Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIII, Number 44, 1 November 1890 — NU HOU HAWAII. [ARTICLE]

NU HOU HAWAII.

Nana ka paanai oka lahai i ke kau ahaolelo o 1890.

oka nui ona dala a ka ekaleaia o Kawaiahao i lulu ai i ke S»b&ti i hala no ke kokua i ka laakinihoa o Waialua he $39 70.

He ike alii ka fee Kspena a me na aliimoku o ka moko kaua Beritania Amphion i ke awekea opehinei maloko o Halealii lolani.

E ia i Hawaii eei kekehi haole waiwai o Kapalakiko oloko o ka hui kalepa oE. G. Steele Ma. Da hala aku oia i Maui e makaikai ai.

Oka paani kinipopo mawpena o na hai Alanui a Alahaka a me Aliiolani, i ka Poaono i hala ma ke kahua o Makiki, na ka Lui mua ka eo.

Ua hoolaha ia ma Kapalakiko ka mokuahi " China, " e haalele ana ia awa i ka la 18 o Dekemaba, a holo m&i no Honolulu nei a me Honokaona.

Ua hala aku o Dole e malama ike kau kaapani o Waimea, Hawaii, ma ka Waila oka Poalaa nei ao ka Hope Loio Kuhina Creighton kōi holo aku e malama i ko ke anpuni aoao.

OL'iUnela Robert P Adams o ka moku kf.ua Beritmia " Nymph " e ku mai nei ma keia awa, oia kekahi aliimoku olaaao kn moka kaoa'-Oilliope" i pakele ai mai ka popihkia nui o Samoa.

O na hui kinipopo e paani ana i keia Poaono nei, Novemaba 1, o Aliiolani me Pakoa, hora 1:30 p m.i a o Ala nui aoe Alnhaka a me Pauahi, hora 3:30 p m,; ma ke kahua o Makiki ae nei.

He anaina lauua ko ka oneki o ka moku kaua lapaua hoomaamaa knua moanā "Tsokupa" I ka Poakahi aeoei, Novetaaba 3, mawaeoa oka hora 2:30 amespm, o ia no ka hoomanao i ka la hanau o ka Emepera o lapaua.

Ua lehe m-<i makoa, ke kokoke nei, e boo!aaia ke hoe loa o Waia!aa i kekahi ]a o keia malauoa, T7a losh ae k* moeua a na kau ipukakul, mai ka po<? puuwa! hamaōaa ae ua !akou i hoolako aka,

I ka Poaono i hala, Okhtobē ua ku Uia'i ma keia a«a, ka mokuahi kaoa l>erjttma Nyuīpb mai Kapalakiko ma>, # eia o!s ko ku nei ms ka Uiua o na moku k;ins. I holo mai ue: oia e pani i ko ka moku knu* Aci?Q wahi.

Ua hooiniopopo ia m.ii mnkou, e tukula li6u ia aku ana oaa hale pohaku nla hoa loa ma ke kahua e ka nei ka H&le P.ii kn o Mr, J. J. Wii!iaccs alanul Papai e b» ona o ia &io&, oia ah keiki a C. Brewtr o Busetona.

Ua ka mai i ka la Poakola nei ma keia &wa, ka moknahi kaua Berit&nia Amphion, he 10 la m&i Vanekoawtt mai, ma koxra ala e holo ana rio Kiu», aka e hookanlua ana nae maanei he anahaln paha.

Ua koho aeoei ka Ahaolelo i komite Wa6 elima lala, no ka noonoo ana i ka pono k« ku i na limahana i Inia Hikina, a hookomo uiai i Hawaii nei. He mea pono ke nana pu ia ka Loike a Kauka Hilibarani no īa mea.

