Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 3, 2 July 1873 — IOSEPA WILIMOTA, OIA HOI O Na Hoomanao ana a kekahi Kanaka Kauwa. HE MOOLELO WALOHIA [ARTICLE]

IOSEPA WILIMOTA, OIA HOI O Na Hoomanao ana a kekahi Kanaka Kauwa.

HE MOOLELO WALOHIA

Ua- «naknMk*>••». nn r*!«>p*lji'moo woiwai i ke' pn.ttk. » i l< p m rioi. u.a 11 iho ia lioko o ua fnaif nei iii o kpli» a 110 kpii lioko o ki linie. lioko o kow ii.ina, uft komo pu iu mun i nnoneho ni a ino nn k mi-\ j i t n'i o k'» ho 1" n»i ka hHliAi iiku i n i #'i,a« , a ei - n knliikuln uta i kt ij tin a k* iii ni"a , i hoik*» indi .a k*? kuene mn ia nu>kuu o ka ule.o knuol.a ■i q u,i haku hal., ' ttutjikuhi ikfu ino he a i rnea e nnmo oie la ai ua koe i.io ke-. Kahi tibu waiwni i k* huiin :i ma na kM'ii*i.. A' i.f> ■ iho in .'.ak iioko o o, peliea ! i>i k.> ;iiio o kc-;a hnomr<kattk«u nitare.i aiin :uiko o ka uivi»a iwi o ka ba t>, o«ni o : na w.'nwii f. ae a fm» o *e keenn » tne na i •• Wahiii'i-nw». k« niwpeia ia n«i no ke-kuai kU' s :> :u -i h'u a "vJa kf-:a. la r.o >k<i. ua hikv ki- • ia 111"» <i Mr. ih' e i.me ine na , ii iri;«n»ua o'ku : a i o i»e u<:a. o k.i )ia*tu Ravfir:inil:-. ī Ka :uks an;i n;no t.ona Kaa.-ao* M• I i I ( I "U, » J knm i ~>o i i .i.o i o " • ii.. 1 oK t n inv.i ii.*' nn.» iiiiii-wu-«. (J Mr. \\ aiter. i kori-i w»i i ai i:i M ii-.« LiK.!'.'ii);'i, ui n'.i'iiiinhie ::i; j .. 'i,,Hi3lil UK:i l'f i' . K:i ni?!»!!" ak*:.i .»>••! : ii > n;:! : :J 'i >.»■ ::• i<iht <i<i |.i ,7": • ,'i j« .. i : (<a i i<". J.. n 'j! i# _ « 1 ' l ll *\i (I 1 r I 1 I !f »' Ail hin'i r.t, i>a f:on < 'i.'i : )::*! i .i'-. A »«« » ~ ,i',i : .: « h(.,,...i0 f< « h.'iiii ;;-oīi- ■ knhi iu,:'' Iwi innmuo n»ai k>i |i«i«- iini, il»-.' )»l 11 »" li il»- i ,t e p/ 11 i [11l ', .i 'll'l „1. H;i 11' 1I f ; .'• /' Kll 1:1-::. AIK 0 • nn mm ni:u. aia hoi be leile ui : cp:op-o :<ii. Ao!e ioi r.e kona iiiau nuiknhik: rn»mtiji o ko nv:»K:s an-n. ua r>:Ciifl!e ki- "!<•> (K i i — l c> P nme o:uo:u man:e leoi.n miu f : :ohirua. A*i, > n j i i k i»i r» j i i p'ee ii -»>3 f> i r f 1 miii» - ** .. -wo<va r:i■*u tnamo ii<»Ko o ko ne*e ;r.vo o I," aaiimah'i.—a iloko tios o l.ona r:>au k-0.-mi:.; oani na :;n.n:onH o kj mf :> i ine ;» iiintk- m-'k" hmmo". \«ti» r.onn t;iai (a ct.i ll | 1 | <1 K 'PI I 1 ■ hh „ i«i e t i k »1 *r;s >nshr>r.*t o <>. rf« fWaK<»n.n n:»o-i h.i- • p«mi h»i*n 1 l.r,ii »|(; in 1) '.I maliOW. «t l-i 'V:i ua ane «iowiuoi ;hr» »;» »>> n» »>' n-i v. .1 » • v-e--.i ,<,ia. <i iK-:-?;i[it i K : :i. H;« e. «» ."> «iiaiea *ie ia a.i e hi:s'va i-w»:-:. Aih tioi •. k;> n>r, , ,«.m liO JU o».fK!t:ii •» ll>:iu < l »li»'*v.i»i -1-0 • '-i t1 * i>>i f iir,r. !', ii •;»''i, hu ll.i» l» ii»» . illfc H!1 U'-'inHO UU liliii(-' v ,l j 1!i il '.'<•«, -i ' <••'.' * «ITit flM't .1» l k<f»Jtn M'.i l ;— II »*'l (•»-•« a(.i eiai i o;:i !:t'U. ;IK'.I la au i O'ia ,a. Hh'a. i ko il Miiau aii/i mhU 1 kjii t lir. ) i :nakcm:«bO ai. « ie r.i« i f.urr W'»;-.e tnsi — Ma:iOp'i J0!» '1.0 iK? noopau lU-*tC*H Rf '• ■ iona KB'::ii:ia, psrie mai ia o.n : •• A; 511»•:« : oe īioko 0 kh linnn « «a H»ua Kavm»'i!iuH t 11 Ae e ka m?.dp.n;'.