Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIV, Number 13, 28 March 1891 — He Moolelo NO WALAKA RALE KA Ilio Ahiu o na Kualono A I OLE Ka Hiena Opio na Hilana [ARTICLE]

He Moolelo NO WALAKA RALE KA Ilio Ahiu o na Kualono A I OLE Ka Hiena Opio na Hilana

MOKUNAIX Kk koa o ka uwahī pauka —Ka naita o KA AAHU ULAULA. AKA, o na manao alamahiehie o be koa a he manaoKna wiwo oīe hoi iloko o ka puuwai o ua aiaa lioaa la o Pelekane, a na lou ana e haaheo maa loa ka poka pu kaniahi o ke kukala kaaa o keia la, ua kalai ia aka ia e ke keikialti o ka uwahi paoda a h&ule paha ana i ka honua, oiai ua hala mua no ka Paaleaa aia me ko Hilo kini; oia hoi na aahee'e na Irelani he maa bora mamua aka o ko na Pelekane hiki ana ae. O ke koa o ka uwahi pauda aole i» a me kona mau naita wiwo ole malana o ke kaaa laoakila a ko lakoa paawai koa i haaheo aiNoUila me ka hoka Dui o aa moi poka paha Ia (Woka Eale) o oa kualoho haawi ee la ia i ke kaaoha ī kona akali ke Doke o Ese, e lawe oia i ke alahele o ke kiaa hakilo p.na i ke kahaa kahi a ka enemi ī hoolnlu si. E like me ka leo alii, pela ua Dake L' jna hao !a i lawe koke ae ai i ke knlana o ka hoomakakiu, a 1 ke ano liula' o ke ahiahi hoohiki hoa aka la oia i ke alo o kona hakn moi a hoike aku la — aia ka enami ke hoolulu id malana o ka lepo o Lanakaseta me ka makaakau nai e lele kaaa mai malana o ko lakou (lrelani) enemi i ke aekona mua lea e īke ia ai. O hoike a ke Dake o Esse, oia ka Woka Rale i haawi koke ae ai i ke kauoha 'no ka maki ana aka o kona puali imua—iloko ona hora molehulehu o ua ahiahi la me ka paawai wiwo ole o ke koa. Memaa ae o ke, maki ana aku o na koa imua, aa ha*wi e ae aa puuwai la 0 ka haokila he mau olelo hoolaoa o ka wiwo ole, e like me kana hana oaaa mamua oka hooaka la ana o ke kaus, a i ka wa i pau ai o kana haiolelo ana, ha.Bwfā% !a la i ka haaolelo liope loa. Imoa Maki. Alaila e kuu makamaka, ma keiō wahi e hoomanao hoa iho al kaaa, he moi o Woka Rale i msa a kalnma i ka hoohana aaai maa pualikoa i ka po a me ke ao, ina o na minute ia i makemakeia ai ko lakou wiwo ole. Nolaiia e like no me ka leo kaaoha, Imua—MBki, pela na koa i maki aku ai me ka pu&hi nai, a oka poali o aa po la a ka haaheo ntii walff, aole !oa ia 1 hook«eri!i ht>pe ae I n* kfipnai hele mua o na mau īiona la o ka akau, a na ka leo nalnlokolo o ka ptt kuniahi i ua po la a ka po«H nmi wale i bai how ae i ka tohe ia Woka Ra!e ua ke kaaa mrlana o ka lepo o Lanekaāeta. Ain na ka hopeaa e hoike mai. O kela pukaoiehi hoowehweli o ke aamoe, oia ka aa moi Woka Rale la i hnl» ae ai maluna o koaa ukali a psne aku !a me kt?is mau olelo — E Esae, o ka mea nana kela pukqui«bi e kaui mai ta me ka ikaika —aia ma oo» la ko'n mau mahalo kit?kie aea e hiM ole ai i oa legeona ahane o ka po ke pale ao, Oiai ua lioike mai koaa mau ouli a paa, he hiki loa īaia ke wawahi ika paa o kekahi paalikoa iloko o ka wa pokole.

