Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 24, 26 November 1873 — KA WAHINE A ME KONA HAKU. HE ULIA EEHIA NO KA MANAWA. [ARTICLE]

KA WAHINE A ME KONA HAKU.

HE ULIA EEHIA NO KA MANAWA.

iMpKUMA 111. | He Siea pono e hookuu ia roai makou e I 1 wehewehe ikiaku i kekahi mau mea 6 pili ana i ! i ka wahine auwana. nooa na mea i kama- { ilio ia ma kela mokuna aku la, oia no ke j kaikamahioe ponoi a ka Haku Kale 6eriana- < j cota (Briaoco««) me Clara Borodalana, aka, ' ua make e nae ka makuakane mamua a o ka : wahine wale no ke ola ana ia manawa, o i . Clara Borodalana, a o ka iede Berianacota j : hoi. Elua a laun inau keiki mai ko laua | ; puhaka niai, o ka muu oia o Sir Kale Beria- I nucota, a o ka muli ola ke kalkamaliine ao- i i wana a o ka iede Clara Berianacota hoi. No kekahi m.au enemi i uln mai la mawa-1 i ena o ua ohana nei, nolaila, ua kue ko lakou < : noho ana. Alawaena nae o na enemi nui i 1 f noho kue ai iakou, oia no ka mare malu ana j i o ke kaikamahine me Geoki Kanale, a no | | keia inea ua lilo ia he enemi nui no ka ma- | j koahioe, a hoopale aku aele e ike i ke kai-1 kamahine. | O ko ke kaikunane kumu aui hoi o ka enemi ana i ke kaikuahine, no ka huwa a me ka lili i ka hooili ia o na waiwai a pau o ke kupunakane maluna ona, a nele oia. Nolaila.ua inoino loa kona manao a imi iho la l oia i kumu e nele ioa ai ke kaikuahine i ka ! | waiwai ole, a ua kokua nui ia hoi kona ma- : nao mamuli o ko ka makuahine kue ino ana i ke kane a ke kaikamahine i makemake ai. 0 6eoki Kanale, aole no oia he kanaka : : ano kuonoono, nolaila, mahepe iho o ka ma-1 | buka ana aku o CUra Berianacota me ia, a ] ; mahope iho hoi o ko laua mare ana, ua hold i 1 aku la oia i kekahi o na panalaau o Berita- | nia e noho ai, ma kekahi kulana a ke aupuni i i hoonoho aku ai. Ua hooopho iho oia i ka- \ na wahine mahope, a hiki i kona hoouoa j ana mai iaid e holo aku, aka; aole i lohe iki ia mai nona a pau wale na makahiki elima, a pela i molia ia ai ka wahine he luahi nana poino o keia ao. 1 ke koe hookahi ana īho o ka wahioe ma : kahi kauhale o Devonasire, ua imi iho la oia i mea e loaa ai kona ola. Ua hoomaka oia i ma ke ao kula ana i kinohi, a naahope ibo j ma ka humuhumu—aka, o keia mau hoo- ] ikaika ana i mea e loaa ai kona ola aole 1 ; holo pono. Ua oi loa kona mau lilo po« I noi imua o na mea loaa mai, a pela iho la ; i hoomailo ia ai kona ōla kino e ka hune, a ' hiki i ka holo kohana ana o ke kaikamahine i ī noho i(aaa o ka noha hooluUluh <j ka waiwai a me ka hanohano. i No ke kaa ole o kona nku hoolimalima i ka hale ana i nobo ai, ua hao mai Ja ka mea : nona ka hale i kona mau lako haie a pau, a i ke koe oiohelohe anu iho o ua kaikamahine nei me ka hale ole e noho ai, a he mau wahi nlina uuku wale no īloko o kona pake- i ke, ua huli ae la ua kaikamahine la i hoo- i moamoa ta ma ka poli o ka ulakolako, a hele wawae aku la i Eseka, me ka manaolana e noi aku i na kaia ana mai a ka makuahine. ; Ua hoike mua ae 'aei ai&kou i kona hiki j ana ī Lekena, a mekona halawai pu ana me i kona kauwa wahine mua, m« Mebeia, ka mea i hoohemo ia mai e ka lede Berianacota ; no kona kokua ana id Clara Berianacota, ma i maiiawa o kona mare ana me Oeoki Ka- • nale. E huli hou ae kakou i ke keena o ka ma- . kuahine i noho ai a me ke keiki. E noho waiolu ana iaua me ka hahehano nui iloko o ke keena hookipa nani o fea hale kahiko o | u« ohao'» ta, LTa papani ia iho la na pani i

