Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIII, Number 45, 8 November 1890 — HE MOOLELO NO WALAKA RALE KA Ilio Ahiu o na Kualono A I OLE KA HIENA OPIO O NA HILANA [ARTICLE]

HE MOOLELO NO WALAKA RALE KA Ilio Ahiu o na Kualono A I OLE KA HIENA OPIO O NA HILANA

MOKUNA I, •

KA OPIO MA KEKUA 0 KA LIO AUIl*. I ka mea heluhelu —O ke koa aka naka opio nona keia moolelo. ua hoea mai ia i ke ao malajnal»ma iloko o na la a ka uwahi enaena o na mea kaua e hahaua aDa me ka ikaika m"luna oka īepo m6ku;thine (Ptlekane) o ke koa nona keia moole'o, mawaena o na aupuni mana nui elua 0 ia au pouliuli 0 īa hoi o Euelani a mo Irelani. Alaila eka mekamaka heluhelu, e hoomanao ae k»ua he la pouli me ka naulu nui—he la poiuiu me nai auwai koko —a he la pakui me ka hohono pauda ka la o ke keikial i W tlaka Eare i oiii jnai ai e lilo i koa, a i hoola no kona iahui mahope aku o kona makuakane, a kaua paha e ka makamaka heiohelu e hoobeno ae ai —"Ke keikiahi o ka nwahi enaena o ka pauda." Ae, e kuu makamaka heluhelu; ua ike ae la kaua ikala a me ke au i iioea mai ai o keia keikialii, e haaheo 1 kona na&u la mohala pua ma keia ao ine»; alaila, ma ko ksua hoomahele ana aku ma ka meheu o kona moolelo © hoomaka kaua ma ka olelo ana ae penei: Ika hoomaikeike ia aua ae o ka kaua moolelo e ka makamaka, imua o na maoa kaua o kela mau aupuni e ha koko la me ka hahana (Enelani me Iwlani) oia no ka wa a ke keikialii Hiki ka puuwai uahoa o Irelanf a me kona mau puali naita i hopu pioaLu ai i kekahi kanaka kiu opio Pelekane, oiai ua kiu'la e hooko ana i kana hana mawaho aku o na p 4eua o na pualikaua o kona aoao (Pelekane.) fie kanaka opio wale no ua kiu Pelekane la i a-e ole aku kona, mau niakahiki maluna o ka umikumamahlkli, aka, ma kona mau helehelena nae, e hoike mai āua ia, he lalaoi koko a,lii kiekie loa oia i hanau ia m i nie ka puuwai koa o ka wiv,o ole. Oka manawa o ua kanaka opio la i pa& pio aku ai malalo o ka mana o ke keikialii Hīki o Irelani. oia no ka wa e uluaoa ana ka oi ona mea kaua a na keiki kaeaea o Irelani me Sepania i hui ia, no ke kue ana i ka nohoalii o Enelani a me ko na Hilaua o Wnle, A o kekalii hpi o na la molale malie o ko kau kupulau. i | U» lilo pu hoi ua la ala oke kanalea I kiu Pelekane i paa pio ai i la e hauoli j a e haaheo noi ai no ua mau keiki alo | anu la o na welau akau (Irelam) a wi I hi a lakou t kahoahoa ao ai — j j Ka la !au*kila mua ! j I ioiui ia īrsl«ni 11 ! i'oka o oa makahikl he 19 ! ! ! ! O kona kue, a hoao ana e hooīi- ! huti i ka nohoaHi 0 Pe!ekauo!!!l ' Ē kuu makam«ka o ks ia 1 mxu loa keia i loaa ai ia IreUui he haahoo okalii ana ma ka muolelo a kq- ' ta kaua lo'hi mawaona o koua hooiliua kalaunu a me k* mot puuwai haoii'a o • Ēnelani (Woka l\aro.) Aka, e ka ' mea le'uliehi, mamua ae o ka pna pio \ oua kauala klu opio nei, ua lehu- | lehu n* t'.iauawa aua ī Wao aī I Wie iaia iho mailoko aku o na umn i p»4 at>a ana lina kaua !uvp ni a ui* ! «twni, aka, ua p -ho wale ia eau Uiaaao peU.