*," ; p-3-re nku ai a -1 ;ria he iiiKi :& u ke h».<••% 1 w»rk-ir, mea » } " am 1 khu k«nr:i;a. b»j'owm. o» oiioli io* n.i 'i iho o krjr<s» loihi aiv» m.ll ta"o, pane nou mai i» <;:» n>e k«5 ar»o aka »ho ;; *• Ae—ke manao uei ;tu un nikLia'" ke hjli- \ nai ia 0«. O.kou tnnu h-ohiona—ua hoike) mai no ia ike ario e hiiinai ia ai. Aka e hana anei oe i k-kah, in»!a no'u." wahi nni 1 > ninau koke mai ni, ' in* .oe e ha.ni •* » '« 1 eku r,o au ia oe." " Ao'e a<j makeinake 1 ka uku," 1 [;hoo . aksi ai Hii ; " ak;i e hnna no au i k«u niau i mea a pau e kauolia mai ai ia'u," " Ke ike n«i an, : l.*o»j ano lokomaiuai." | wahi ani, •< a me he mea !a ua oi ae no kou i kulana mamua o kon ann i keia ws, Mai J iiiaiiao īno 0» no ko'o oioio sna »ku peia—a « tnai inanao hoohiioi hoi no ka'u wahi hana ; e hoounai.-na akn at r.i* kou lima." j Aia keli-ihi reea hoonaue maneo iiokō 0 j ko»a !eo, —aia boi kekahi mea hoohaili puu-j wai iloko 0 kona nan«vn» mai, a ua an«ane au e pipili aku sh ia me lie la o ko'u haku la. I ka nana aku nae, us hoonune ia kona mau manao, a ua hn;nhopua'iiia ano e ho: fco:ia kalana. ,l tle oiaio, aole ios» ,tu e hoohuoi uou 0 kā aiaelaaie," wahi a'u, " 110 ka viea ke paokle nei yj ao!o oe e haawi mai ana i kekahi haawina e hoohi!ab;ia ia aī au « a Liiiniu o!p ia ai hr,:.' !

di iiUi. ; Pane koko mai is <; «, '• £ hoohiki mun mai oe, ma wau e hoike aku la oei ka'u haoa e waiho aku ei nau, mai haawi hoike aku oe imua o kahi poo t, aole hoi e kaniailio aku i kekahi moa «, ua halawai pu kaua masnei, a oa l»axwi aku hoinu i kekahi mea nia kou iima." " Me ka oiaio loa ke hoohik'i aku t»«; eu," wahi a'u i pane nku Qi'. » Unuhi ae la oia i kekahi palopah maiioko ae o kalii eke ili ana t paa una. Nana iho ta oia 1 ua pelapaia nei,' alaiia, nana moi ia a'u, a niahope pane mai io, " E hiki anei J la oe ke lawe me ka pulaieiale ole 0 kou !iaa- •*} ao» ; u pela h»ū me ke ono walu ioa, it

haawi aku 1 ke»a paUpala nia ko iinia 0 Mr. Ravenatiln?" " Ae," wahi a'-U. iloko o ka hapalua hora m-»i koia n>anitwa aku e loaa paliipaia t;i ,\lr. K.iv<iiahila—-a «ole iw he mea t> ikē 1 kuu iiAnwi nna ia n." ■'• ii hoomaikai ia oe—i tausani n.a hoo* nif»rkat ann nou " i pane mai ai ka le<ie ; aliuln, uiium ne la 1 kona eke moni mai ka ,rke iii «<* a pane rrai la : • K hoino onei :ui 1* <»e !M ?u t —' .Aole, aole." 1 p«ne kokv al;n ai au, "ao- . Ie nu 0 liwe nna i kau wahi maknna au e., haawi miu ai la'u. Mni kana'iua kou manao : no kuu liooko pL'liilei ole i kau kauoha nn , keia inea, a ao:e no hoi au e hoike akn ia Uhi," me kein mau huaolein i hnnlele aku ai du ki ta, a hun ae ;la e hoi i ka hale. No k<*kihi mau niii>ute 1 hala ae 0 kuu heleana, hoii iu- i:i ;iu 1 hope e nann akn ia la, īke nku a au 1 ,iirknhi kna lio e holouiki ana tna he hlm <11 , i'» a, na nmnpopo iho la la'u 0 ke l«ia 1010 ii hn'u mni 11 ua lorle nei nn ki inea. i> m koke 110 ua uiu ae la ou īluna (1 ke k.n'i O ko'u auau nku la no ia n»e '!.