olepeiepe o na pukaaoiam, a ua hookuu >a ibo boi na pale veieveta iialo f oie ai e ko* i mo mai ke ea huihoi <f ka hooiio. He ioihi a na helehelena u ua makuahine ia,—aka nae, ua aneane aku i\o| • > a e hiki i ke kanalima o na makahiki. Ua laahu ia oia me ka aabu nani e like me ka hiki i ka waiwai ke hooiako, a ua hoopuoi ia hoi e na kmohioohi o ka nani, e iike me ka | hihimanu i hiki i ka hanohano aiii ke pala» raa. He uahoa, a ano puoibaniha kona maa nanaioa, nokila, o na ohua he nui, ame na : kauwa lehulehu, ua hoolohe poloiei lakou a pag) i ke kau wahi huaoieio hookahi ana—aka | nae, he kakaikahi loa ka poe i aloha maoli | iaia. ■ ■ i ■' O ke keiki ua like no kona ano me ko ba I makuakane, he mau helehelena nani a ano ! keonimana hoi, *aka, aole nae ilnna olaila ] kekahi mau hiehie e aloha ia ai. E kama* ilio aku ana oia i ka makuahine no na mea : e piii ana i kona waiwai nui, oia hoi, o na waiwai kahiko o konu mau makua, a i ka ' hooliui pu m ann me na waiwai o kana knne, ka baroneta i rnake, ua papahia hon ia na waiwai. Ma ia manawa pu manao nune ko . ka lede £erianacota oria, ē olelo wale īho ana no iaia iho. •• ina i koho oia i kane . nana i kekahi keiki e ae, aoie hoi i ke keiki a la mea nana wau i hoohoka, ina ua kaia < aku au ima, (o ke ano o keia olelo ana he ; ano hookae kona i ka makuakane o Geoki i Kanaie, ke kane,a kana kaikamahine i alo* ha nui ai, no ka mea, o ua'makuakane 1« ona he ipo mua oia nana, a no kona rnare ana i ka wahine e, nolaiia, ua hoohoka ia j kona manaolana, a mare ar me ka Baronela j Berianacota, a nolaila no hoi ke kuenu i i hoohiki ai ua makuahme nei aoie e ike i ke i kaikamahine :) aole ioa "|t ili aku na aina nui j akea o ko'u mau kupuni maiuna o ka mooipuna a ia kanakn." Ma ia manawa pu kej mau ja no ke o ana j o na huaolelo " Aole loi" iloko o na hoomaI nao ana o ua lede haakei nei. j Pane ae la oia i kana keiki " E ke i manao nei au he wa oi loa aku keia o ka meihameha o la iiir, ( i an|e: n«e n«» makahik'i ī me kou." [ " Aole o'u manao peli!" i pane mai ai ke keiki hookamani a hapai ae la i ka lima o ka j makuahine i kona mau i|ehelehe. •• Aole loa | au 6 mehameha ma kahi au e noho nei." ; " Ua haohao pinepine loa au no kou mare ; ole!" ; - j - | Huki loihi ae la o Kale i kona hanu me ka } oni ana i o a ia nei, o ninau hou mai ka makuahine no ia ninau. " Aia na Howada," i) pane hou aku ai ka lede., " He poe kai|camahine maikai lakou !" Ae, he poe uiaikai no iakoa, aka, be wahi kee no nae ko lakou a r u : makemake ole I ai." " Heaha ia mea V " Qa iohe au i ka oUloia, hoino loa ko lakou makuahine ia