Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIV, Number 4, 24 January 1891 — He Moolelo NO WALAKA RALE KA Ilio Ahiu o na Kualono A I OLE Ka Hiena Opio na Hilana [ARTICLE]

He Moolelo NO WALAKA RALE KA Ilio Ahiu o na Kualono A I OLE Ka Hiena Opio na Hilana

MOK.UNA Yl. ! * Alalla ma ke ano hea i lilo aku &i kau ili mai in oB aku ? i nioau mai aj o Walaka. aku la o Eeainia, ma ke ano oa moiiū & alana pu ia oia e make me na moa 1». e like me na kaula iii ana lrel«PĪ i hauhoa ia ai iluou 00, ano e ke alil, ua maopopo ako la aoei ka'u mauc|plo iaee ? maa olelo a Eneinia, na ia mea i hoopau ae 1 na uilani uhu ana o ka maoao koa iloko o ke keikialii Waiaka Ebre, aka no kaua iho e ka mea heluhelu, he mau olelo uhiuhi lau mam&ne wule iho no īa na ua kaikamahinealii la, oiai o ka oiaio maoli ua haumia a paumaele kaoa kauīa ili me ke kino oka mea pepehi kaoaKa ka mea hoi a Regina Ulaula ke kaulana i kanpale mai ai iaia mai haule iloko ona mea haumia o keia ao o komo ole aku auanei oia iloko o na ipuka maha o kelahome nani Puamaeole.

Nolaila i ka wa a Eoeinia i hoike mai ai i na mea e pili e,oa i !'.«na kaula ili, ua luai hope mai la ia i keia mau olelo: ' : | Eke alii, ua kokoke loa mai oa mi-J nuse 8U e haalele :ho ai i na koalono; nei o Wal», a holi hoi aka oe no ke alo[ 0 kou makuakane moi. 1 *No!aila ekē ahi, ia be T e haalele iho^ ai, e Haliu mua ae i kon man nanain/ s leha aku no kai o k? alii, a māluha o kela Kakela Ulaola; malaila oe e hāawi aku ai i kou nana ! ana. ' ! An e fee alii, e haawi «ka i kou nana pono sna maluna o kela Hale KakeU Ulaula, a e bo<ggpan*o ibo oe o ka! | home ia o kon hoopakele nei ki au e k&pa mai ei o ka ni Pa ihio* hio. Ae e ke a!ii, sja maloko o kela Hale Ulaula he elua Lmnan nait» i kahiko ia me na aahu ulsula, ka .poe hoi e kiai ana i k.i miluhia o ua llalt Kakela la. O a.a poe la» o kqu maa koa ia e haaheo ei ma ke alakai «ua aka is lskot maluua oke kah'aa enaeua o k-* uw.Uv pmī-n a.e\e alh; me kein w>hi o-l*> uuku e hoolohe ai lakou i\ m te > m< lie mea la owau ia, ulaila haawi mai h 01 Rnsinia la i kaua o-lt> ike ktnkialt: Walaka R?re me ka hatoi pu au» ili,' o koua mau waiuiaka, ataila hooaiai:. hou uiai la ia i ke kamaiho aua, Ae e ki? alii, o koin wahi o lo he le<| koua ioi aka ka iuinH m-iuan o ka *naka pahikau», a o kou?» iWka hoi i Fka waha oua pokuuiahi t j.iha me ni 1 wka frela, un hiki i ko U\> o koia nahl lole ke hoouna i kela ixx\ n«it \ m v ni ! wahi a pau. au e makeuia\o ai, me he ; 'a oko lakou liaka i.-, « aole hi 1 hooj- ! kahi o»a kauoha a keia wahi ole

hanwi t»i lēlē k« hooko la, Ano e ko a!ii t ah k* ti4e iuslaua loa o kda kakela u!-uU uih ka raiui o haliu pono ana i kn h kina aiaUko o k«»kahi pahaome eku la iloko o ua ranf )a,"« ta«a'"Bo la' oo kok%hi &i*hu ulaula, a o kou kaliikj ia e kiuikohu, ai

'kela iooa ka tiBita oka aehu ulanla, e kpmo oe i» aabu me k» hoomaoao Hiii k> ka'o mahao'i hope loa iftjrt oe. | -Ado eke alii, ua hikī nmi bo kfiqa im«oawa e kauwale ai, nolniia e hooko -U-e hoolohe oe i ka'n ui»u tneM i kauo■ha ako nei a ke haon ole oe peln, alaila e hoh hoi akn auHoei oe i ke nlo o ikou mnknakano he koa o!obo!ohe a nele me na lohieha o ka oihaua unit * ■! Me keia mau olelo hope aka uiHweiuia, puili bope &e la laoa iloko o fee apo oke eloha, a 1 ka mawehe asa ao |!la wa i kau ae ai ua Euaioi» la loelana |l ;-•. - ; - ••• .• ;•••; Cv ••"• - ;-. 0 kona ho keokeo haalieo, ka mea olelo ia he manu koae no oa pali uihoeiho alaila me ua ani peahi eloha aoa aua Makani Puahiohio la ai* hoi ua hoike 1 mai la na helehelena o ka lio keokeo aa kokoke mai kona mnu tninute. a ; pela paha e kohu ai ka olelo. Eela ka opua—oni i Awalau Ha makani fcoohae a ka Moae. Ae e kuu makamaka heluhelo, ea likp ua koa la ona pali nihoniho, me he opua la no Awalaa, a i kaulua wale no ike Kaula o Haleauau. a o kona haku hoi ua hoike mai la ia he ulu ia no ka makani o uwila ke hoa e kmi. koha ai. Ia Rusiaia i ani peahi mai ni ike kemialiii ītHre, hapai ae la ia i kana