« m.imi r nl-e 0 ua hiki nl.u 1 ka hnle, me ku manno iho ne eitie au no kekaiu mau 10-110 110 mnikiii. akn >»ole nne 1 inaopopo in u ko ! Inknu ano nmoii. 1 knu liookokokeana 1 ka 1 hrt!e. U'« hHi.oii nui iho lji au no kuu iko ana ; iku 0 Mr. \\ alter w.ile no ke puka moi ana.: i me h? mea in e heie lioloholo aua no kn hoo- • i loiiaiinn ri:m i kona mau innoau kaumaha. lie in-ui m;rii.itc?-pokoie mahopo tno na kokni. . k*e »xu la hu nir« hima nrm<>. -ku koke īiio la rj;-ie '<1 i;:■> H'.i ;i.t- ann rn.»i ; .k.o'u nnu■■hp!><her.' ;-.:ni r»itic.ir,«>*. tir:iht i e iosf.p» ? 1 i'i'iau mai ai oia. , '• He :o.:o K..uaiah<« hou «'nei i;pkahi ? —a la : wa. ua li'oooia. «nke r.e la '-na li»lenel*. : ti<i.o ke , kamuiih'» uKi K'ona niiu n>:vk:i. •• Hi' m.»!j:»<ii 'IM !'.■> 11 'ioie j,< i:i — aol" 011 11 ii 11 • 'i < I 1 t_ i j r> t t <i < p iiiP aku »* U !»:>►* tV » vi K <J 1 :i I l,i| } :i i'» I," ;,t :111, •V : 1 t,<!'.h.> »:»• :u <1:.1 i K i w:» J i ue koL < 1 1 1 1 liii 1 i « v. n i k < . kol.e ie L 'i 1 i.i 1 < < < ii 11 1 '.o 11 unu 1 .- t - i* » U* t 1..1 ri 01 1 i'ih 1 h'a\Ni ili!» 1 1 ;•«■ 1 i»< r "f : i ii iiu ii nei kit loaa ana »nm.' \ » » 1 'I ' i il 1 «< I, » 1 ) f 1 n<- <» K C'Jl ; i lllllli!t! K'ik'" 1 '!<• 1:1 lU> i;i I K.l W:tlli 0 k;t it<U. Aie ne mea in. no hoi ar!e lie noi loa 0 na 0!<•-,;•» <1 ;OKO. 110 k.l n>ra. r.r<;e i eino liio & 011 :i t»ii <■ u i u 1 i a pa.»j 1 a 0 kona puona k»*.'«> r ' 1 n 1 L moma.'kaua ke • Ahiua \* < i «"i .i no ' : 1 ua Ininia ia o;a ine h e , 1 * 1 1 <1 e 1 l;nloi niai la na ',v;i-:;;: 1 * 1 i< u kh » o 1 lie ininnte ij K<-'i n U| ■ n ' r 1 h il- II(1 n||. 0:1. 11. 1 i " t iii i 'a 11. " h 1 ■.isf:|>:i. ii\v;n i-n «'.< t iii&i nei k«ia- ptt:ap:ila ;;i f.e ti i inai oe, mni a wai mai *'■ .M 1 ! oniop'n niai.' i or»»ie n-..: i! i . A 11 0 r r no K':i : A :iea»>a kana ole•;f. ift ne ' " t nonni w:t!».' !(iai -nei -no ia'u e lawp ,ik» 1 , i p ( > 1 f " l'i," wahi (i'ii 1 k!cu iu : " »1 0 ko u r. w« mni nei m» iu/' •• <■ i-:i.> ;i. ti rt.)fei oia in 0e e hiinn—aol<: rtf|C:l : " A<- 11* nii'-i» niHi noie nu e li/.īiie- »k»> is HII! m (|P. Wnif II 'I ;t 11 *» ,iC- ;«KtJ :•. • t p'-!:t.' " H'- kc;ti.i mKikai- oe e losef.a, ' i pane in:u 'ii n*i naku opio lu o'u, " he keiki m:iiKai ir> no o<- ! K pono hi? e haawi aky i n>aKa na na'.i. ■' Aoie. ■ i pane akii. ai au. '• 'Ua haawi'. Piai nr n» ka ied<; i kekahi makana na'u, I.' tta hameU? maikai : alui iioau i kana-uku/';: O tioi e if sep> i ka hale," wahi una ia'u.; " Aka nin 0 na īaru ia, mai noho <i hoike>aku ■ i'nea i kek.iiu ioea kino e ae."*. '- Anie—aole h« wāhi hopunnoieio hookahi a'o * knmaiiio aku tii i kekahi mea kino e ae no keia mea hun,a.'" E manaoio J ka'u ; e hoik" '•*.ku au e olelo wnie aku ia ! hai me ke kuieann ole no kei-i mea," —me k' a «iau huaolelo hope, oa huli bc la hiio : twuvi «ku ia e hiki i kn hale-me ka piha o ; ,i»t r>aau i ka hauoii ; no ko Mr. Kneenahila : ;hauoli !