oe." ] Ua uia koke aē ia ka uakuahine me ke i «no e o kona mau no ka mea, oa j puka hou mai la na Kanaie iioko o kona mau (noonooana. ; Ma ia manawa no i komo mai ai ke kuene | iloko o ke keena. i I ka ike «na aku o Sir Kale iaia, olelo aka j la. " E Harisona, aole au i hookani ako nei i ka beie kahea nou." " Ua ike no au ia niea," wahi a ke kauwa; " Aka, aia ke kanaka iialo me ka ieta nau." f '• E hoounā mai iaia iluna neL"* , ." Ua hoole mai nei oia e Sir Kale." " E kiioe a iawe mi.i i ka leta." | " Ua hsole pu mai no oia i ka haawi mai i j ka leta ia'u. Ua olele tnei nei, ua hoio nui j mai oia ma ka iio no r a miie he nui mai ka j hale ieta mai, a me he ia na Mr. Kuaka mai ; u« leta la. Ua halawn pu oia me kekahi i uiia."' i " Ua pono oe e Hanaona—ua pono," wahi ; a kona haku. " E heokomo aku iaia iieko a i ke keena aina ; e hele koke ahu tio au o. »ke I i&ia." laia e o'elo an» pela, ku ae la t .,a » hahai i aku la mahope o ua k iene nei. Aole i pane leo iki aku ka lede fierianaco* i ta, aka, ua like pu no kona manao nui no ; Mr. Kuaka me ko k<! keiki, oiai o ka iaua i mea paahana ia nana e hana i na inea a pau e poino ai ka hooilina wahine o Borodolana ' (na aina akea ke ano.) " Heaha la kela ?" i nune iho ai ua lede ; »ei iaia iho, " Ua hoi hou mai anei ke konaj ka opio ioo ? (Geokv Kanale.) la wa, he lima haa ulu ka i lohe ia aku e | wehe ae ana i ka poheoheo o ka puka o ke i keena uwai, kahi a ua lede nei e noho ana. " Owai kela ?" i kahea aku ai ka lede ka* nemake me ka huhu, Ua ike oia aole o Sir : Kaie, a he buhu loa oia i na poe e ae e komo i waie mai ana. Hamama mai la ka puka. a komo mai la : ka mea heiehelena kupapau īloko o ke ke* ena, ka mea hoi a kona makuahme hub« i

hoomanh&la ai. O kaoa kaikamahīoe ao ia 0 Clara. Ua mae a haikea wiwi kona mau papalina. a aobe hoi he wahi kuhihewa ua kiakuni paa ia ka make maluna ona. Puuki : ae ta oia i kona mau lima, a hele mai-ia ■' imua me ka puaoa ae i ka huaolelo " Ma* kuahine!" a haule ihola ma kona reau wawae. " A-ha!" wahi a ka makaahine puuwai kila—" Heaha roai nei kau—he guta anei ? ! Ua ike oe i ke ano e hiki ai ia'u e kokua ako >a oe!"' i E make ana au!' r 1 paana ae ai ke kaikpmahioe ilihaae. "A i hele inai nei anei oe e noi e kala aku au ? Hookahi wale no kumukuai e ioaa ai ia oaea ia oe." '•Ua ikeau! o ka hooilinano īaokuu ke- j iiki !" i puanaae ai ka wahine e make ana. ! "Aoie! aole oia kau e aonoi mai ai! O'kou | he puuwai kanaka no ia, aka, o kau ilelo ana he oolea ame ka makona ! [na : la hoolohe ole au i kau olelo, aole anei au i i ! noopai ia? Ua hookuke ia au mai ko'u ho- j me mai, ua hoolilo ia au e ai i k« bareaa \ awahia aka poe aloha waie mai: Ua a-a mai au iioko o ka ino a me na makani o ka i |po e Johe i na leo hawaowkna oluolu o ke : [ kala ana ma i a oe mai, uiainua ae o kuu { make ana. £ka makuahine, e make ana au 1 noa kapuai no ka nele-no ka poloii: I aole anei oe e kala mai ia'u ?" ' Ua haalulu launa ole ka lede Berianacota. 