Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIV, Number 3, 17 January 1891 — He Moolelo Hooniua Puuwai NO RAFELA KA Olali o Polani. KA MEA I KAPAIA Ka Weli o ka Makakila A O Ka Pulakaumaka o na Enemi. [ARTICLE]

He Moolelo Hooniua Puuwai NO RAFELA KA Olali o Polani.

KA MEA I KAPAIA Ka Weli o ka Makakila A O Ka Pulakaumaka o na Enemi.

MOKUNA XIX. T Ta lana koa m«nao, wahi a R*fela i pane aka ai imua o ka elemakuīe Kahaha ! ke mai nei oe, e fet»o naaka mak;* opio i ka oielo e hoonoi ia ai k« ehaeha o ko'u naaa. Pehea la e hlki ai ia'u ke hoolana i keu manao i keia We, oifi ea maopopo loa ke kokoke ao& mu o ka hora e kailiia aka ai ka'a kaikamKhine mei s'u akn ? A heabft la k» waiwai o k:a manaolana i ka hcra i io ia ai ka m&ke ? Eja wale no ka'a e hai akn ia oe, ke hoea mai p» hora la o kua poiao, alaila e lilo oe% E*fela i anela nana e uhaiholo kqa ina ioa maluna o na k«nnka Rnsim a paa nann 1 heopoino i ka ola o knu kaika malūoe, i paue mai ai ka elemakale lodaio mo ko kaaoiaha eai. I kela wa iinao ako U o R&£ela ] na elenaakule 1»:. Ueaha kau mea e kamallio mai oel no ka mea e pili ana i ka'u uoiuo? Ke hoophhaohao loa mai uei oe ia'u ? E Rrfela maikai, Wdhi a ka ludaio aole anei oe i lohe i kekahi lono i pahola ae maloko o Wares*ia nei a he lono boi i-i i p'li ia'a nei ? Aole; w*hi a Rafela i pane aka ai. E hai mai oe ia fono, He —e hai aka au ia oe ——- Wahi a aa eleoaskule la i paoe mai me kt liiolo nui ibo o kon* mau waimaka. E R- fe!a ! e hooiohe mai, hookhhi bcra mahope ilio o ka wehe ana mai o ka pa-wa o ko ao b keia la ekan ia aku oo kaa fenikMmfihma ma ka amana-li kacakft. Akahi no a ike o R»fela i ke komu nni nana 1 hoano e i na helehelena o ka elemakale ludtio, a īn wa oia i niDan akn ai, Nawni oe i hai aku js mea ? 0 h kyi olelo e laha ug; ma nu lehelehe o na mea a paa meloko o Wares<a nei, a ua pahaolno toa aa no kou lohe ole ana i kua iono Aole aoei aa i hei aku ia oe, na'u no e hoopakele ī kau kaikamakine t a i ole oia e pakole ia'u, alaila e inake pu no an me ia ? Pela no, wahi a ka elemaknle, o kaa olelo io no la i*'a; aka e hoomauao iho oe e llafela niHikai, ke knuaka wale no oi, a pehea 1« e hiki d ia ke laua mia malua» o ka uiana hulookoa o Rusia e nmii nei uihluna o uei ? E hai aka «u ia oe, waLi a Ri»fela i pane eka ai me ka leo kuoO a me ka uwila aoa ae ?e o ke iloko o koua mau ouohi maka. Aole loa e mak« ko kaikamahiae i k ia kakahiaka aole no hoi i keia Ib, aole ooi i ka nspoo ana a ka la o keia la. A e manao io m*i oe i ka'e olelo, e j akele ana no k? ofa o kaa kf>ikatm hm<, a e ike auauei oe, aole o Rt feU he knuaka wale no, *> like rnp kaa i kot o kakanalua wsle oiai tun eks he kAnaki o Rai kokua ia e ka lukomaikai o ua laoi oo ka peuo o koot. one h«nau aloha, 1 kela wa i il.no ee ai io hioua o ka hauoli \ma oa hehhelena o ka elema