Oiai," e li|jf me ka hikiwawe o ka popoki imua qka iole, pela iho Ia n,a naiia oke koikialii Hiki i lelo aku ai maluna o kiilakou pio, ika wa a kp o-le ako lakou alakai i polia aku me ka leo no ka hopu pio ana, aka nae, ua hoopuanuaau ia he lehulehu ona nuita Irelani no ko lhkoiji aho hope lea e ka pahik&ua a ko kija Pelekane. w | A iloko oka uluaoa o na mea me ka hehaua ona leo hooho, me ka j ne-i haluH; ana o ka honua i na hane-; ri kapuai lip.aia boi paa pio aku la ufv opio kiu Pelekane la he lawehala» a he pio n& ke keikialii iJiki o 3relani A maiaio okaoi o na mea k&na 1 lawe ia aku ai «a opio kiu la»ma kekahi 9 na kakela hoopaahao paa loa o I.relani, me ke kiai paa ia; i ka po a me ke ao p na haneri koa. I ka wa i paa pio iho ai o ke kanaka opio kiu, ua haawi koke ae la ke keiki alii Hiki ka puuwai uahoa he i kona pnali maloko oka o-Ie e emi hope aku no ke kulanakanhalo alii o Irelani ka pahu hopu. , E Kke me ke kauoha alii, pela pnali i emi hope aku ai me ka puahi nui, a iloko o na la hele he umi me ka hoom&ha oie, hoea aku 1a lakou i Irelani ua hele'a luhi me ka maopaopa o na a-n, aka oia mau haawina nae, he mea ole ia i ua mau koa la o n* welau akau. ' ■ Mahope iho 0 ka hoopaa la ana aku o kē.kānĪKa opio kiu ma kahi hoopaahao, ua fi€|wi ia aku ke kauoha i na koa kiai, aole e ae a hookoaao wale aku i kekahi elele e mekemake aaa e, ike i ua kiu la me ka loaa ole he mau apono a hooia ana mai ke keikiali Hiki mai ka puuwai uahoa o ka lokoino. A o ka mea e kue, a uhaki paha i keia kauoha alii, e moni no ka lepo o Irelani i kona koko, a na kona mau huna huna materia e huna iho i kona henna no ka wa man loa.

Me keia mau m&a ae la e il& ai kaua, e kun hoa nhaiaholo o ka moolelo o Walaka Bare, i ka ikaika loa o na kau oha a kela k?ikialii Hiki, e hewa ole, ai ke olelo ae, Ka puuwai uaiioa o Ire-| lani, a e hlo pn ai hoi ka pnawai koa a me ka wiwo ole o ka mea e hoao ana e hoopakele ike kīu Pelekaue, i puu-, wai hohe wale. j! A oka make ame ko ola 0 ua kiu opio la, aia no ia i kela ame keia se?, kona oke au nee mua o ka manawa, kahi e kaa-pa ai me he kahawai la ua kokoke kona kumu e maloo, aka e kuu, makamaka lieluhelu, e nana aku kaua, no ke au nee mua o ko kaua moolelo a, me na mea e hana īa mai ana maluna , o ke kino 9 ke kanaka opio kiu. ; Oiai na la o ke kanaka kiu e paa pio ana, hoopnka ae la ke keikialii Hiki i kana kuahaua alii, a e heluhelu ia ua kuahaua la penei: ' ' Knahaua. ' 0 naakou ma ka lokomaikai o ke Akua mana loa, ke kuahaua aku nei i ko makou aba kau kanawai kiekie e akoakoa koke mai iloko o f kolu la mai ka la aku e puka ai o keia kuahaua alii. no ka noonoo ana i kekaki mea e pili ana i ka pono o ko makou noho'na aupuni. Ikea ma ko makou h lealii Dabeliua — Uiki, Keikialii Kaiauuu o lrelani. Q ka manao nui o keia kuahaua alii oia no ke kahea ia ana aku o na hoa hanohano 0 ko Irolaiii alia' kuka kiekie e akoakoa mai no ka noouoo ana i ka hoopu e ahewa la ai ke kiu Pelekaue e paa pio la ma ke ano he luahi ra ke aupnni ō Iretani.

A e fcoojasnao pti iho kol kaua q kun ai&komaka. aia kc v ola a me ka make o ua kiu la maluua o ka olelo hooholo a na hoa o keia hak e» at, « 0 ua mauawa U ola ka p wakaikai akei ai, ī ka hala ana j o 0 ua la elua o kela kuahaua alii, a i ke kolu oka Is, aia ho>i ua hooko ia ae ta kela le > alīi, eiu6ole*us lehau ke keena ike a'ii me k?#poo i ka'aea fa, ka j:oo hoī 1 olelo ia x\sk x o īa nmi la i hala kahiko 0 Ireldp, OMie KHo Aupuai iloko o k?hookabe koko. e knu makamaka heluhelu; he po| olohe kilo «uiuni Kkoa UAe o na hana hookaK a > k-i pv>e hoi