0 kona paakiki nai, ua hehee wale iho la ia I ; ro kela niau mapuna leo a ke kaikamahine,! j« mnke ana 01« no ka nele ika ai. Ua hoo- ! naue 1« ae la kona mau manao hao. Aka, :i* vv;i no i komo koke mai ai ke keiki me : na kauwa elua. " E lawe aku i kela wahine i kahi e," i , olelo <ie ai oia me ke kuhikuhi aku i ke kino i ano kupapau o . kona kaikuahine. " Pehea oe i aa ai e koiyo mai. i ke keena o ka lede ; Beriansci;tii me ke kauoha ole ia Puiiki aku U o Clara i # na opi oka lole v leveta o kona makuahine, ine ka oleio ae. " Alia—alia—aia a kall mai oia ia'u." "E Kalft." i nlelo ae ai 'l*» lede makuakine : ' E lawe aku iaia; aka mai nuku aku oe." "E ka makuahine! eka makuahine !" i hoolio ae ai o Clara. " Ua pupule la !" i puana ae ai ka baroneta, me ka makemake ole e lohe na kauwa o kona kaikuahine ponoi no ia.a kauoha ae la ia.laua e lawe aku. Mamuaae o ka lalau ana aku o na lima o ; na kauwa iaia, ua ku koke ae la oia ituna,a Ime ke ano kiekie i ani peahi mai ai kona 1 mau lima ia laua me ka olelo ana. | " Hoi aku i hope! E lawe ia aku ana au I mai nei aku, aole nae na na lima e Uke me ■ko olua. E uhiia ana kuu kino e ka pale uhi eleeleo ka make, a e lawe ia ana ka hu:lu kahili hoolewa mamua o'u. E akaaka , auanei ua diabolo no'u, a e uwe na ane'i i iko lakou ike ana i ka poe nana i hookii ka j hooilina wahine o Borodalana i ka ai—e j ukali auanei lakou i ko'u lua kupapau—e | kanikau ae kumakeoa—a! a! e kanikau nooa—a e ukali maewaewa ika lua kupapau ! | E hoi aku olua i bope," i puana hou ae ai : oia me ka leo eehia. ■' He pono au e make | malalo iho o na kaupaku hale oko'u makua- : kane!" Hawaoawana ae la ka lede Berianacota ime ka eehia kaumaha ika baroneta. " E mak« ana ia—e hoouna aku i kauka." "Ua hala ka wa kupono e ka madame," wahi a ka barooeta. " Ua" hala ka manawa." " Ae, ua hala ka manawa," i puana mai ai ke kaikamahine e make ana, nona na manao i hooauwanaia. " Aole e hiki ia oukou ke hoepakele i ka oukpu luahi, ina oukou e kiiana i kauka. Ua hala ka wa ! Aka ke kala aku nei au ia oe e kuu makuahine, ke kala aku oei au, ina oe e ae oluolu mai e waiho aku i kuu poo maluna o kou uha, a moiaila nu e hanu hope toa ai i kou k&omaNana ae la na kauwa kekahi i kekah) a kuemi hope aku la laua. No ka haaiulu iauna ole o ka haku w&hioe, oolaila, ua hoo* paa ia ko Uua manao aole keia he wahinee imua o kona alo, aka, o ke kaikamahine naoi opiopio no, ka mea nona ka inoa i papaia aole e hoopukaia mawaena o na poe a pau o ka hale. Olelo ae la o Sir Kale i ka makuahine e haalele koke mai i ke keena, a i ka haia ana aku o na kaawa, paae koke aku ia oia i ka me ka oin«a ana aku laia, " E hoihoi anei au iaia nei iloko o kuu keena ?" I ke kunou ana mai o kooa nuikuahine, lalau iho la oia i koaa kaikuahme ma ka pua hooikaika ae la e hapai iaia mai ke keena uwai aku. Uwe«lala ae la ke kaikamahine e make ana, me ke kupaka ino ana i ka eha, a iloko oii wa ī kupaka ai oia, paina ae la kekahi aa-koko <^a; # iloko faoi o ka maoawa pokole, ua oki joa iho la kona kai* kanane aloha ole i ka koko.