huipa ilona a kahi aka ia īmoa m>? ke kaoaenae aiia ibo i keia mau olelo i kona ho, iama e Nait3gale, no. na ipuo Home Paamaeole. Alaiia e like me ka oiapa ana a ka owila pelii aa lio keokeo ia i oiii pulelo eke ai me ka hikiwawe loa, ma he I&pa lapa abi la ku maalo īmua o na maka oke keikialii Walaka l{&re, a iloko o na sakoaa pokole oalowale aku la laua. Ua hoopahaohao loa ia mai ka nano ona alii opio la e keia mau haaa kama hao a kona houpakele, a oia ka, u* k;ā kialii la i ai me ka oaheaahe he kamahao o na kamahao, ua like oi-i me na kilsi ike ole ia eha o ki honna ua hoea mai oia me ke kaoaiahao, a ealo hon akn weke kamahao. He mau miDote liu wale ko ua alii opio la i noho iho ai māluua o ua ka haa la oke pahaohao, me na mauHo tana e hoea hou m«i ana la kona hoo apkele, aka aole oia 1 liol hou ma!, no laila hor holo iho !a ua alii epio Ia e haalele iho oia i na kualouo, i huli hou mai, nolaila hooholo iho la ua al»i op'o la e haalē!? ibo oia 1 na kualono a huli "hoi aka do ka hooko ana 1 n& kauoha a kona hoopakele.

" Aka eka mea helaheln, o ka lioea hikiwawe ana mai ona hcra o ke abiahi ame ka ma!ihim oua alii opio la i oa paleoa oke kakela ulaula knhi a kona hoopakele i kahikahi maī ai, no laila hooholo iho 1b ia e hoaumoe oia ia po ta« koa« oale loa, a ma kekahi la ae alail» e hoohiki loa aka no na pa leoa o ke kolaoakauhaleelu.

E like oie kaua alli opio la i ] # pe!a oia i lawe hoa ae ai iu»pola a j hoaomoe iho la ma kōoa home aua kahi hoi ada i !o!ii ai no ktlr.'!,hi mana wa loihi i hala, a oi*i oia e pne hoo kahi ana ike anu oua po !a t aia koi ua hoopoiwa ia oia i ke pohapoha paaiua ana mai a kipuai lio a nalo akn ta me ka hikiwowe a no hi auo kekahi mau m!uute loh*» hoa ako !a oia ika ha!a!u me la owtove tt» he m&kani la, a oia ka us a!:i opia la i hooaanao koke &i aole ia he ae» okoa ska o kona luvp no

!*. ■ - ' T ; Nolftiift me nft keehina wawae mstca bß»le)e ibo 1« oia i kon» bft!e ?oa kaipak* ka ooaoaao e hope »ko i n& h*fi& a feona hvx»pa&e!e ahonoi. akt he oeo k» oie* I 1 inM iaia. No lf* wa loihi k© kah Hea ouh alii opio !a, hoi afea !a oU £ hwlaola i%ia iho * or k* o k* U ō kek»hi 1« »e i h-*l* «ku 1 n* I*. iw% » •»« «e at, c& k*h*kole ki Kj U«q*. «oUUe pMua wikiw ki iho K h | i koat Mua h*l&hkkv a i k* psu aus j liuUu «<a i« i& i k«aa huAkni uo ko ku iw»kwb*l« o W»k. j Oka hvr«i ou« kak&hiaM v*i« k>s { i sft«ik»w& &ua keikiHlii uei i h \ lr,i i, ak« &i m«*w&bo o kii pa t-Hi o kt? K* | I ktd« Ulaola, »J*iU e liko uio t a tv. it i I kuiii & Ei;siiiisk pa'ii l? k l ««1* t« i kāu* ole» ai ke kau «si..s, ilo j i« wā koke ao i m ka kv o !o I qh ka ik. e tu<a silh \ | u« sUu opi U, i E koaw h&le kc &loUs