na lakou i maa loa ae ma ka nmauma o l.ela lahoi kau'aaa kela ole lo keha a h."l. .uai i keia la. ".Ua makemake o lreiani e kaokoa luna iLo." Maliope iho o ka okoakoa ana mai o na hoa, ame ka haawi pu ia jqa ae o na hua k&lokalo i ko na Ma»a lani, ua ku ae la ke keikialii.Hiki iluna, a we- i he mai la i keia mau huaole-lo pokole , me ka nooau nui. ■ E na lii, a me na hoa . hauohano o ko'u aha kuka, ua kahen ia aku nei oa-. kou no ka akoakoa aea mai no kekahi hana nui d koikoi a'u i hilinai ai e haa wi ana oukou i ka oukou olelo hooholo ino ka lokahi. Ao ua mea la a'u i manao ai na ko oukou noeau e ahewa iaia, oi* eo kekahi kiu Pelekane e paa nei he pio na, ke aupuni o Irelani. A oiai e like me oa rula maa mau oka oihanu kaua e pilī ana ina kanaka o keia ano (kiu,) aUila oka wale no nona he msvke, a i ole ia he koi poho ana aku paha ike aupuni pona ua kauaka la, (ina nae he kulana kona ioi ae malu--0 ke anua ona makaaiuana) i mea e hoopakele ia ai kona ola. Kolaila, e na lii ame na hoa hanoh'mo, ka waiho aku nei au na oukoa e noonoo a hooholo ika hoopai o keia kiu, oiai he pio na ko kakou aupuni. Me keia mau olelo ae la a ua keikialii pauw«i uahoa la, noho iko la oia ilalo me ka haawi pu ana aku i ke kau oha i kona alīhikau 9 no ke kii ana aku Ike kiuo oke pio. a lawo mai no ke keena hookolokolo. Ua meha a ke keena i ka wa a kdla kauoha 1 haawi ia ae ai, a o na maka ona hoa hanohano o ua aha kau kanawai la, aia, lakou Ke k u pono la m&luna oke keikialii Hiki, ana ka haalele ana mai aka alihikaua i ke keena, na ia mea i hoohuli ae iko lakou mau nanaina no ka ipuka e komo aku ai i ua keena la.

He mau naoaina o ke pihoihoi ke hohola an* maluaa o na hoa ia miaate, aiKa wa a ka alihikaua i komo aku ai me ka lawehala, ua "hoohailiea koke ia na helehelena oua poe hanohano la, me ka hoopuka like ana ae i keia mau olelo, "Auwe I He kanaka opio wale no ka ke kiu Pelekaue i lilo he pio na ke aupuni o Irelani " Mamuli o keia mau leo uluaoa o na hoa kau kanawai, ui ane haunaele mao li o loko o ua keena Ia me ka haua ole ia o ka hana, a oia a ke kei kialii Hiki iku koke ae ai iluna me ka hehi ino ana iho ika pipahele luai mai la i keia mau hu&oleio o ka | mea i piha i ka inaina. | "E haawi koke aku ! E haawi koko j | aku i Tch oakou olelo hoohole ena ka-; | naka hobe w»le ! A mai nan% co ke ano o kona kulana ina he mo:—a i ole, he emepera p?ha ia no ke ao holookoa no ka mea, ke paa nei oia he pio na ke aapuui o Irelaui S' , Na keia mau olelo oolea, a koikoi a j ua keik'alii la oka puuwai uahoa, na ia mea i lioopilipu aku na m&nr.o o ua poe loea kalai eupuui la o Irelaai, a oia ka lakou i ike iho ai o Loiio aaa e hehi a i ole paha ina 01010 a ke alii opio 4 he kipi ia a eae ke kuo kauawai. Nolaila» me ka hoohakulia ole aoa ika manawa, lawe koko ae !a la-' kou ia sekoua a ueouoo no k i hoopai 0 ka kiu l^elekane. No na hora ekolu o keia noho ana o ka aha kuka e aoaooo no ka hkou 01010 lo hoeholo aia hoi. hoea mai la a ma t> or Inna hoomaiu la ekolu, a p<mei n» oleio hooholo la; Ka mu&—-"Ē li skea ia ua k'u l& iraua o la lahui IreUni." Ka !ua r-"E ki p.ka ia ua klu U e jua I>alioaa & pau o Irdaui 4 ahiki i 1 kona weluwela Miii em," ! k —"F koi poho uv kv s aupaui 0 a rut> mi ke aao he 'pio Vin Uua ko aupuui o 1 Aole i pa u j i ' Uh kooio ae kekshi aen po o 'ka h»le uoho o Mr. W. 11, H£rc,ck i ka i haU, a 4o &e U ( ka !ifflfi oka aīhae uih!al> ok« II rr:ek e paahia loa aaa i ks hi>vOjoe. lVkv> o ke kuliu o kahkuioe» u* Khx v oi«i i l* Uthe 4 hapap* ae U pik lknp»T3iS. \ V!oko i> IeOA UW l ;.US, US 1a k» aitu.e, kn o ke koloho.