A ka la 17 aenei o Novemaba, ema lamaia ai ke kau kiure kai.puni o Kaa, līawaii, mahope oka hoopane'eia ana mai ai mai ka Poaha mna mai o Sepatemeba i hala. Na ka Lonakiinawai Kiekit e noho kfahu eka ana ka aha,

Ua iohe mai makoa, o ke alanui maa mau j ka hele mai kahiko mai mawaena o Kawela a me ka mile 38, Koolau ioa, Oaha, na nalowalo mamali o ku holo ana a na ihu o ua p*lau e hoolilo i ai&a kana ko nni. K uana ke Kahina Kaiaiaina.

Oka oui eoa ka waha o na ka naka e wawa neij o ka oi aku a me ka ole o ka Biia Haawioa a ka ahaolelo o 1890 mamua o ka §5.000.000. Ke &a oei kamalii uapo e pili, aole ,e eeoi ka bila haawina malalo o eha 'a me ka hapa mao miliona d>ila.

Da ika po i hala mailoko ako oka pahu hao o ka halekuāi pipi o Mr. D L Meyer o Wailwko Mani. be $700 ame na pepa a Mr. W GoodneßS. Aole ka ma H molulu nei wale no keia mailele, ke laha aku U hoi i Wailuku e hoekawowo e!.

O ka poe e kuai aina ana ma ke Kulanakauhale Momi, Ewa, mai na pa aina aku oka Hai Alahao o Oahn i mahelehele ia ai, e Loamiia ka uku holo kaa ahi oia poe, ma ka 12J kencts| no ka holo hoo'iahi aua, a he 25 ta no ka hōlo aku a hoi mai. Eia ka wa maikai no ka poe makaleho ia Ewa

A ka la 28 aenei o Noy,emaba, e piLa ai ke 47 o na makahikj oko Beritanift nui a me Pirani ae ana ma,i i k"> Hawaii nei noho aupuni kookoa ann, malalo o keknhi kuikahi i hoopaa ai mawaena o laua iho. He la kulaia aupuni ia no keia Pae Aina mei kinohi maiHeaha la na hana hoomomoa o ia la e opu ia aku nei? Ke poalo mai nei o Ailueueßuki ma ka Leo lokoino onehmei i na hoolala hana oka la hanau o ka Moi, uo ke kumu kona lili olalau i ka lilo ole i kuhina. Ilaila no hoi oia, aole nae he pala onukuuuku iho. Malie nae paha, no ka mau no o ka pegana. Ike alaula oo hoi aa paikano nei la he aloha ahi.

Ua kokoe ae ka mokuahi kaua Beritania " Acorn "ma ke alo iho ona uepo o Ainahou, ma koaa ala e puka ai īwaho o ka nuka o Mamala no ka huli hoi ioa i Enelani, i ka hora 4 o ke ahiahi Poalaa nei, mawaeoa o na leo hoohauoli oka Puali Pahi Ohe ame na leo horo mai o ko ka moku poe. Aloha noi Acorn !

Ua houpuapa la mai e na lono o na' aina mamao, o ka ia hanae o Kaiulani o ka 1890 nei, oia ka ia e hoomaka ai na mea paehaua eii maoli i k,e aiawai oki o Nioaragaa. No ka mea, aia ke ekoa la me ke kahaa o ka hana napaaliana i hiki aku iki §000 ka nui, uai aloala na lima palaka awewahioe uo kanlelehana.

U« lehe mai makoa, u» huihui a«oei na keiki paani Kiuipopo o ua hui Kamehameha a me Hawaii, ne wae aaa mailoko ae o iakou iho i ko lakou 9 e hooknkn aku ai i ka hui Klnlpopo malihiui e lawe w uhl aua i Houoluīa nei e paani a» iloko aenei o I\>kemab* no akola hebedoma ka mauawa, aka 7 wala no uae paaui ana.