Alaila—aol<? ane' kela puknniahi rf. ka enemi? wahi a Esse i nmau aku ai me ke pihoihoi. Aole e kua dake eloha—aole loa e hiki i na Irelaoi ke hookani i kekahi pukuL ahi ikaika e like me kela a aoh hoi na pelekane nei a poni, aka, h* hoōkahī wale iho oo o 'Woka Ealo noi koo moi. Aka e kaa elake aloha e la— we i ke. kulana o ka makaukaa me na naita nlaala, a e maki koke aka īmu» me kB, hoomaha ole. Nolaila e ka mea helahēlu, me kei & mau olelo a ka moi Woka Hale, pubi koke ae la ia i kana r!e me ka hoailona aa makemake ia Jakou e Jjjki koke aku maluna o ke kahua weliweīi o Laoeeaseta iloko o na miaute pokole. Aka e kuu makamaka, mamua o ka hooko ia ana o kela mau olelo a ko lakou moi puuwai hao kila no ka hikī ana aku imua o ke kahua o ka hoouka kaua weliweli. Aia hoi ua haehae ae la na ehea weliweli o ua po la a ku pouli nui wale. me na leo hooho auhee o na koa Irelani, e kahea ana—na koa o ka nlaala I na koa o ka aahu ulaula I He oiaio e ka mea heluhelu kela m»a leo hooho aahee 0 na koa Irelani : aa hoea hoa akq ke koa o k& awahi pauda imua o lakou me ka pauwei wiwo ole o ke koa, a hamare aku la ia ! lakoa me ka ikaika o kana pukaniahi ka t?ea hbi a oa koa opio la (Walaka Pware) i kauaenae ee ai imaa o kona mau nbittt me keia maa olalo: E na naita, ua kahakaha aku au ma ko oukou mau puuwai 1 ka momi makamae o ke aloha aiaa—ka makia a I me ke kahaa o ko kakoa hoea ana mai j i keia po. I Ua auhee hou na kipi imua o kakou | a o ke kuko pakaba o ko lakou mau | puuwai, ua wawahi ia aka ia e ka wiwo j oie o na manao koa iloko o oukou.. »J»I īla e na koB—e hewa anei bu ke oleio j ae— j O ka hohouo o ka uwahi pauela j Ka makia o ka'a pokuniahi | O ko lakoa mau poka wela j O ko'a mau hoaloha no ia j E hooko ana i ka'u mau kauoha j Ko ko Irelani hopena ehaeha i E hoopaahao ia lakou ne ka hopena i Me ka ikaika o na medala kila A puana eka 1 ko Earopa> O ke Kamedoa ae o Alani. Aiaila uie keia maa olelo a ua koa ia o ka uwahi paudi, haawi ae la ia 1 ke kauoha no ka maki ana aku o kuna maa naita imua iloko o ka pouli no ka hahai ana ma ka meheu o na Irelani hohewale. O kela leo o ka haawi kauoha maki īmua I iloko o ka pouli—o ia ka naita o ka aaha i haaheo koke ae me na minate o ka hooko kauoha eleu, a maki aku la me ka pu&hi nui mahope o ka meheu o na koa Irelani e aahee la me ka hohe wale iioko o ka pouli. Mamua ae o ko na naita o ka aahu ulaula hooko ana i kela kaaoha a ko lakou alii opio, ua haawi e iikoa he mau leo huro no kela mau olelo keha a haaheo loa a ko lakeu alakai e pili ana i ka makia o k»ua paknniahi, a me koaa kalana Kamedoa imaa o Europa a kaua e ka mea heluhela e hewa oie ai ke hooaiaoe ae e like me na mea i kehlEia nona e kona laaui makaahine hanauaa (Kueioia) ma ke kapa aua iuia he hiena opio uo na Hilana. Q ke poba alapine mau aka o ka o-le haawi kaaoha a ua keikialii ia o ka awahi paoda maluna o kona mau naita, na ia me& i haia luloa aku un Irelani me ka weliweli nui, a i ,ka omaka ana mai o na eheu o ke kakshiaka, ala ua puali kaua nui hewahew'a la ō na iielaui ua kipaku ino ioa ia e ua naita he eiua haueii wale no o ke keikialii Waiaka lUre. oia na paleqa waUo loa o kahi okaua aiua o LiiuvaaeU. : Ae—aia io ua poe koa lielaui la m,a ua pdeua waho lo,i o ka okana aiua o Laneeassla k&hi i lioomo&ua ai, uia ke auo he paaliksua nui uiaUlo iho o ka la uie kv) lakou mau uma- | uoia i kaliakal a ia me ua | Ho poa koa hoho wale Ukou i auhoo aku iuiua o ua uaita o ka aahu ulauH pauwal lioua o ua IlUaua o Walo, lalo o ua alakai ana a ko keikLshi o ka uwahi p«ud?i (Waiaka Ft.so), a o keū paha ka poe i oielo ia maluna o na kaUua kaua- — j Ao ) ke koa a ao i ka holo wale i!

