilipo me ka meneme ne ole, a oia ka ke kahuna Batoromio i paue aku ai, ma ka hahai ana i na mo apau o Hero e like me ka ike kupana* ka i loaa iaia malalo o kaua oiliaua, Ua kokua nui ia keia mau olelo a ke kahuna Bawromio e ke kaikamahino alii, a i ko laua wa i loho ai i ko Horo moolelo piha akahi no laua a hoomanao ae o keia kanaka a laua e paulele kuhihowa nei aole ia he mea okoa, aka o Neba no ia ka powa nona ke kaulana a weli nui ia ma Pelekane, Alaila, wnlii « ka Moi Pīlipo polunv la wau o hana ai i hiki ai ia'u ke haawi aku i aku i uku panai no kanavmau hana? o}ai ke hoi hou mai nei ka ikaika o ko'u mau lala e Hke me mamua, nolaila aohe a'\i mea e kanalua ae ai ina he mea ia no'u e nele ai i ka noho alii ole, Aole au mea nui e a® e hana ai e kuu

alii, wahi a k© kalmna Batoromio, aka, lie hookalii walo no o kou haalele ana mai i kou noho alii, ka lahui, a me ka aina aloha no na kaeakai mr.mao; no ka huli ana i hoopakele nana e hoihoi hou mai ka maluhia o kou aupuni nei. No ka mea aia na hora oke alaula ke oweheweho maī In, a ona rainuto hoi o kou pilikia ua kokoke mai ia imna o kou alo ina oe e hoohakalia. Nolaila o ka manawa kupono wale no keia nou e'haalele mai ai īa Isalia nei iio Pelekaue kahi a ka Moi Uilama ka puuwai liona e noho alii mai la, ilaila aūaaei e lpaa ai la oe na kokua, mai kona p.uuwai hamama mai. Auwe ! wahi a Pilipo, e haalele anu anei au 1 kuu Karoke aloha e lilo i luahi na ka inaina o ka mea [pakaha, ina e ikeia ana kuu mau mea, a e haalele pu ana anei au i kuu lahui aloha; ka aina ame ka noho alii e hoopilikia ia e keia hohe wale, nani ka ehaeha ke | hoo manao ae ia lakou. j Aole! loa ka panma o ī'ilipo ; i ike ia mea he hohe wale, aole hoi ka maka o ka'u pahikaua i honi ia mea he j haawi pio. I Ina ia he mea e hiki ai I na lima ha; pauea o Pilipo ko oniu i kana mau mea kaua no ka pono ame ke kuokoa o kona aupuni no kona aho hope loa ma io ao. E loaa ana no ia mau mea a pau ia : oe eke alii ke hoolohe mai oe i ka'u mau olelo, a i mea pu lioi e nui ole ai ka hana, alaila e waiho pu mai me a'u na mea a pau o hope nei, a e ike no aua nei oe e k»? alii, na Batoromio e eli ka lua kupapau oka poe kipi me ka maalea nui. Na keia mau olelo ake kahuna Batoromio, ua lilo ia i mea maikaii ko ' Pilipo manao, a ua waiho aku la oia i; ka maluhia ona mea a pau ; malalo o! 'ka Batolomio hooponopono ana, oiai; oia e hele aku ana ma kana huakai imi kokua. i Nolaila liuliu ae la oia no kana kai aumoana, oiai na hora wehe kaiao e owehewehe mai ana, A malalo ona alakai ame na kuhikuhi ana ake kahuna Batolomio, ua hiki ke olelo ia ae, aole ia oka Moi Pilipo, aka o kekahi ona kahuna kokua a lawelawe o Batosomio. No ka mea, ua hoaahu ia oia me kekahi kapa kahuna o ua poe la, a e huna ana hoi i kona mau kahikp alii maloko. Maanei e ike ai kau eka mea heluhelu ike akamai lua ole o ke kahuna Batoromio, ka noeau hoi nana e paio aku he alo ahe alo no ka hoopakele ana i ka laahia o ka noha alii o Italia. Nolaila i ka makaukau ana p ka huakai aumoana aka moi Pilipo, honi hope aku ia oia i kana lei aloha he keiki, ao na lulu lima pumehana pu ana me ke kahuna Batoromio, a hala aku la ma kana huakai aumoana. MOKUNA. X. KA S£OI PILIPO MA KE 0 PKLEEANE—UILAMA OHO KA LIONA O£E E.&.LIUA. KA.UA, Ia Pilipo i hiki aku ai i kai oka uwa, kau aku la oia maluna o kekahi moku Italia malalo ona kauoha ake kahuna Batoromio uia kekahi palapala aua moi Pilipo nei i lawe pu aku ai. Ika ike ana oke kapena ika palapala ake kahuna Batoromio, haawi koke &e la oia i ke kauoha i kona mau sela e hiu ia ka heleuma a eln hoi ria pea no ko lakou haaloe iho ia ītalia wo Pelekane ka pahu liopu. Emoole ua kau ae la ka heleuma iluna, a e poho ana hoi na pea iko ahealie kohau 'mai ka aina mai, a nee aku la ua hale laua aum<Mina riei me kana ukana makanine uo ka paio ana me na ale kawaha o ka moaua. Oiai ka hale lana oka moi Pih'po e palau hele ana i na ale oka momia, ma he mahimahi la, aia no ka moi Pi!ipo mahope o ka palekai roe na maka e uau:\ hoomau ana i uka oka aiua, me ka ike ole mai oke kapena a na sela oko lakou moi aloha no keia iloko o kona aahu kahuna. Ua hoomau ia 110 ka ihu oka moku 0 like ibo kona mai ka aina mai, a mamua ae o ka hoho!a ana mai o !na eheu oke kakahiaka, ua nalo hope aku la na mauna o TtaHa, ake h<»!e nei lakou 1 ka moaua ■ Aol« i pan, '