kule loelaio, oisi qb hoomaopopo mai la oia ike kaio o na olelo a Eafdlß> a pela hoi me kooa helehelena. Heaha kao e kamailio mai nei ? He mea hann pohihlhi keia a'u e lohe nei ? i nioaa &ko ai na elemakule lodaio la. Aole anei aa i bai nku ia ee, na'a no e hoopakele i kaa keikamaliine ? Ae—'oa hai io mai no oe ia'a la mea aka . Aole i paa pono ae na olelo a ka ele makale i makemake ai e kamailio mai ai imua oko koa opio, aia hoi na pane ako la o Eai'ela iaia: Alaila, e hooko aka ana an ia olelo a'a me ka pahnli ole. Pela io no paha ! aa loaa ia oe fca manaolana e hoako io i kaa i hoike mai ai īa'a no ka mea e pili ann no kaa ka'o kaikamahine; aka o kn me» maopopo loa, aa paa ka make mHluna o na kaikamahine la a'a. Faoe aka U o Bafela: I Leia wa ua paleke«ia uo kau kaikamahioe. Alaila, wahi a ka elemakole iaelaio i hooheno hoa mai ai, —no ' kou man&o ana e like me ia, ua loaa ia :>© kekahi kumu kupono. I kela wa, hoike aka la o Baf&la imaa ona elamakule la i ka moolelo holookoa o kana haakai, mai kn w« aoa i haalele iho ai la lail i a hiki ika paa pio ana n Lidia iaia a me kona hoea ana imaa o kenela "V.ilekeneki. Ika lohe aoa oua elōmakule la i -keia.m'a» ssr-n, oa hlolo mai la na w»imaka ma kona mau papalina, a o keia man walmaka, be oinaka wai ia uo ka hauoli, a pane mfti la hoi oia* He Ina ole kou kamahao e Rafela. He oiaio eia io ka lokomaikai lani me : oe. Aole hoi o'q kanalaa, e ana ia Polani koua lanakila. ! Eko io ana paha kaa olelo wanana e Moke ! Aka e hai mai oe, pehea ka ' dharia o kaoiia sadā' ? Ma ke ano o ka nohooa kino, lio mai kai no lakoo, aka m i ka aa plha no i ke kaumih.a ame ka lualau. Ia la holookoa aa noho ibo la ke koa opio Ba£©ia t»&ioko o ka pupapu hale o Moke ka lu&aio Ma ia la aa piaai m d la aa koa Bakini he lehulehu i ua wahi pūpopuhale la. no ka hanu hele ana ma na meheu o Rafel«, ka olali o Polani, aka he neo < ka mea i loaa ia lakoa, | Ma ka auina Ia no hoi oia la, ua hele j holoholo aku la oM. ke ma na alanoi j o ke kulanakauhale no ka hoolohelohe ana i kekalii mau waui mea hou. A i kona hoi aua m&i. aa hoike m«i la oia i kekahi iono hoolele haoli, oia | hoi aa ke.u ia ma na pipa alanui a pau | o loko o ke Kulanakaahale, he mau olelo hoolaha e haawi ana he mau haneri'dala mahaahaa no ka mea e loaa ai ke pob oke kanaki ikapaia o īlafe!a < ke Kuewa ana hoakakaia hoi kona maa ano a a me kona mau aaha. I ka lohe ana o Rafela 1 keia eiiea, ua pai ae la oi-» i mau hma elua a lnlau iho la konalima aknu f ke kdmu o k?na pahi, a olelo ae la ria: • Eia no kna hoa pih me kua pa« k>»l&h&Ia i na wh pilikia a pao, a e lilo ana no īa i palekana ikaiKa no'u e palekaua ai. A o ke kan*ka Eokipi e I06& ai ke peo o Kef la, he kaoaka laa ole ia o ke kra a me ke akamai ma ka ouia makakila ana". Ii po iho i ka hele ana a kokoke ka ni ka nmiknmamalu», na haalele iho hi o Rafela i kahi pupuhele 0 ka ludaio, Da aaho iho i« on keeaea oplo lal ke kahi mea ano e, a me ia mea oia 1 liele aku ai ma kana haak- i maNU hele ma n« tlaotii 0 Warcsac!. īaia ihple akn ai a komo aka la' ma kekahi wahl ano hspapa !ki mai ona hale, na halawai aku ?a eia ni3 okolu maa koa Bukioi. j Ha-lo l waūi a ko!;abi koa i paue mai ai iaia nei. Kko kaua\a iualfima hipa, ia»ksuiak*> uiak .u e kamailio ( pu uio oe, la wa ku iho la o a nluau. aku la; / HeaUa ko eukou ui «keoiake He kauaka Polaui « uei 00, w&hlk ka ninae. v ; Aole ka hoi oe i ika niai la ia'u k me ko'u ano uo hvi ? i u oau kikoolaiku ai o B- f«la, i Makemafco «tui oe e i kaoiikak waiw&i uui wi Polaiii uoi f s ko kalu koa Eukioi 1 mai ;