Ua lawe īa mai tie olelo hooUolo Uooaaikola ina hoa Uookauauulia o k& liale ika Poakahi uei, lua e uobo Ve kaLi Uoa o ka balo a Uala ua la alaik e iuauao ia ua Uoa la u& yau kooa iioa iloko oki hnle, lua paha i lawe mva ia iu»i keia olelo liooliolo i ( ua la mua o ka uoho aua o ka Uale» iua ua ▼aiwai» aka Ika ia aua aiai na la hopo o Vo Ue mw la aolo i waiwai tki, Aka nio U uonae. ke k«ot>s o ka o?o!o Uch?lh 10, uo k* ro~ Uopusuu*nuo KoolAopoko o wa!Uo| umi t«*i ik* U*pa uui oVn' m%uaw«-

Mahope oka haale pahu aaa o ka olelo hilinai ole i na Kahina a Ailuerie Buki i lawē mei ai, aa loa oia, a i ole ua hilahila maoli p&h'a, nolaila, aa boobafeahak'aīa kona uoho no akola !a. Mai oi loa ka pono ina i uhi ia ona kanikan eleele ma ka noho o Koolaupoko.

Uft ae iB o Mr. Walter F Fresr i ka Poaha nei e lawelawe kanawai i mua o na aha kanawai a pau o keia aupnni malalo oka laikini piha i hoopakaia e ka Aha Kiekie a me kona hoohīki ia ana i mua oka papa loio, Nolaila ua wehe aenei oia i keena oihana ooua ma lana ae o ka Baoako o Bihopa Ma.

Oka hihia maneiumue a na Kahu Waiwai o ka Ekaleeia Bihopa i koi af ika Bibopa oHe oolula, ma kona ano Peresidena, ua ae ia o k>* Aha oiha e hooko aka. ODa wahi a ka Bihop« i hoole ai i ka mana ole ke kiheaia ka halawai 3ia ā noonoo ia e ka aha kau K.anawai obA Eihnpa, aole i lawe iHmaianoonoo. no ka mea he mau mea kuwaho ia i pili ole i »a hana knloko o ka hni.

Uh lohe mai makou, e malama aria kekahi poe makee alii o ke''Lii ka Moi i halawai, i ko awekea o keia la malouo o ■k.a H-ile Anou, no ka nooeoo ana e hookelakela ee i ka hoohanohano ana i ka ia hanau oka Moi, i Novem«ba ae nei 16. Aka no ke kaa ana o ka la ma ke Sabati, nolaila, e nwai ia tia«i ana na hoomanao kulaia ma ka la mamua iho, Poaono, Novemaba 15. O ka holomua ka makoa i makemake ai e ike

Eia ka poo ooi laikmi !oio no db aha inika ole i oinanieao ia ika Poekahi eku nei i luua o ka A.ha Kiekie: W P Haia, W B Kala, Joe Ke«loha, H P Mālalaei, J H Kawelo, O K Pa, Joe M Kalana, P Nowleio, F S Keiki a me JW H I Kihe. Mailoko inai o keia poe malona ae, he tba i ioaa na laikini, oia no ka poe nona oa inoi mamna ebs, a o ke koena mat, ua kuh boo ia a hoomahnahua eku i ko lakoo holi kanawai ana.

- Ma ka Poalima aku nei, ua pakaha hoa ia ka waihona o ka lehulehu ma ka nanao hou īa ana aku ena koi lilo hooiewa o Likelike, a ua puehu aku la he $12 000 a keu. Oka lua keia o.na pun dala ī hoolilo ia ao kei£%lii make aka aole ana no paha e kanahai mai ka hoohune ana a keia poe kaukolo, no na hana eepa maoli o kela au polopolona. Ma keia haawi hope, ua kukulu paa ioa ia ke kahua h keīa poe koi a ka aha kanawai i kiolaai mawaho. Nolaila, ua mannuuuu na haawi dala manawalea ana a keia kau ahaolelo i ka poe noi kuleana ole.