«iiria r»!t no ua paiapnlnnei. Aole au' i ike- hou i u;t haku opio la o'u ia : ah;alii; a i ko'u wa 1 iho mai ai mai ko'u | keena moe uiai i ke kakahinka o kekahi la : Ue, loaa iho la ia'll '«hw kaowa e kamniho pu jana me Torne Aukina a tne kekahi mau ka- • naka e ae i liooKohoia mai « kiai i ka hale.'i J O ke ano 0 ka lakou niou meo e kamailio ana : {ua piii 110 ia no k?kahi nien kamahao i hana \ ] ia ma u;» po la ; 0 me ka nalowale honua ; ! ana o kekahr inau mea 0 ka hnie»-- ī .' ! ; •• He mea niakehewa wnle no keia mau : a lilio,wahi a Totne Ankina, oiai oia e ; ioki ana i ka io i>tpi maalili me ka pahi, a e • aha hoi me ka apana heren:t i hoomaalii 11 :a aku »; ka nae 0 kona opu mnmua ae 0 i ka wa o k*i pama kakahiok*. " O ka'u hano kein 1 hoooohoia mai ai o ka nan<i i ka paa pono <1 na puka mamua o ka hoi aua e moe, a ua ike 00 au i ka pua poiio 0 na puka a pau." "Owai ka enea e ao i hiki ke puka 1 w«. ho i lūe aunine,,—a 1 ole la 1 ka wanaao i>ei palīa m<»rnua 0 l»e nla ana 0 kekani mea pela 1 pans huhu mai oi kekaiii kahu kaa. ■' Malia pah» 0 kekahi 110 0 kou mau katiaka i puka malu 1 waho ; a owau nei aoleau makemake e kauhihi mai iluna o'u ka hamama »r.a o ke!a puka rca ke kua." Oiai au e hoolohe ana i ka lakou mau k.v ow iio, ua hhuii e* wale mni la no au 110 ke 1 ano 0 kela pniapala : 0 ko'u hele koke aku la rio ia e huii ia Kale Lineton> me ka raa« nso iiJ pit p.h i oia i Le keena 0 kona haku • opio. Aka anle he wahi mea 3 lona iki la'u. , Pii aku la ān 5 kiina k«en;t «»•:<; n» c,»ia

a loko. a he|e ouii ae ia hoi ma na waiii e j ae a pau o ha ha le aole no i ioa» ia%. No- i laila, kii aku ia au i kaprka,aftWtoiihqja 1 i ka wai wela iloko i wai hdWi maka no kuu i haku opio, a pii aku la i kona keena. l'kuu i . weho ana aku i ka puka o kona keena, āohe' kanaka o a e wniho ana iluna o ka pa- - pakaukao kekahi palapala ana i leaknu ai na ; k» makuakaoe. la manawa i ike maopopo; ai au ua mahuk.i o Mr. Wnlter ine kona , kauwa pu. " i Lawe oeia ait i ka palapaln,—a ihonku la ' linio o ke alanui pi<, mt ka lioike aku i ua j pnlapala nei a ine ka nele ana o Vlr. Walter | a me Kale Linetonn iloko o ko laea niau i keena. Ua kahaha nui na kauwn a paunol keia inea ; n hoomaka iho lakou o ninau noj ke kumu oko laua inahuko ono e nna. Ua i manao no nae na kauwa no ko Mr. \Valter | makemnke ole 110 e niare me ke kaikamahine i a Bousetede ke kumu o keia mahuka ann. | Akn owūu wale no poha ka mea i kuhl pol»> j lei, o kela pnlupala a'u i inwe inai ni nn Ueka-1 hi wahine heopuKiu no m 110 ae ka nani mamua o ua kaikamahine pupuka la a Bousetede; aole na« hu i hoike aku i kekahi mea e ao :—lawe loa ako la au i ka pulnpala a haawi aku la ia Ravcnahila makua. 1 kuu.kooio ana aku nke keena aina, o ka Inki ana mai no la o uaihaku ia ou, a i ka ike aoa mai e paa ana au me ka paiapala, pane moi la oia : " Nehea mai kela ranu pa-1 lapaia hiki kakahiaka?" i ,i ' I''«V / p'>V.) \