fl"e makemake ao e lilo ikaaaka.! waiWai; aka aole paha ooe kē kanaka a'u e maaao oi e loaa mai ana ia he olai oa like no koa ilihun€j meko'u. I kohu no paha ka mtti jia metv he waiwai i ke keipaka u?| hela k&4wi a kani ia mea h* waiwai. | No keia mau olelo a Eefbla ua ae kahi koa i kamailio mai aj iait| nei, oiai hoi kekahl mau wahi koa 9 ak« wa no ke ano uoeau o ka pane 4 kahikananahakuhipa. ( Ea l wahi a kahi koa i pane mai ai aoie, 10 no paha a'u he kanaka waiwai aka e ho'omaeio oe, aole o na kanaka wale n ? na p~>e e hiki ai ke hi linaī. ia no na raea e pmo a ; . ka waiwai ana. Ua hiki m> i ua kanak» kal^na. ilihui-e ke haawi i n » oEeloao 6 loaa ai he waiwa, a nolaila e pane ma[ oe i bt>ina o ka ( o uioau, a e loaa no ka waiwai ia oe a oia keia. Ua ika no ] aiiei o& i& kanaka o IV feJi kon» ii>oa r | F«ce aku la o Rafela: Ua ike do wu ī. ka kaaaka opio nona la īnoa. lUia pela, wabi ake koa, o kou WBi T wai iho U no ia.aole i kana mai ua waj i waioo. - ] ■ i A-he l Pehea au e waiwai ai mamuli 0 ko'o ike ana i ua kanaka opio la ? 1 ninaa &ko ai o B»fela. | A peoei e hoolohe mii ko pepeiao. | Masnh o kon kameaina i ua kaūaka opio Ib, a hiki hoi ia oe ke knhikuhi mai;ja makon alaila e loaa no ka uku uiaikai ia oe. Lohe oe ? _ .; Afhe 1 Loaa mai ka oka maikai ia'a heat|a la nka ? Apie k» oe i lohe 3 nei wahi kanaka poo h»kahaka, na haawi ia he meu haneri dtla i ka mea e loaa ai ke poo o keia kanaka. Nolaila ina e loaa ena ia makou ke poe o ua Kanaka la, alaila mahele like kakou ī ka oka i haawiia oon«. Nao kekahi ana makou keknh aoli*#* e iiy?le pq op me makon . Aolif wahi a aole o'a nnke make e hele pa me oukou. • Kabu*iu I aole ka hoi ou makemake 1 dala nku ? | He makem»ke au ia mea he d*la aka aole nae oke dtU i loaa m'ii no loko mal oke koko hala ole o kekah k&oaka, e like la me kela kanaka opio a oukou e makemake nei loaa, wahi a Rafela. ... j j Naanpoinaoli ka hoi oo ! Heaha koja j mea, oiai o kau wale np ka hele a kuhikuhi mai oe la makou iua kanaka la, na makou aku hoi ka hana ma ia hope aku. | Pehea aa&nei e maopopo ai ia*q kihi e leaa ai ūa kenaka opio 1» 1 keia wa o | ke aumoe. — Na makou hui e alakhi ia oe i kabf a makou i manao ai o kona wahi ia e loaa ai. Oia e hele kakou. ' Eia hoi paha, aole o'u |e' hele me oukou, i !.ku hi o £v".feta me ka leo oolea. 1 Aol'e 10 no'pah» oa'm kem«ke e hel'e me makoa, aki o makou hoi kā make e hele me makōa. ' Ma fea mana hea e_ hiki ai ia oakoh ke kaaoha mai ia'a e hele pu aka ap me oakou ? i ninau aku aka ai o Kap fela. | Ma ka mana i loa* m*i ia makou u>aī ke aopuni Imeper-eU mai o Euma. A iob aole oe e hoolohe mai ika makopi aiail« ioa oe e hele aku mni keia w&hi aku, e paa aku «nn makoa ia oe Koe "\vate no k?fa k* laaa ana ia oo palap»!a~Re e Wki ai ia o?, ke hele 'i keia wa o ka po, maloko nei o T mea «ha ia ? tTa pnpale m p*ba o« ? kai no hoi i hiki ai īa oo k? hete ms o a m&anei o loko nd ok* me kh hopn o!e i« ana e iia feoa o ke snpooi ttak«n, e like me makon nei. ! Ael& a*n palapal* oia ano ( i panle akn ai o RfWa. ! Alnil», e hele oe me mi»kon, a i otoeUwa »ku no «uakoa H o? i k* | UMh» k« okn ke loaa o lvsfdta ? i nioan *ku &i oa ko» opio ma ke »oo e hook%kAiahit\ i ns ko«* K«s'a, H«$1000, w*hl a k-* paoa. . hoihoi kino wailoa i* mai ō C, W. U»rU Luua AlHi-ui moa o Honolulu nei roa ka moknala AmtfAlia oka PosHm* i Seattle mai, i euako m» k* 1* 12 o IV 1 haU, k o« ia klue» Vapapßa m« Maeauo i M huU* !a b»ti i hāl». T