Ka makameka kipa a ka malihini. E iike me ke knno, peīa fce keikialii Wal kn Rire inw li «e »i me koūa !ic; a iloko o na eēkona pokole wala no, aia oia e haa.heo soa ma ka pnka o " ke kakela ulaola. Me ba elen a hookanloa ole iho b tsa keikielīi la, lele iho la oia mailnna lho o kooa lio ar komo akn la noloko o ka haleāīīi, a p:i toa aka la oia no !mhf i waiho &i o ka aahu alanla. E l'.ke me na kahikahi ana a ka ui Eōfiiniā, pela no i loaa «kn ai aa aahu ulanla la iai«, a iloko ona minūte pofeoJet ais na keikiahi iiei e k<a ana be uaita no ka aaha uianla. Ika paa ana. o na kahiko o na alii odīo la, hali hoi mai'la oia no kahi a kona lio 9 feu an«, a imaa *o ua lio la i kaho*bo* iho ai ua alii opīo !a ī keia mau olelo: E ka Makam Abiu—i keia 1« e haalele iao si kaua ica kaianlu o Wale nei noiuna o ke kahaa enaena ona mea kaua. Auo e kuu Makaoi Ahin aloka, e iioike i koa kula&a o ka wiwo ole, a e hele hoi īmaa e like me ka haaheo o koa inoa. Me keia maa olelo a na keikialii la imua o kon» )io, eool aku la oia he kepuai, alaila puhi ae la oia i kaaa o !e bo elwa manawa, a ika hoo-

maha ana īho, fia hoi iloka o na minate lr>B, e ku aoa imoa o ka alo 0 ua keikihhi Walaka K re nei he elua man haoeri Dftit» loe ka aaha alaula/a 1 l»ko pono tte ca mea kau». Oi' i aa poe nsita 1« iaiaa o ke alo o ke koa opio, ua la lakou i ' ke uie kv\ <i o k» lakoa maa pahi I kau», aaa panai. i» eka co hni i»i eke koa opio. Ua nknli i« a'ka kria maa kok«i olelo ploha sca e na olēlo hoolana o ka wiwo rle mn! na īelielelie Bktf o ke koa epio. B na nait% o k;i eahn nlanla* i keia la aa loaa i«*n na haahee ma ka olelo ana pe o oakoo ko'n mau koa e loaa ai iā "Wala nfli ka hanohano malnna o fee t Bfiho3 k*T.a i hohono tre ka owßhi paI uda—Ae ena koa, o nokon ko'u maa i Eait3, a hoi ko onkon a!fikai, a 8 t basb?-> nua'iei khkon ma ka olelo ia | ana'o na Hilana o Wa!e kek'ihi iloko I o ke kahaa kena no ka poro a nee ka | ihiihi o ka nohoalii 'o Pelekane ā ke ! aapnm o Trelani i hoao ai e hoekahuli * ! me kfi naaa !ili o ke kipi. " Ar oe na na f .ta oka aaha ulanla, i

teia la e hanlela iho ana ou&ou i ko ou kou fdaa aloha ao luoa o ke keliua kaau « r eliwili o ka hookaha koko. ke kahu i kaua h<>i i olelo ia aohe hoalolia i ka makamaka, io hoi 1 ks io a me ka iwi i ks iwi, ke koko i ke koko. A—s oa e mfikaukßO no oukoa iho, h e hoolelie eo ka leo o k»i o!e no ka psa ana i oa raea kaoa a mnki aku im«a, Me keia m&u olelo a ua aUi opio la kau he la ia mnlona o kona lio, a puh| | pt>kola se la i kana o le me ka hoailona uo ka mnki *na imua. Alaila me ka eleu oke kauaka koa , hix)lele tiku ia oia i kou« lio imoa k& hiniwAwa uo ko aUkai aoa aka i . , kv>uji u>»it+ uo ke al«hete e lstoef * „ aku i\ i ke k«hoa euama o na haaa hook*he Loko, a ma ka olelo pokol* ! aua t»e aia ua kolkialii la a lae j ui&u usiti le aUhele mauoi e ] &ku ( i i ua kualouo a uie ua jpuu liaa,-

heo o oke kn]&ua nmln o keikialh WalaiivS lV>rō f. tuo koan maa lie lua oU> ia o h& uluaiAhioliie a «ut* ka uaai i o k.Nii o &aa ra s >p&, & o u& meeUla kiln li->i, e o huj4 k> lik)4 531&qT lOvi u)v> bt» m»»? bv*lo hiiu la, 0 olea & t»« k* hltivr&we <3 na kni sv v<* koH o*mo la, ua i boowv» iln o ko&& ui&4 i%« a h*«iri r*e U tnkoct i n& Uk» tiuK) £ oln k* Ns.t* o k* Aaha UUaUv UiAU pvk >k kau aea o aa p o L&its la. fcce& &ku U k o u<i hoi knhi &ua ali' opio te\ i ba.kLfto »i i ui-e k« Uaa >U*uo o k& t io *U4 i ko4 | 81 k*kiU. _ ...'. j ks\tohs \ B!A n a i k, Tv» i ( !^,,v:<' i- t. 1 • u o Mr, ,T o &irkw,<4 0, L*ii W i ui>k.-, « , a,U h* j ua UvMuius «ki* t