Maule iho la ka lede Beriaaacota. " Maluna 'ou!" wahi a Clara—.«< Maluna ou ka hoinoia, ame kou ohana. Ua pakele naailoko aku o kou 4inaiki ka hooilina au i imi hala ai! G uhai mau no kuu uhane ia oea e lapu hoi ia oe ma na wahi a pau! O, kuu keiki—o kuu kaikamahine makua ole ! nawai e malama iaia ?»' "Na ke Akua no e maiama iaia i pane I hou ae ai ka wahīne e make ana mahope iho 1 o kona hoomaha ana iho i ka " E i hoolohe oe e Kaie, a e haaluiu kou mau laia a pao. .Ua waiho aku nu i kuu kaikamahi- , ne na ke Akua e malama iaia." : Me Veia mau huaolelo ona hoomanao hope ana no kana kamaiki, i waiho malīe iho ai oia me ka ekemu ole, iluna o ka moena I lole nani o ka a make iho la ma na ! wawae o kona makuahine paakiki a me ka I hana ino. :No kt hoapu-a-a loa ia o ka baroneta no ! ka make o kona kaikuahine, nolaila ua ano i hopohopo iho la oia. Manao iho la oia aoie j pona e hu«a, oiai ua ike ia ka make ana e i-ka lehulehu. A e lilo ana keia make he mea —«-hanaia ai imua o ka Jure Koronero, a he ake nui loa oia e4anuia me ka ili olē mai o :ka hewa iluna ona. O kaūa hana mua, oia i no ka lawe ana aku i ka lede Berianacota i kona keena poooi, a o ka laa, o ka hdouna aku ia Mr. Kuaka e hele mai. ' Ua hoouna hou ia aku la o Kimo—Waiwae—onaha e ku i ka loio me ke kauoha |ia aku oia kekahi e hei pu mai me ia. No- | laila, i ka wa i hoi ai o Kimo, ua kipa ae la i oia ma Pau-h*oomaha, a hoike aku la i kn | nuhou ia Mebela. Eia kana mau olelo ia ; Mebela. " I ko'u manao wale ua make ba ka lede lopiū!—i make no ka pololi; ua lohe au ika i olelo a kekahi o na kauwa, i hookii ia 1 ka i ai e kona makuahine, ame Sir Kaie ka bai ' roneta !" 1 ka loh<* uiia o Mebeia. ua j<aumafta ! ! loa iho la oia nit? ka naauauwa i ke aloha. , ) Me ka manao ole ae hoi no na mea e ae, ua ! haalele kpke iho la oia i kona hale, a hole . ! wawae aku la a hiki i ka hale knhikn oko ( j ohaaa henanaeoia.. I kona wa i hiki aku ilaila, ua hoole inui i | la na kauwa o ka hale aole oia e komo aku i *loko * aka, ua hou aku la no oia mawaena e _ j lakou, a hiki i kona konio ana iloko o ke ke(i ena hookipa nui, a ike aku la oia ia Sir Kale t ! e kauoha ana i na kauwa e lawe i ke Uino make ma kekahi mau hale waiho mauu ma- ( j waho aku—me ka olelo aßa he wahine ma< t [ lihini hoopuoipuni oia, aole o Clara. ( j Ia wa no i kahea aku ai o Mehela. •• Aole ; oia he wahine e, o kou kaikuahine ponoi ino ia, a ma. ka palapala hooiliea a kona kupunakane, o ka hooiiina o na oina nui akea o | 6orodaiana ke make kona makuahine. Ooe ka mea nana i pepehi ,aia, aka na ke Akna no iloko o Kona manawa maikai e hookau . «nai i ka hoopai no ka poe a pau ī inaina hala ole iaia!" Aole he mea hookahi i kue mai i keiaolelo a Mehela, uo ka mea, oia ka punahele, a me ka hoapili loa o Clara Berianacota rnai ( ko laua wa liilii mai a nui. ! Puanaae la o Sir Kale i kekahi huaolelo hailiili no ka Mebela mau olelo, a haalele mai la i ke keena, pela i koe iho ai o Mebela e haoa na i kana mau hana kokua aloha hoj pe loa i ka mea i make. , I (Aeie i patti)