O kela kahua hoomoekna 6 na koa Irei&Di hohe wple, oia kahi a fee keiki alii Hiki i olelo ae ai imua o kona mau ukali—O ka'a kahua keia e kukulu iho ai i ko'a ikaika a ku aka imua o na Pelekane lapawale a hoike aku ia lakou aole loa ke keikialii Hiki o Irelani i hepohopo a koohe uo lakou, ua makaukau mau oia e hui me lakou he alo a he alo iaa wa a pau, a ke Ioa ia'u he hookahi lauakila ana maluna o lakou e wawnhl koke no au i ko lakou aohoalii no ka wa mua loa a kiola aku ilalo o ka honua me ko'a mau lima ..ponoi, akn o ke ake nai o ko'u puui wai a me kuu nauu, f.ia no ia maluna ; o kela kanaka koa nana I hoauhee ia | kakoa i keia mau po elua, e paa pio | oia ia'u e pio oia ia'u e pono ai, a e Lhoomau ia hoi ka ieo o kana mau puliamakaia o ke kipi. Ua hoomaha iki iho la ua keikialii a o Irelani i kana mau kamailio ana uo kekahi mau miūute, laai hou aku la ia i keia mau olelo: j Owai iwaena o oukou e ko'u mau «kali e aa e hopa pio i kela kanaka kipi a alakai hoi o kela jL-w koa aahu : ulaula, a e loaa iaia he puu nui ma ke guls, ā awai hoi i waena o oukou i aa ua hiki iaia ke kipoka iaia me ka hala oie ? O keia mau ninau a ua keikialii Hiki ia, aole loa ia i pane ia mai e kona maa ukali, a oia hou ka ua keikialii la i hooho ae ai. A—ha ! ua nele o Irelani me na kanaka koa akamai loa i ke kipoka eal alaila e na ukali o ke keikialii Hiki—e haawi koke aku i ke kauoha maluna o na puali, e iawe koke ia na minute e ka makauk&u me ke kipoka ana 1 ke aekona mua loa e ike ia ai o ka anemi. Me keia maa olelo a aa alii Irelani la. 14 .ma kona_lio a hola laku !a ma kekahi wahi kiekiena uuku e ku ana iwaena konu o ke kahua hoolulu e kona mau puali, a malana o oa wahi kiekiena la i lawe ae ai oia i kona kahua koolaola no ka manawa, a maluna pn no hoi o ua wahi ktekiena la e welo haniieo ana ka o aayilu.QBis la o īielaniAno e na *"akamakaka heluhelu, mt hope iho o ka lawe ana ae o ke keik; aln Hiki 1 kona kahua hoolulu no. ka halawai ana me kā eDemi e like me na mea i hoike mua ia ae nei, emole aia na hae aupuni o Irelani e welo haaheo ana malana o na palena ikaika o na bat?iri piikaniahi eha e ku hoopuni ana ī ke kahua hoomoana, iloko oia maa hora o ke ehu kakahiaka, E ka laiūa ana hoi na koa helewawae me he mau papu la, a o na naita kaa lio hoi me he mau moho la no ke kahaa hookahakaha. E welo kapalili ana ko lakou mau halu papale« e .hulali aaapa ana ka lakou mau medHla kila, a malana ae o ua mea a pau, aa makaukau o Hiki me kana mau koka wela e hamare mai malana o koaa maa enemi «na no ka make a me ke ola. Aka o kela kalnoa naakaukau o na Irelani, a ka naau hankei a ko lakou alii opio i haaheo ai, aia no he mau minate a hoea mai he pokar**ha weliweli nana e hamsre iho i*ia (Hiki) ilalo o ka honua a. welowelu liihi, a oia mau mmuto a ko kaaa msu hiaai nui ana e ka mea heluhelu, eia ka kaua i hoaui ae ai i na uanaina o ko kaua mau lena ike mai ke ; kahua hoomoau i ie o na īrelani, a iluua o ua kula laula h palahalaha o ka oHaua aina o Laneeaseta, a e halawai mai uo auauei me ko kaua mau kiiouohi ko ili Ueleue o PeleeiiiUō a mo ua Hilaua oVTale t me koaa pualikaua e mpki mai aua me ka pua.ui.nui» Aa—e ka ui*ia UeWheU» o u* lioua o keia o Pelekane e aaaki maila me ka paahi nui i luua o ua kula laula o L»uec iset-a» uialalo a ua alakai aua a ko iakou uaoi puuwai haoiila Woka Kile uie ka hoomauawAuai, iu lilo ua maoi>aopa a mo ua mnluhiluln o keia huakai meki loihi iloko o ka pualu i mea ole i ua mau hoaa o Pelekaue, a i ka wa i loaa akuaiia Ukou ka lolie mai ka lakou kiu kaulaua aka (M.aMua aia ua eueuii ke hoomo is|bana ala uia ua paleua waho loa o uia kahi Le eliuua uiie ka ui&uiao uiai ko Ukou (IMokaue) ua holo koke ae la ua leo o k«

hauoli maluaa oka puali holookoa no ka hoomaha koke o ko lakoa luhi a me ka mea o keia alahele o ka liuakai māki loihL - Aole i pao..