ī ka la Shbt.ti aku nei ua ku ka uha o kekahi aliimokn o ka manowa lapana ~T sakabA,> ' oiai ua aliiuaoko la e ku wati aoa ma ka oneki, mai ka poka mai o kekahi pu i kiia mai ka Hale Ipukukui mai ma ke awa. I ka haliia aua aku oka oiaio, mamuli oke uoi a k 3 Kanikela lapaaa i ke Kuhina o ko uaiua e, ua loaa aku i ka Uamuku ka pue kikīpu mai ka ELale Ipukukui mai, oia ka haole kiai Bill Williama, kaaa keiki kane a me Alika Makaleka.E kiki ana ka lakou i kekahi omole lana iluua o ka ilikai, ame he mea la ua lele aaana aku kela poka a ku ke aliimaku. E lilo mai ana anei keia i ninau e mihi ai ke anpuni no ka bana hemahema o kana kauwa?

Ua hoo: .wpopō loa ia mai makoa, ua hookohu hou ia «ku nei o Lunakanawai Frank Pahia ma kona noho uo Koolanpoko, m 1 » ki Poalaa nei, mamuh o ka waiho lokahi aoa aku o ka aha kahina i kona inoa no ko ka Aha Kiekie apono mßi, i hui lokahi ia e ka wikani ona hooia a ka Papa Loio no kooa kapono e hookohu hou ia. Eia nae, iloko o n* la i wsiho hakahaka iho nei ka noho, he okoa loa ka iuoa i m&* neo ia e pani ana ma ia wabi, a ua pili& ko Koolau ika lohe no ia iaoa. Ke mahalo aku nei ma'koo i ka ikiika o na hoaloha oka luHakanawai uo ka liooia i kona knpouo, a i k& ah* kuhiua hoi ( i ko lakoa hoopaa aua i Iwia kauwa hoapono ake aupuui ht>ōmaeuiae l iiookohu ai.

1 ke awakea Poakolu nei, ua kahea ia ua iuoa o W A Kih«, J W Keliikoa a me E Makahalupa. he poe i waiho i ka lakoa mau nol palapala laikiui )oio piha # lawelawe iloko o keia aupuui. He Moa wnle «o 1 hiki kino ae, o E M*k»li*lor>a a me W A Kiha, a nolaHa o,l«»na wale no kat ninanīoauia o ka Kiekīe a me k > Kokua dwia, Ua haawi la na hinaa ia. laua. & p*ne Una i na haina «na ke kakau. Nolwla, mahope o ka pau ana o ka kiaa man paoe i »a nlnau/ ua hooaia •|opo ia, aa loaa ta B Makahalupa ko S9i bapa haofri ona niuan, a i koua kokooiaa* he i? wale no hapa hiueri, Aiuiaila u« loaa ia 1\ Makahalupa k«, piha, aua u o W A, Kiha e huli hou aku i ke kau&w&i«

Mahope iho oka hors 3 ahiahi oke 3 ua puooha ae ke ahi i ke keena eregine o ka mokunhi " 3 A dammins " e pili aoa ma ka napo Makeka. T7ti pukn kol:e mai ka eihana kiuai fi.hi e ho.koko me keia enemi atoh'a o!e ahiki i kon'i ha&wlpio atia mai iloko ok& hapalua hora o ka hakaka aea. Mahope oka pio aua o ke abi a eie ka paunaa bou ia ana o ka wai ua loaa aku i ka īlampka Kiuai Ahi kahi o ka hoomaka nua mr ; i o ame kahi aka wiliki e mahma ai i kaoa mau mea okomo, lnholio, a pela Aohe aila e kahe wule ana, aohe no hoi kukaepele waiho kokoke inai »| nolaila i maopopo ole ai kahi o ke ahi i a mai ai. Ua . akaakaa mai na wahi i hoonaniia ona pouo laaa papa. Oa panihakahaka piha ia ka moku, a nolaiia aohe uo he poino ina o ka hele huhu loa ak o a waiho koepa ole mai.